. «Fikir» rubrikası
Qırımtatarlarğa nisbeten etilgen basqı sebebinden qırımtatar cemiyeti arasında kerginlikniñ artması qayd etile. İşğal etilgen Qırım vaziyetine bunıñ ciddiy bir tesiri ola bile.
Qırımtatar halqınıñ vekilleri, şu cümleden Meclis azaları, dindar-musulmanlarnıñ, narazılıq meydanlar faalleriniñ yaqalanuvı, qırımtatarlarnıñ evlerinde, cami, medrese, ATR telekanalında keçirilgen tintüv qırımtatarlarnıñ yerli akimiyetke olğan şübesini daa da ziyade arttırdı. Akimiyet ise, buña iç bir negiz olmadan, halqnı repressiyalarğa oğratmağa devam ete. Taqiqatlarnıñ, sanki, sebebi olğan – ekstremiz ve terrorizm faktlarınıñ delillerini ise aydınlatmay.
Belki de, mütenasip organlar Rusiyeniñ diger milliy cumhuriyetlerinde etkeni kibi, şimdi de, adet olaraq, ketişatnıñ ilerilemesini ozıp ketmege istey. Amma bunı Qırımda etmek içün sebep barmı? Yoq, dep belleyim. Eñ azından Qırımnıñ tarihında ekstremizm, terrorizm kibi areket iç bir vaqıt qayd etilmegen edi, aksine, Qırımdaki barışıqnı adet üzre tıştan kelip boza ediler. Şimdi qırımtatarlarğa nisbeten basqı ameliyatını qullanmaq içün yañı bir sebep – 2014 senesi mart ayı. Qırımda apansızdan belli silâlı «yeşil adamçıqlar» peyda ola. Bu künden soñ qırımtatarlar yañı akimiyetniñ esas qozğaltıcısıdır.
Qorqu saçıp ve şimdiki akimiyetniñ eñ birinci muhalifi olğan Qırımtatar Milliy Meclis itibarını alâ daa bozıp olamadılar. Aksine, Meclis, buña acet olsa, daa da ziyade birleşip kelmege azır olğan qırımtatar toplulığına öz tesirini saqladı
Tesadüfen-yoqmı, amma qırımtatarlarğa nisbeten ayırım Qırımnıñ birinci şahıslarınıñ Çeçenistanda Ramzan Kadırov ile körüşüvlerinden soñ arttı. Amma kene de, yerli akimiyet qorqu saçıp ve şimdiki akimiyetniñ eñ birinci muhalifi olğan Qırımtatar Milliy Meclis itibarını alâ daa bozıp olamadı. Aksine, Meclis, buña acet olsa, daa da ziyade birleşip kelmege azır olğan qırımtatar toplulığına öz tesirini saqladı. Akimiyetniñ areketleri ise buña siltem bere.
Şunı eminliknen aytmaq mümkün ki, eger de vaziyet daa da kerginleşse, bu halq özüni em Qırımda, em halqara meydanında kösterip olur. Yıllar devamında sürgen milliy areket neticesinde qırımtatarlar zalımsız küreş yollarını endi eyi añlağandır.
Belki de, Qırım akimiyeti aselet narazılıqnı doğurmağa istey? Belki, böylelkinen öz mağlübiyetini ve siyasiy yeñilmesini «yaramay» qırımtatarlarğa yüklep, Kreml ögünde ter-temiz olıp körünmege istey? Bı suallerge cevap tapmağa şimdilik qıyın kele.
Şusı belli ki, akimiyet bütün halqnı qorqutmağa çalışa, amma sabıq muhtariyetniñ birinci şahıslarından iç biri qırımlılarğa muracaatta bulunıp, sürgün etilgen qırımtatarlarnıñ ağır vaziyeti aqqında, olarnıñ aqları Qırımda yaşağan diger halqlarnıñ aqları ile teñ olmaq kerekligi aqqında bildirmedi. Digerlerge akimiyetniñ işbu meselede olğan mevamı aqqında bir işmar olur edi.
Rusiye akimiyeti vaziyetni daa da kergin ete. Qırımtatarlarnıñ daimiy, açıq-aydın taqibi bir taraftan akimiyetniñ bu halqqa nisbeten olğan munasebetini köstere, diger taraftan ise, bu basqı ile ayırım qırımlılar arasında şovinist keyfiniñ artmasına yol bere
Rusiye akimiyeti ise, aksine, vaziyetni daa da kergin ete. Qırımtatarlarnıñ daimiy, açıq-aydın taqibi bir taraftan akimiyetniñ bu halqqa nisbeten olğan munasebetini köstere, diger taraftan ise, bu basqı ile ayırım qırımlılar arasında şovinist keyfiniñ artmasına yol bere. Qırımda qırımtatarlar işke kirip olamasa – buña sebep milliy mensüplik degilmi?
Rusiye alanına qoşulğanından soñ yañı usul peyda oldı. Şorbacılardan bazıları atta şart etip qoyalar, qırımtatar namzetleri slavlarğa oşamaq kerek eken. Ebet, bunı aşkâr etmeyler… Bugün, nasıldır bir malümat birden dünya boyunca tarqala, şunıñ içün Qırımda qırımtatarlarnıñ taqdiri Rusiye akimiyetiniñ aqiqiy maqsadına qıymet kesmek içün bir çaredir.
Qırımda qırımlılarnıñ Rusiye aqiqatına munasebeti ve berilgen vadelerniñ yerine ketirilmemesi ile bağlı qaarini nazarğa alsaq, akimiyetke tüşünmek içün vaqıt kelgenini ayta bilecekmiz… Er alda, Qırımnıñ Rusiyege qoşuluvına qol tutqanlarnıñ yıl evelsi olğan quvançından şimdi bir şey qalmadı…
Qırımtatarlarnıñ mevamı ise em 2014 senesi mart ayında belli edi, em şimdi de deñişmedi, işte, akimiyetniñ mezkür halqqa olğan munasebeti kibi…
İlgiz Şakirov, Radio Azatlık mühbiri
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
