Cuma künü, mart 20-de, Türkiye prezidenti Recep Tayip Erdoğan Ukrainağa kele. Onıñnen beraber Kiyevge memleketniñ memurlar eyyeti kelmekte. Erdoğan Kiyev ziyareti çerçivesinde qırımtatar halqınıñ liderleri ile ayrı körüşüvni keçirecek. Böylece, Türkiye prezidentiniñ Mustafa Cemilev ve Meclis reisi Refat Çubarov ile körüşüvi keçirilecektir. Ukraina Rusiye ile zıddiyette Türkiye yardımını beklemek kerekmi? Bazı ekspertlerniñ fikirince, yoq. Olarnıñ zanınca, Ankara Rusiye-Ukraina zıddiyetine qarışmağa istemey, ve qırımtatarlarğa kösterecek yardımnı degil, Rusiye ile iqtisadiy munasebetlerni birinci yerge qoyacaq. Türkiye Kiyev ile iqtisadiy işbirlikni inkişaf ettirmege istey, dep tüşüneler ekspertler.
Kiyevde Erdoğan Ukraina prezidenti Petro Poroşenko ve Nazirler Şurasınıñ reisi Arseniy Yatsenük ile körüşecek. O, mart 20-de Ukraina-Türkiye yüksek dereceli İşbirlik şurasınıñ 4-ünci toplaşuvında iştirak etecek. Bundan ğayrı, Türkiye lideri qırımtatar halqınıñ liderleri ile ayrı körüşüvni keçirecek ola. Tedbirde Ukraina prezidentiniñ qırımtatarlarnıñ işlerinden vekâletlisi Mustafa Cemilev ve Meclis reisi Refat Çubarov iştirak etecekler.
Ukraina prezidentiniñ qırımtatar halqınıñ işlerinden vekâletlisiniñ faaliyetni temin etüv bölüginiñ müdiri Arsen Jumadilovnıñ Qırım.Aqiqatqa bergen malümatına köre, qırımtatar halqınıñ liderleri Erdoğan ile Qırımda insan aqları vaziyetini ve Türkiyeniñ Rusiyede yapqanlarına munasebetini muzakere etmege planlaştıralar.
Qırımtatar halqınıñ vekilleri Türkiye prezidenti ile keçken sene noyabr 25-te Ankarada körüşken ediler. Erdoğan Rusiye akimiyeti tarafından Qırımdan aman-aman sürgün etilgen Mustafa Cemilevniñ ve Refat Çubarovnıñ yarımadağa kirişine izin berilmesi içün yardım etmege vade etken edi. Körüşüvde Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ Türkiyede ötkerilmesi ve Ankaranıñ Qırımda insan aqlarınıñ bozulmasına cevabı muzakere etilgen edi.
Faqat dekabr 1-de Recep Tayip Erdoğan Vladimir Putin ile körüşip, Rusiyeniñ işğal etilgen yarımadada yapqan areketlerine sert şekilde qıymet kesmekten vazgeçti. Daa doğrusı, o, Rusiye akimiyetiniñ qırımtatarlarğa munasebetini müsbet dep adladı.
Türkiye içün qıymetler yoq – Yaremenko
Bir yıldan ziyade devam etken Ukraina-Rusiye zıddiyetinde Türkiye qıymetleri olmağanını, mesele fiyatı olğanını kösterdi, dep ayta Ukrainanıñ İstanbuldaki sabıq baş konsulı Bogdan Yaremenko Radio Svobodağa. Ankara resmiy şekilde NATO memleketlerine uyğun fikirini seslendirse de, iqtisadiy kâr körmek içün Rusiyege qarşı kirsetilgen cezalardan faydalanmağa tırışa, dep qayd ete o.
«İşte Türkiye cezalarğa qoşulmayıp, aksine, Rusiye Federatsiyası ile işbirligini kenişletkenini bildire. Em de yalıñız ticarette degil, gaz borusı qurucılığı, özek saası, bütün dünya Rusiye ile işbirlikni qısqartmağa tırışqan saalarda iş tutıp, onıñ areketleriniñ aynı böyle netice ve aqibetleri olacağını kösterecek ola», – dep qayd ete Yaremenko.
Türkiye-Rusiye emekdaşlığı Avropa Birligine basqı olaraq
2014 senesi dekabr ayında Rusiye prezidenti Vladimir Putin Türkiyeni ziyaret etip, Avropa Birliginiñ areketlerinden sebep «Cenübiy aqım» gaz borusı qurucılığınıñ toqtatılmasını ilân etken edi. Rusiye «Gazprom» şirketiniñ idare reisi Aleksey Miller dedi ki, Ukrainanıñ tranzit emiyeti «Cenübiy aqımsız» «Türkiye aqımı» gaz borusı yolundan yoq etilecek. Millerniñ aytqanına köre, Rusiye gazını Avropa Birligine berecek yekâne yol bu gaz borusı olmaq kerek. O vaqıt bir çoq ekspert dedi ki, Rusiye Türkiyeni ittifaqdaşlar sırasına celp etecek ola.
Al-azırda Ankara ne Avropa, ne de Rusiyege qoltuta, Ankara Türkiyeni tüşüne, dep ayta Yaqın Şarq tedqiqler merkeziniñ müdiri İgor Semivolos.
«Erdoğan oña akimiyetke kirmege yardım etken orta sınıfqa emiyet bere, – dep ayta Semivolos. – Bu orta sınıf ise qomşular ile ticaret ve işbirlik yapmağa istey. Rusiye Türkiyeniñ büyük ticaret ortağı olıp, Türkiyeniñ tışqı ve içki siyasetiniñ diqqatını celp ete. Aynı vaqıtta Türkiye Şarq ve Ğarp arasında esas noqta olıp, Avropa ile muzakerelerde küçüni quvetleştirmek istegini iç bir vaqıt gizlemedi».
Türkiye qırımtatarlarğa qoltutacaq, lâkin Rusiye esas yerde qalacaq
Türkiye Ukraina ve Rusiye ile munasebetlerde cenk yoq kibi yanaşacaq ola, çünki onı bir kimse ilân etmediİgor Semivolos
İgor Semivolosnıñ aytqanına köre, Türkiye Ukraina ve Rusiye ile munasebetlerde cenk yoq kibi yanaşacaq ola, çünki onı bir kimse ilân etmedi. Faqat islâm aleminde lider olmağa tırışqan Ankara içün qırımtatar meselesi esas olıp qala. Ve prezident Recep Tayip Erdoğan Kiyevni ziyaret etip, yarımadada qırımtatarlarnıñ vaziyeti onı raatsızlağanını bildirecek, amma kene de yañı bir şey aytmaycaq, dey İgor Semivolos.
Bogdan Yaremenkonıñ fikirince, Türkiye qırımtatarlarğa qoltutqanını ayta, lâkin bir şey yapmay ve yapmaycaqtır.
«Türkiye bir şey yapmay, – dep qayd ete Ukrainanıñ İstanbuldaki sabıq baş konsulı Bogdan Yaremenko. – Qırımtatarlar Türkiye ükümetine basqı yapmağa başlasa, o vaqıt Türkiye qırımtatar meselesine qayta. Türkiyedeki qırımtatarlar ise ğayet büyük etnik gruppasını teşkil eteler. Türkiyeniñ er angi ükümeti qırımtatar cemiyetiniñ sualleri, talapları ve beklemelerini diqqatsız qaldırmay. Buña baqmadan, Türkiyeniñ şimdiki ükümeti olar içün eñ müimi Rusiye, Rusiye ile ticaret munasebetleri olğanını köstere. Bu sebepten o, kendi iqtisadiy menfaatlarnı temin etip, Rusiye Federatsiyası ile bir de bir zıddiyetke kirişmege istemey», – dep qayd ete Bogdan Yaremenko.
Riskten qorqmağan Türkiye biznesini Ukraina meraqlandıra – Semivolos
Al-azırda Türkiye biznesini Ukraina ile iqtisadiy munasebetler de meraqlandıra, eminliknen bildire şarqşınaslıq mütehassısı İgor Semivolos.
Ekspertlerniñ tahmin etkenine köre, Moskva ve Ankara dinler farqlı olğanı içün devamlı sürette yaqın ittifaqdaşlar olamazlar
«Ukraina Avropa Birliginden sermiya ala, şunıñ içün yañı imkânlar peyda ola. Türkiye de olardan faydalanacaq ve Ukraina ile iqtisadiy işbirlik yapacaq ola. Türkiye biznesi Avropağa köre riskten qorqmay ve avropalılar kelmeycek regionlarğa kelmege azır», – dep tüşüne Semivolos.
Geopolitik vaziyeti meselesinde, ekspertlerniñ tahmin etkenine köre, Moskva ve Ankara dinler farqlı olğanı içün devamlı sürette yaqın ittifaqdaşlar olamazlar. Faqat Ankaranıñ Brüssel ile munasebetleri fenalaşqanından sebep Türkiye Rusiye ile işbirlikni kenişletip, Avropa birligine tesir etecek ola.
