2014 senesi kerçekten de pek qıyın bir yıl edi, bunıñ ile er kes özüni kösterip oldı. Qırımlılardan bazıları alışuv mücizelerini kösterdi, digerleri ise qaramane areketleri ile belli olğan eken, ar-namus boyunca yaşadı, atta yañı rejimniñ qurbanları bile oldılar.
Bu insanlarnı hatırlamağa teklif etemiz. Bazıları bizlerni ayrete qaldırdı, digerlerniñ areketleri birinci baqıştan adiy körünse bile, bundan qıymeti coyulmadı. Aşağıda söz adiy insanlar aqqında ketecek. Amma er biri cemaat tarafından ürmetke lâyıq olğan qırımlıdır.
Yuliy Mamçur
Yarımadağa «yeşil insanlar» sürip kirgende, qırım arbiylerniñ çoqusı Ukrainanı sattı. Kim – qorqudan, kim – kârdan, kim – evelden «çift agent» olğanından sebep. Amma Yuliy Mamçur bulardan degildir. Uçucı, Belbekte 204-nci taktik brigadasınıñ komandanı ayrette qaldırğan areketi ile nam qazandı. Polkovnik Mamçup ve onıñ silâsız askerleri, arbiy bayraq altında Ukraina gimnini icra etip, arbiy bölükke kirişni qapatqan silâlı işğalcilerge qarşı çıqtılar. Bunı bütün dünya kördi. Aman-aman bir ay devamında ukrain uçucıları bölükni qoruy edi, amma yardım öyle de kelmegeninden, onı terk etmege mecbur oldılar. Bugün Mamçur – Ukraina halq deputatıdır.
İsa Akayev
«Rusiye dünyasınıñ» qırım tarafdarları «Qırım» batalyonını – aqiqatta olmağan bir şey olaraq tanısa bile, onıñ askerleri Ukraina Şarqında boyeviklerni ep yoq emekteler. Batalyon göñülli-qırımlılardan, esasen qırımtatarlardan teşkil etilgen. Komandan İsa – müendis, evelleri cenkte bulunacağını atta tahmin bile etmey edi. İsa, yarımadanıñ Rusiye işğalinden soñra, Qırımdan ketip, göñüllilerge yazıldı. Onıñ batalyonı duşmanlar ile küreşte zekiylik ve cesürlikniñ kösterilmesi ile belli oldı. «Duşmanlırımızğa ise yiberilmemege tevsiye etem. Biz er birini tapıp yeñermiz», – dep vade ete komandan.
Roman Boçkala
Arbiy jurnalist Roman Boçkala sıcaq noqtalarda nice sefer bulunğan edi. Bir vaqıtları Kongo, Liberiya, Mısır, Suriye, Kosovo, Karabah, Abhaziya, Osetiya ve Gürcistanğa yol alıp, o, birazdan ziddiyetni öz memleketinden kösterecegini atta tüşünmey edi, ğaliba. Bugün şunı aytmağa mümkün ki, o – eñ belli qırımlı ukrain arbiy jurnalisti ola. Bunı bilgen insan az, amma Roman Qırımda doğdı. O, Tavriya milliy universitetini bitirdi, amma zenaatı «jurnalist» degil. Roman – marketolog. Jurnalistika saasında Canköy şeerinde çalışmağa başladı. Soñra ÇTRK umumqırım telekanalına keçti. 2007 senesi «İnter» ukrain telekanalında işke başladı. Bugün Boçkala göñülli olaraq belli, onıñ yardımı ile ukrain arbiylerine zaruriy silâ ve yedekler ketirile.
Oleg Sentsov ve Aleksandr Kolçenko
Yaqalanğanlarnıñ arasında qırımlı Oleg Sentsov, Aleksey Çirniy, Gennadiy Afanasyev ve Aleksandr Kolçenko. Sentsov aqqında matbuat vastalarından daa da çoq eşitile, çünki o belli rejissör ola ve onıñ yaqalanuvı – dünya miqyasını alğan bir davadır. Adamlarnı alâ daa Moskvada apiste tutalar, Sentsovnıñ mahkeme toplaşuvlarında etken çıqışlarından mühlisleri endi ayırı bir kitapçıqnı tizdiler. Şimdi yalıñız Sentsovnıñ degil de, ukrain qırımlılarnıñ mevamını bildirgen bir ibaresini misal olaraq ketiremiz: «Men topraq ile satılacaq qul degilim».
Şimdi ukrain siyasetçi ve faalleri Sentsov ve diger siyasiy mabüslerniñ azat etilmesi oğrunda çalışalar. Amma, teessüf ki, buña ihtimal az, çünki Sentsovnı arqadaşları ile, Qırım işğalinden soñ, mecburen Rusiye vatandaşları sırasına kirsettiler.
Aleksandra Dvoretskaya
Saşa Qırımnı pek seve, amma işğalden soñ onı terk etmege mecbur oldı. Uquq qoruyıcınıñ mevamı sebebinden oña atta Yanukoviç zamanında olğan akimiyet sıq-sıq musafirlikke kelse bile, Rusiye akimiyeti vaqtında serbestlikte olmağa imkânı iç te qalmadı.
Şimdi Aleksandra Ukrainada qırımlılarğa adliye yardımını köstergen uquq qoruyıcı merkezlerni teşkil etti. Bunıñ ile, o, Qırımdan köçip kelgenlerniñ qıtadaki yaşayışını qolaylaştıracaq qanun leyhaları üzerinde çalışa. Söz sırası, bu sene Saşanıñ ayatı yalıñız cemaat faaliyeti ile degil de, şahsiy ceetten de hususiy oldı: o, Lugansk cemaat faalli Konstantin Reutskiy ile evlendi.
Mustafa Cemilev ve Refat Çubarov
Bugün Mustafa Cemilev – tek ukrain degil de, dünya siyasiy toplulıqlarında çoq beklenilgen bir musafirdir, faaller ise onıñ aqqında kino çıqarmaq içün aqça toplaylar.
Zlata Ogneviç
Yırcı Zlata Ogneviç bu sene öz kerçek adı İnna Bordüg ile Ukraina parlamentiniñ azası olıp, bizni daa bir şey ile ayrette qaldırdı ve şunıñ içün işbu cedvelimizge kirdi. Yaqında belli olğanı kibi, o, memleketimizniñ adiseleri aqqında bütün dünyağa tarif etken Pray for Ukraine yırnı icra etken eken. Uzun vaqıt devamında Ogneviç işbu eserge öz alâqasını bildirmey edi, yaqında ise mühlisleri bile tanımağan ses onıñ sesi olğanı aqqında haber peyda oldı.
Andrey Klimenko ve Çetel işler Maydanı
Belli qırım jurnalisti, iqtisadiy analitik ve cemaat erbabı Andrey Klimenko «Çetel işler Maydanı» hayriye fondunıñ iştirakçilerinden biri oldı. Fondunıñ maqsadı: «Çetel işler Maydanı» hayri fondu ukrainlilerge ve dünyağa Ukrainanıñ tış siyasetine professional baqışnı teklif ete». Yani, çetel vatandaşlarına Ukraina aqqında olduqça doğru malümatnı taqdim etken teşkilâttır. Bu ise, kerçekten de, pek müim bir şey. Em de «Çetel işler Maydanı»nıñ faalligi çoq suallerde resmiy Çetel işler nazirliginiñ faaliginden üstün kele. Şu cümleden, çetel subyektleri tarafından Qırımnıñ işğal etilgen territoriya statusınıñ bozuluvı ile küreşi nazarğa alına.
Aleksandr Usik
Aksönov «imayesi»niñ vekilleri bile Qırımdan iç bir vaqıt ketmeycegini bildirgen boksçu Usikke yaqınlaşmağa qorqadır. Em de, şunı da qayd etmek kerek ki, Aleksandr öz vatanperver mevamını bildirip, Qırımnı Ukraina torpağı olaraq adlamağa ep devam ete. Boksçu yarımadanıñ sıñırını keçkende bile, iç bir problemlerge rastkelmey. Şimdi o, Qırım akimiyetiniñ duşmanları olğan ağa-qardaş Kliçkolarnıñ nezareti altında öz sport faaliyetini devam ete. Bu sene qırımlı Lvovda Daniel Brüerni yeñdi ve WBOğa köre, vaqıtnca interkontinental çempionı oldı.
Liza Bogutskaya
Evinde keçirilgen tintüvden ve altı saat devam etken sorğudan soñ yarımadanı terk etken Qırımnıñ belli faalli ve bloger Yelizaveta Bogutskaya şimdi Odessada buluna. Tintüvniñ sebebi – mayıs ayında qırımtatarlarnıñ yetekçisi Mustafa Cemilevniñ Ermeni Bazarda qarşılavı oldı. Amma, aqiqaten ise, sebep başqa olmalıdır: Bogutskaya, Liza Bogutski lağabı ile çeşit neşirlerde Qırım işğaline qarşı mevamını ve yarımadanıñ Rusiyege qoşuluvı ile razı olmağan qırımlılarnıñ aqalırını qorumaq maqsadı ile maqalelerni yaza edi.
Yekaterina Sergatskova
Cenkniñ eñ havflı noqtalarından yazğan jurnalist Rusiyede doğıp, Volgograd devlet universitinde oqudı. Soñra, Rusiye akimiyetiniñ basqısına rastkelip, Qırımğa köçti, mında öz jurnalistik faaliyetini devam etti. Şimdi, o, «Ukrainskaya pravda», «Fokus», ukrain Esquire, rus Colta ve Snob içün arbiy reportajlarnı azırlay. Yekaterina, jurnalist olaraq, cenk mevzusını özüne has olğan üslüp ile aydınlata.. «Cenk – qurşun ve «Grad» aqqında degil. İnsanlar aqqında», – dep tarif etti o bir neşirge.
Reşat Ametov
Adiy qırımtatarı – bu insan endi sağ olmasa bile, onıñ aqqında aytmamaq mümkün degil. Reşat mart ayında Nazirler şurası yanında Rusiye ordularınıñ Qırımğa kirmesine narazılığını bildirgende, kamuflâjlı insanlar tarafından tutılıp, belgisiz yönelişke alıp ketirilgen edi. Birazdan onıñ cesedi Qarasuvbazar rayonında tapıldı. Yanında kelepçe bar edi, başı ise şerit ile bağlanğan edi. Qırım baş naziri «Qırım halq imayesi»niñ buña alâqası olmağanını bildirmege aşıqtı, faqat bu cinayetniñ etilmesinde aynı olar şekleneler.
Başqace tüşüngenler ile küreş bunıñ ile bitmedi. Nevbette qırımtatarlar bir-biri artından ğayıp olmağa başladılar.
Roman Nikolayev, Nastâ Drozd, Qırım jurnalistleri
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün