Aqmescit – Qırımtatar milliy idare organı – Qurultay, gizli ve doğru şekilde saylanğan halq vekilleriniñ milliy keñeşidir, bu sistemanıñ icraiy dalı – Meclisniñ şimdiki faaliyeti bayağı zorlaştı. Milliy liderlerge 5 yıl devamında Qırımnı ziyaret etmege yasaq ettiiler, Meclisniñ binası apis etildi, mesken-evlerde tintüvler ötkerile, esaplar apis etile, Meclis azalarını FHH sorğuğa çeke, soylarını taqip ete - bunıñ episi rusiyeli akimiyetniñ Qırımdaki siyasiy alannı bütün raqiplerden temizlemege istegini isbatlay. Közeticilerniñ fikirince, şimdiki vaziyette Qurultaynı keçirmege imkân yoq. Faqat, Qurultaynıñ Teftiş komissiyası reisi Ali Özenbaş emin, Qurultaynı keçirmek kerek, amma Qırımdan tış bir yerde. Bunı o Qırım.Aqiqatqa bildirdi.
– Meclisniñ şimdiki vaziyetine nasıl qıymet kese bileñiz?
– Durğunlıq vaziyeti. Komissiyamıznıñ işi Meclisni teñqid etmek degil, onı teşviq etmekten ibaret. Qurultaynıñ Teftiş komissiyası keñeş toplanmağanı vaziyette, onıñ qararlarını yerine ketirilüvini temin ete. Doğrusını aytayım, men Meclisniñ işinen memnün degilim. Amma, qırımtatarlarnıñ siyasiy durumı o qadar ağır ki, böyle alda Meclisni teñkid etmek yañlıştır. Meclis daa faal çalışqanını ister edik, amma, onı tınç zamanları içün saylağanını unutmayıq. Saylanğan adamlar da, barışıq vaqtında çalışmaq içün azır ediler.
– Şimdiki vaqıtta Qurultay-Meclis eyi çalışması içün ne yapmalı?
– Adamlarnı deñiştirmek kerek. Daa icadiy, daa az bağlı olğan soylarını. Men olarğa qorqaqlar, dep aytıp olamam, iç bir şeyden tek deli qorqmay, normal bir insan daima qorqa. Amma, neden qorqmağa sual doğa? Er şeyni coymağa qorqmağan cesür yürekli adamlar bar. Lâkin, "menim qorantam, balalarım bar" degenleri peyda olmaq mümkün. Bu adiy bir şey, olarğa siyasetnen oğraşmağa kerek degil. Kün kelir, tınçlıq olur, olar kene de vekil olaraq saylanırlar. Şimdi ise ketmek kerek. Bizim qolumızda Qurultaynıñ eki azasından istifa aqqında arizaları bar. Sebeplerni añlatmadılar. Men bu adamlarnı öpkelemeyim. Er kesni atıp taşlasalar bile, bu qurum çalışacaq. Meclis çalışmaq kerek. Meclis azalarını apis etseler, olarnıñ yerine başqaları kelir. Ayatta qalmaq içün bir şey yapmayıp, amma azalıqnı toqtatmağanları eñ yaramaydır. Bu eñ yaramay şey. Olarnı işten boşatmaq kerek, lâkin, Qurultaynı çağırmazdan bunı yapıp olamaycaqmız.
– Teftiş komissiyası ne teklif ete?
– Vesiqalarğa deñişmeler kirsetmege müim. Asılında men saylav komissiyasında çalışqanda, merkeziy saylav komisiyası Meclisniñ muracaatına seslenip, Teftiş komissiyasınıñ çıqarğan neticlerine esaslanıp, Qurultaynıñ er angi vekiliniñ azalığını toqtata bilmek kerek, kibi teklifnen çıqqan edim. Bu işke acele kirişmek içün imkân açar edi. Bazı vekiller asılında duşmannıñ tarafını tutalar. Bazıları ayatta qalmağa tırışalar. Olarnıñ sebebinden, faal olğanları bir şey yapıp olamaylar. Onıñ içün Qurultaynı toplamaq kerek, dep belleyim.
– Yañı Qurultaynıñ kün tertibine daa nasıl meselelerni kirsetmek kerek?
– Qurultaynıñ kün tertibi, soñki toplaşuvda olğanı kibi, aşıqıp-puşıqıp qabul etilmemek kerek. Biz qaidelerni baqıp çıqmaq ve deñiştirmelimiz. Vekiller vesiqa leyharnı evelden ögrenmek kerekler. Azır olmasalar, bu olarnıñ qusurı olacaq. Bizge mekânnı deñiştirmege kerek. Biz başqalar alıp barğan cenkniñ esirleri oldıq. Vazifemiz nasıl? Ayaqta qalacaq olsaq, ayırı şahıslar kibi degil de, millet kibi qurtulmaq kerekmiz. Onıñ içün birleştirecek bir şey kerek. Ğaye lâzim. Nazariye sıfatında olmaz, ameliy bir ğaye. Ne aytsalar da, tilsiz, birlik olmağan millet yoq. Bizni din birleştirecek deyler, amma bu yañlış. Çünki din milliy meselelerni biri-birine bağlamaz. Bunı adamlar minberden aytmalılar.
– Teftiş komissiyasınıñ reisi olaraq siz teñqidni bildire bilesiñizmi?
– Bizim tekliflerimiz belli, olar saytta neşir etilgen. Bu gizli degil, açıq malümattır. Sade bir misal. Mart ayında, biz akimiyetniñ bütün organlarına muracaat etip, imayeciler taqımlarını dağıtmağa talapnı seslendirmege teklif ettik, çünki bu taqımlar Rusiye Federatsiyasınıñ politsiyası ile birlikte faaliyet etip olamazlar. Akimiyet işke başlağan olsa, nizamnı teminlemek kerek. Bunıñ içün politsiya, ordu, prokuratura çalışmali, imayeciler degil. Meclis, bunıñ episi qanunsız, dep bildirgen edi.
Amma, biz Teftiş komissisınıñ azaları başqa şeyni istegen edik. Biz resmiy muracaat yollanılmasını talap ettik. Ve imayecilerge qarşı cinaiy işler açılmamasını da tahmin ettik. Bu qararlarğa mahkemelerde, atta insan aqları boyunca Avropa mahkemesinde şikâyet etmege planlaştırdıq. Halqara uquq qorçalayıcı cemaatçılıqnıñ bundan haberi olur edi ve Meclis bunıñ teşviqatçısı ыфншдшк edi, em de bu doğru, çünki tamır halqnıñ yekâne milliy idare organı odır. Yapacaq şeyimiz bu edi. Amma, vaqtında yapılmadı.
– Akimiyetniñ Meclis ve Qurultayğa oşağan qurumlarnı tizmek planları aqqında ne aytrsıñız?
– Qurultay qaideleri, umum insaniy, diniy noqtai nazarından bunı yaptırğan adamlarnı aqlamağa iç te mümkün degil. Olar, adiy hıyanetler. Bu vazifelerge çoq tanılmağan adamlar razı olğan olsa ediler, daa añlaşıla, olar halqqa yardım etmege istediler..Amma, ukrain akimiyeti yanında bulunıp, diqqat merkezinde olıp, barqlı, nufuzlı adamlar, yañı akimiyet kelgeninen birden başqa tarafqa qoşulğanı ayıptır.
– Olarnı halq destekleycekmi?
– Siz asılında ne aqqında aytasıñız? Men ne bazarğa barmayımmı, adiy adamlarnen laf etmeyimmi? Olardan episi nefret ete.
– Qurultaynı Qırımdan tış bir yerde keçirmege teklif bar
– Bu yekâne doğru yol. Qırımda, vaziyetni köz ögüne alsaq, Qurultay mustaqil olmaz. Ukraina ya da Türkiye tedbirniñ keçirilüvini destekleseler, kendi diplomatik pişkinligi ve halqara cemaatçılığı arasında müimligini kösterirler.
– Qurultay-Meclis içün eñ eyi ve eñ yaramay şey nedir?
– Eñ eyisi – vekillerniñ deñiştirüvi ve olarnıñ tesirini arttırmaqtır. Yaramay ise…Men Rusiyeden qorqmayım. Men Qırımdan qorqam. Qırımda bugün vaqtınca bulunğan akimiyet o qadar agressiv ki, vaqtınca olğanını añlap, daa beter qutura. Olar daa çoq şey yapa bileler. Rusiyeniñ ise, biznen şimdi işi yoq. Körgenime köre, yapqanlarını añlatmaq içün delilleri qalmadı. Bu küçsüz mevamını köstere. Amma, Rusiyeniñ dağıluvı küçsiz qaluvından daa da telükeli. Men bugün oqudım, Rusiyeniñ başqa regionlarında da imayeciler taqımları peyda etildi. Bu, regionlar yolbaşçıları, baylarnıñ şahsiy orduları meydanğa ketirilgenini köstere, yani Rusiye dağılsa, olar onı parça-kesek eterler, zararnı ise, qorçalanmağa imkânı olmağan adiy adamlar yani, sizlernen biz körecekmiz.
