Aqmescit – «Qırımtatar halqınıñ cemaat şurası» yañı Qırımtatar Milliy Qurultayını keçirip, onı Qırımnıñ Rusiye kerçegine «yazdırmağa» istey. Lâkin, buña raqip keder ete bile – qırımtatarlar adından Rusiye ile laf etecek olğan yañı teşkilât. Ekspertler yañı oyuncılarnıñ teşebbüsleri olarğa ait olğanında şübeleneler.
«Qırımtatar halqı cemaat şurasınıñ» konferentsiya iştirakçilerini noyabr 30-da Aqmescitteki Gorkiy adına Rus akadem teatrinde toplamaq kerek ediler. Lâkin qayd etilgen saatte adamlarnı yalıñız qapudaki yazı qarşıladı. Tedbir yeri deñişti. Yañı yer ise şeer çetinde yerleşken eski bir avtosalon binası oldı. Salonda oturğıçlar, «Qırım birligi» teşkilâtınıñ reberleri ve ürmetli musafirler oturğan minber yerleştirildi. Binanıñ tış divarında büyük bir ekranda konferentsiyanıñ ketişatı kösterile edi.
Soñra teşkilâtçılar teatr kirasında olarğa konferentsiya arfesinde red etilgenini bildirdiler. Bu vaziyette «Qırım birligi» Qırım akimiyetiniñ kirişmesini, şu cümleden «Devlet şurasınıñ» reis muavini Remzi İlyasovnıñ qolunı köre. İlyasov yaqında «Qırım» adlı cemaat areketini meydanğa ketirdi. Bu areket Qırım ve Rusiye akimiyetleri ile iş tutıp, qırımtatarlarnıñ problemlerini çezecek ola. Aynı vazifeler aqqında «Qırımtatar halqınıñ cemaat şurası» da ayta. Faqat bu birleşmeler emekdaşlıq yapmağa istemeyler.
«Ne içün olar («Qırım» areketi – muarrir) Rusiyege qol tutıp keteceklerini aytmadılar, ve bunıñ kibi teşkilâtnı meydanğa ketirmegen ediler? Ne içün olar yañı Qurultay saylaycaqlarını aytmadılar? Olar menim yapqanlarımnı tekrarlaylar», – dep açuvlana-açuvlana bildire Seytumer Nimetullayev.
Qırım.Aqiqat mühbiriniñ, o, qırımtatar halqınıñ lideri olmaq isteymi sualine, Nimetullayev kendisi bunı istemey, çünki «halq qarar almaq kerek», dep cevaplandı. Aynı zamanda, o, «halq babası» rolüni raqibine bermege kesen-kes razı degil. «Mecliste olğan birinci sımalarğa men yerni bermem», – dedi Nimetullayev.
Qırım parlamentiniñ spiker muavini Remzi İlyasov bunı izaatlamaqtan vazgeçti. «İzaatlar yoq, – dep ayttı o Qırım.Aqiqat mühbirine. – Añlaysıñız, qıyın vaziyettir».
Yañı Qurultay nege kerek?
«Qırım birligi» teşkilâtınıñ reisdeşi Reşat Ablayevniñ bildirgenine köre, bir ay içinde o ve onıñ ortaqları yarımada regionlarını ziyaret etip, yañı qurulğan şura ile çalışmağa azır olğan 245 insannı taptılar. Noyabr 4-te tesis etilgen «Qırımtatar halqınıñ cemaat şurası» erkânına 15 cemaat teşkilâtı, esasen Qırımtatar Milliy Meclisiniñ muhalifeti olğanlar kirdi. Yañı teşkilât «yañı Qırımtatar Milliy Qurultayı ötkerilmegeni ve onıñ reber organları saylanmağanına qadar qırımtatar cemaatçılığınıñ menfaatlarını temsil etecegini ve qoruycağını» bildirdi.
Konferentsiyada seslendirilgen esas fikir şu ki, Qurultay ve onıñ tarafından tayinlengen Qırımtatar Milliy Meclisi Ukraina qanunları çerçivesinde saylandılar. Şimdi ise Rusiye uquq meydanına uyacaq yañı strukturalar olmalı. «Qırım birligi» cemaat teşkilâtınıñ reisi Seytumer Nimetullayev «Qırımtatar halqınıñ cemaat şurası» konferentsiyasını «yañı Qurultay keçirilmesi yolunda ilk adım» dep adladı.
Müddetler de seslendirildi: saylavlar 2015 senesi oktâbr ayına qadar yekünlenecek. Yañı Qurultaynıñ olacaq statusı aqqında «Qırım birligi» cevap berip olamay ve bu mevzu üzerinde uquqçılar çalışqanını bildire. Siyasiy közeticilerniñ zanınca, şimdiki Qurultaynıñ «ukrain mensüpligi» onıñ vekâletlerini qısqartmaq içün ciddiy bir sebep degil. Qırımda adamlarnı işke qabul etüv ve işten boşatuv Ukraina qanunları boyunca yapıla, Qırım mahkemeleri ve quvetli strukturalarınıñ bölüklerinde Ukrainanıñ şeadetnameleri qullanıla – bunıñ episi daa bir kere «rusiyeli Qırımda» Ukraina qanunlarınıñ alâ daa çalışqanını isbatlay.
Eki teşkilât – qoqlacı birmi?
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini Nariman Celâlnıñ fikirince, «Qırım birliginiñ» niyetleri hayırlı degil.
«Teşkilât olarnıñ aktualligi zaman ceetten ğayet sıñırlı olğanını añlay. Mında «saat sesini» eşiteler. Meclis de bir yerde oturmay, biz de akimiyet ile dialog olmasınıñ kerekligi aqqında aytamız», – dep ayttı o Qırım.Aqiqatqa.
Celâlnıñ zanınca, em «Qırım birligi», em de «Qırım» cemaat teşkilâtı kendisi qarar almaylar.
«Olarnıñ «qoqlacısı» aynı, şimdi olarğa raqiplik yapmağa imkân bereler. Men yaqın zamanda olarnıñ aynı masa başında oturmasını ve birleşecegini tahmin etem», – dedi Celâl.
Qırımtatar faali Şevket Abibulayev cemaat teşkilâtlarınıñ eki lideri tedbirlerini Putinniñ Türkiye ziyaretinen bağlağanlarını qayd etip, olarnıñ bağlı olğanını köstergenini ayta.
«Bu adamlarnıñ yañı Qurultaynı meydanğa ketirmek içün programması yoq. Bu başqa adamlarnıñ itibarını aşalamaq içün bir alettir. Olarnıñ milliy idare strukturalarını «yañıdan çalıştırmaq» beyanatları olarnıñ maqsadı aynı bu olğanını tasdıqlay», – dep tüşüne faal.
Türkiyeniñ Meclis yüzlemesi
Bu arada, Türkiye ve Romaniya diasporalarınıñ vekilleri «Cemaat şurasınıñ» faaliyetine qol tutmağa keldiler. Olarnıñ arasında Türkiyedeki qırımtatar diasporasınıñ eñ büyük teşkilâtlarından biri Qırım cemiyetler federatsiyasınıñ reisi, Türkiye iş adamı ve metsenat İbraim Vefa Aracı bar edi.
2013 senesi Aracı Qırım Nazirler şurasınıñ o vaqıttaki baş naziri Anatoliy Mogilöv ile öz isteginen körüşken edi. Türkiye iş adamı ve Qırım baş naziri işbirligi aqqında añlaştılar. Soñra da Aracı Meclisni hayriye yardım olaraq berilgen 100 biñ dollarnıñ masraf etilmesinde qabaatladı.
Türkiye diasporasınıñ vekili bu sefer de Meclisni tenqit etti. İbraim Aracı Meclisni meşur qırımtatar yazıcısı Cınğız Dağcınıñ mezarı baqılmağanında qabaatladı. Türkiye iş adamı bildirdi ki, Kocaeli derneginiñ parasına yazıcınıñ mezarında baştaş qoyulacaq. Malüm ki, 2011 senesi Londrada vefat etken Cınğız Dağcınıñ cesedini Qırımğa ketirip, Yaltadaki Qızıltaş köyünde defn ettiler.
