Aqmescit – Rusiyeli arbiyler yarımadada qanundan tış bulunğan şahıslarnı belgilemek içün Aqmescitniñ milliy qavehanelerinde teşkerüvler ötkereler. Qoruyıcı organlarnıñ diqqat merkezinde esasen qırımtatar ve türk yemekleri qavehaneleri buluna. Müessiselerniñ saipleri arbiylerniñ areketleri sebebinden çorlanalar, uquq qorçalayıcılar ise, teşkerüvler sebepsiz keçirilgenini aytalar.
Aqmescitniñ qırımtatar ve türk qavehanelerinde teşkerüvlerni keçirmek içün qorçalayıcı organlarınıñ vekilleri keldiler. Yerli sakinler ve musafirler arasında ğayet mot olğan «Divan» qavehanesiniñ saibi Timur Şabutov Qırım.Aqiqatqa bildirgeni kibi, ekstremizmge qarşı Merkezniñ vekilleri muşterilerniñ vesiqalarını talap ettiler. Aytqanına köre, teşkerüvni keçirgenler yarımadada qanunsız bulunğan şahıslarnı qıdıra ediler.
«Asılında bu pasportlarnıñ teşkerüvi edi. Bunı böyle yapalarmı? Vesiqalarnı teşkermege istegen olsalar, kirip, musafirlerden soramaq mümkün edi. Amma, silâlanğan maskalı arbiyler içerige kirip, çıqışnı qapattılar, pasportlarnı köstermegence iç bir kimseni yibermediler. Vesiqaları yanında olmağanlarğa tışarığa çıqıp, maşinalardan aydavcılıq şeadetnamelerini ketirmege ruhset berdiler. Vesiqalar başqa yerdde olğanlarnı ekstremizmge qarşı Merkezge alıp kettiler – bu üç adam edi», – dedi Şabutov.
Aytqanına köre, qavehanede bir çoq müşteri buluna edi, ekseriyeti yerli degil: Moskva, Aqrusiye, Qavqazdan kelgen musafirler. «Olar arbiylerniñ areketlerinden çorlandılar», – dep ilâve etti qırımtatar müessiseniñ saibi.
Şu künü, onıñ malümatına köre, «Sultan» qavehanesinde, Pobedı caddesindeki qırımtatar qavehanesinde ve bir qaç türk qavehanesinde tamam bu kibi teşkerüvler ötkerildi. «Teşkerüvni keçirgenlerden: «Siz bizge mahsus keldiñiz», dep sorağanda, olar: «Biz bütün qavehanelerni teşkeremiz», dediler. Men qomşu milliy olmağan qavehanege barıp keldim, hadimler teşkerüvler olmağanını ayttılar», – dedi Şabutov.
«Divan» saibi, arbiylerniñ ziyareti müşterilerniñ sayısına menfiy tesir etti, dep şikâyet ete. «Endi, müşteriler azca kelip başladılar. Bu vaziyet adamlarğa tesir etkendir. Vesiqalarnıñ teşkerüvini kim begenir?» – dep çorlandı subetdeşimiz.
Qoruyıcı organları hadimlerniñ areketlerine Timur Şabutov şikâyet etmedi, çünki «faydasız» dep tüşüne. «Maña bu meselede yardım etmege teklif ettiler, amma men red ettim. Bilgenime köre, iş-adamlarnen özlerini öyle alıp barmasınlar dep, qoruyıcı organları hadimlerinen subet ötkerecekler», – dedi o.
Ekstremizmge qarşı çalışqan Merkez, Qırım İçki işler nazirligine boysuna, amma onıñ matbuam-hızmetinde Qırım.Aqiqat izaat alıp olamadı.
«Qorquzuv usulları»
Uquq qorçalayıcılarnıñ fikirince, qırımtatar qavehanelerinde teşkerüvlerni ötkergen arbiylerniñ areketleri belli bir şübe doğura.
«Bir de bir şahısnıñ vesiqalarnı teşkermek içün, qanunda tasvir etilgen sebep olmaq kerek, onıñ içün, qanun boyunca bu kibi teşkerüvler esasssız kibi körüne - qorçalayıcı organlarınıñ hadimleri «sebepsiz, boşuna» vesiqalarnı teşkerip olamaylar», – dep añlattı Qırım.Aqiqatqa Human Rights Watch vekili Yuliya Gorbunova.
Onıñ sözlerine binaen, bu kibi tedbirler tek qırımtatar qavehanelerinde ötkerilse, «sentâbrde mederese, cami ve qırımtatarlarnıñ evlerinde ötkerilgen tintüvler, Meclis ve «Qırım» fonduna yapılğan basqı közge alınsa, demek bu, qorquzuv usullarıdır».
İnsan aqları boyunca Qırım alan missiyası reberi muavini, halqara aq saasınıñ mütehassısı Dmitriy Makarov bu teşkerüvlerge «qarardan ziyade» dey. «Bu areketlerniñ sebebi añlaşılmay. Qorquzmaq maqsadından ğayrı aqılğa başqa bir şey kelmey», – dey uquq qorçalayıcı.
Qayd etkenine köre, Qırım alan missiyası vaziyetni taqip ete. Bütün vaqialar qayd etilecek.
Qırım Cumhuriyetinde insan aqları boyunca vekil Lüdmila Lubina qırımtatar qavehanelerde ötkerilgen teşkerüvlerni izaatlamadı.
