Onıñ taqdiri adiy degildir. O, eki defa eñ yüksek arbiy unvanğa nail olğan edi – Sovetler Birliginiñ Qaramanı, faqat Ğalebeden 45 yıl keçken soñ onı alıp oldı.
Ulu Vatan Cenkiniñ cebelerinde natsizm ile cenkleşken – «Vatan, Stalin içün» – qırımtatarlarnıñ sayısı qaçtır? Sovet rejimi aldatıp, küçük vatanı – Qırımdan – marum qaldırğan qırımtatarlarnıñ sayısı ne qadar? Bunı tarih aytmay...
Fetislâm (Petay, Anatoliy) Abilov 1915 senesi mart 15-te Canköy rayonınıñ Cadra-Şeyh-Eli köyünde (Udarnoye) dünyağa keldi. 1936 senesi Qızıl Orduğa çağırıldı. Ukrain arbiy bölgede askerlik yaptı. Umumarbiy oquv yurtunı bitirgen Abilov umumarbiy piyade oquv yurtunı da muvafaqiyetnen bitirdi. Habarovskqa askerlikke yollanılıp, cenkni anda kördi.
Abilov Podmoskovyeniñ Cenübiy frontuna tüşti. Birinci uruşta ayağı yaralandı. Qurşun kemikni tiymeyip, müim olğan müçelerni yaralamadı. Râzanda tedaviylenip, Moskvağa komendaturağa keldi. Mında onı Ğarbiy frontqa yolladılar. Artıq «barotnıñ qoqusını» bilgen ve uruşlarda yaralanğan askerlerden kommunistik batalyon şekillendirildi, Fetislâm Abilov onıñ komandanı olaraq tayinlendi.
Moskva oğrunda imaye uruşları devam etken edi...
Tümenden biriniñ erkânında Abilovnıñ batalyonınıñ askerlerini duşman sarımınıñ yol sıñırına yolladılar. Uzlovaya stantsiyasını ücüm ile alacaq ediler. Saba erte, cenk nizamlarını teşkerip, Abilov duşmanğa ücüm etmege emir etti. Onıñ batalyonı ücümniñ ortasında areket etken edi. Faşistler pülemöt ateşini açtılar; minaatıcılardan da urdılar.
Abilovdan eki metrde snarâd patladı. Parçaları yüzüne urdı, çenge aman-aman qalmaycaq edi. Qanğa batqan, essiz batalyon komandanı tüşti.
…Soñra ögrene ki, er kes öldürildi dep tüşüngen eken. Batalyon ögge keçti, o ise uruş meydanında qaldı. Duşman küçlerini alğan ücüm bitken soñ onı hatırlağan birisi olmasa edi, bunıñ soñu nasıl olacağını kimse bilmey.
«Batalyon komandanı qayda?», – dep soradı askerlerden ştab yolbaşçısı.
«Öldürildi!».
«Kombatnıñ cesedini – maña ketiriñiz!».
Bir qaç saat keçken soñ onı essiz alda tapıp, uruş meydanından aldılar. Yüregi ura, nabız bar edi – sağ demek. Uçaq ile onı Moskvağa, Qızıl Qapudaki arbiy hastahanege, alıp kettiler. Bir ay devamında gips ile yattı, soñra daa eki aydır özüne kelgen edi. Özüne kelgen soñ ise tekrar cebege yollanılğan edi...
1941 senesi dekabr 6-da sovet ordularınıñ qarşı ücümi başlandı. Moskva oğrunda küreş 45 kün sürdi.
1942 senesi yanvar 17-de almanlar paytahttan bir qaç yüz kilometrge qadar atılğan edi.. Moskva imayesi içün Fetislâm Abilov birinci ordenini aldı – o vaqıtlarnıñ eñ yüksek olğan Cenk Qırmızı Bayraq nişanını.
Ekinci nişanı – Suvorovnıñ ordenini – 1944 senesi Aqrusiyeni azat etüv «Bagration» tedbirlerinde iştirak etkeni içün elde etti. Ve kene de Aqrusiyeni azat etüv içün – üçünci ordenni ve ekinci Cenk Qızıl Bayraq nişanını aldı.
Sovet ordularınıñ ğalebe ketirecek ücümi devam ete edi. Varşavanı azat etüv içün Fetislâm Abilov yüksek Poloniya nişanını – Poloniya Cesürler Haçını – aldı. Tezden ise vatanınıñ yüksek mukâfatına – Sovetler Birliginiñ Qaramanı unvanına – nail oldı.
Tümen komandanı buyruqnı imzaladı, ordu ştabından fahriy yarlıq keldi, lâkin Qaramannıñ Altın Yıldızı yanında yoq edi. Aynı bu künleri qırımtatarlarnı Qırımdan sürgün etken ediler, milletini iç bir vaqıt gizlemegen Fetislâm Abilov ise resmen satqın halq olaraq tanılğan halqnıñ temsilcisi edi.
Cenk ise bitmek üzere edi...
Fetislâm Abilov komandalıq yapqan polk Oder özenine çıqtı – Berlinge pek yaqın ediler. Polknıñ eñ eyi komandanı olaraq Abilov birinciler saflarında emir aldı – Oderni tezleştirmek. Birinci kere neticesiz oldı – almanlar soñuna qadar qarşılıq kösterdiler. Oder ağzına aviatsiya yollanılğan soñ sovet orduları yeñgen edi.
Oder tezleştirilmesi içün Fetislâm Abilov ekinci defa Sovetler Birliginiñ Qaramanı oldı. Lâkin – kene olmadı. O, Cenk Qızıl Bayrağı nişanını aldı – bu dörtüncisi edi. Sebep aynı – qırımtatarı...
Elbet de, canı ağırğan edi. Muavini, ştab yolbaşçısı Qaraman oldılar, olarnıñ komandanları ise – kene de çette qaldı.
1945 senesi yanvar ayında Berlin tedbirleri başlandı. Kene de cesür qırımtatarınıñ yolbaşçılığında polk ücümniñ ortasında edi. Strategik olaraq müim olğan vazife yerine ketirilgen edi.
Sovetler Birliginiñ Qaramanı yıldızını Abilov öyle de alamadı – bu sefer III derece Kutuzov ordenini berdiler.
1945 senesi mayıs 4-te tantanalı aqşamda orduğa komandanlıq yapqan Pavel Batov asker ve komandanlarnı tebriklep, qadeni köterip, şunı dedi: «Şerefiñizge, podpolkovnik Abilov!».
Cenk bitti. Daa bir yıl Fetislâm Abilov Dantsigde şeer komendantınıñ muavini olaraq hızmet etti. Soñra ise istegi ve yaşına baqmadan, Sovet ordusından birden işten boşatıldı.
1964 senesinden başlap Fetislâm Abilov Jukovskiy Sınav maşina qurucılıq zavodında ştab yolbaşçısı ve müdirniñ vatandaşlar mudafaası boyunca muavini olıp çalıştı.
Ve 1990 senesi mayısta SSCB Prezidenti Mihail Gorbaçevniñ oña Lenin nişanı ve «Altın Yıldız» medali ile (№11603) Sovetler Birliginiñ Qaramanı unvanınıñ berilmesi aqqında emri çıqtı.
SSCB müşüri, mudafaa naziri Dmitriy Yazov mukâfatnı bergende şunı dedi: «Böyle bir şey olurmı, cenk devamında polkqa komandanlıq yapqan edi, rutbesi ise – podpolkovnik...».
Merasimniñ soñunda Abilovnıñ artıq polkovnik unvanı ve urbası bar edi.
… Adalet olması içün aman-aman bir asırnıñ yarısı kerek oldı. Sovet vatanı oğrunda cenkleşken, amma ğurbet ve can yaralarından ğayrı iç bir şey körmegen qırımtatarlar az edi yoqsamı?
Gülnara Bekirova, Qırım tarihçısı, Ukrain PEN-klubınıñ azası