Aqmescit – Qırım akademik muzıkalı ukrain teatri artıq ukrain degil. Yañı rusiyeli akimiyet onıñ adını Qırım Cumhuriyetiniñ Devlet akademik muzıkalı teatrine deñişirdi. Görkiy adına Rus akademik drama teatri ise, «rus» qısımından marum etildi. Endiden soñ, oña «Qırım akademik drama teatri» dep aytmaq kerek. Milliy mensüplikni tek Qırımtatar akademik muzıkalı-drama teatri saqlap qaldı. Serlevasına tek «devlet» sözü qoşuldı.
60-ncı yubileyli teatral mevsiminiñ açılışına sabıq «ukrain» teatri yañı afişalarnı azırladı. Repertuarğa iç bir ukrain spektakli qoyulmadı. Amma, mart ayında «Qırım baariniñ çillesinde» teatr, Taras Şevçenkonıñ 200 yıllığına bağışlanğan «Nazar Stodolâ» spektaklini taqdim etken edi.
Şimdi sanalaştırmanı hatırlatqan tek afişa qaldı. O, Bütün ukrain informatsion-medeniyet merkezinde buluna. Merkezniñ özünden tek bir adı qaldı. Aqmescitniñ merkezinde yerleşken binası üstünde ukrain tilinde, ukrain timsalini saqlağan tahtaçıq asılı tura. Amma, merkezniñ saytında yañı menzil yazılğan: Rusiye, Qırım Cumhuriyeti, Aqmescit şeeri…Butün maqaleler mında rus tilinde, em de evelden tek ukrain tilinde çıqqan neşiri de rus tilinde. 1996 senesi Ukrainanıñ Devlet teleradio komitetiniñ bölügi olaraq açılğan medeniyet merkezi Qırım Devlet milletler komitetiniñ terkibine kirdi.
Qırım devlet televideniyesinde ukrain muarririyetniñ taqdiri de belli degil («Krım» DTRK esasında teşkil etilgen «Birinci qırım» telekanalı). Şu muarririyet içün ayda yarım saat ayırdılar.
Qırımda ukrain tilinde çıqqan yekâne «Krimska svіtlitsâ» neşiri gizli çıqa. İyünde muarririyetni kiralağan binadan quvıp çıqardılar, neşirni tarqtmağa red ettiler.
Abideni qaldırırlarmı?
Aqmescitte ukrain tilinde ders berilgen yekâne mektep-gimnaziyası «Aqmescit akademik gimnaziyası» adını aldı. Oquv yurtunıñ müdiri Valentina Lavrik aytqanı kibi, bunı ana-babalar rica etkenler. Yarımada işğal etilgen soñ, mektepte dersler rus tilinde alıp barıla. Şimdi mında 40 ukrain sınıftan tek 9 qaldı. Mektep üzerinde rus bayrağı yelpirey, bina üstündeki tahtaçıqnı endi deñiştirdiler. Endi üstünde: «Qırım Сümhuriyeti. Mektep-gimnaziyası» dep yazıla. «Jiti, rozvivatis, protsvіtati» yazısı şimdilik tura. Amma, yerli «akimiyet»niñ sabırsızlığını köz ögüne alsaq, altın tüste arifler çoq turmaz.
Qırım ukrainlilerni Qırım timsalerden biri – Aqmescitteki Taras Şevçenko adına abideniñ taqdiri qasevetlendire. Ukrain bayramları künleri tamam bu yerge çeçekler ketirile edi. Rusiyege hızmet etip başlağan memurlar da bunı yapa ediler. Qırımda Ukrainanı añdırğan er şey adım-adım etilgenine baqıp, Kobzarniñ abidesi de yoq etlmesi mümkün, kibi fikirler peyda ola. Misal içün, Aqyarda Sagaydaçnıy adına abide endi yıqtırıldı.
Soñki sefer Ukraina Mustaqillik künü işğal etilgen Qırımda abideni politsiya hadimleri sarıp aldılar, çalılar arasında suv septirgen silâ saqlı edi. Şu künü, abide yanına kelgen teşebbüsçilerden biri aytaqanı kibi, yaqında Qırımnıñ yañı «saipleri» abideniñ üstünde oyulğan sözlerni bile ekstremizm kibi tanımaq mümkünler.
І на оновленій землі
Врага не буде, супостата,
А буде син, і буде мати,
І будуть люди на землі.
