Evelden, Rusiye yaşayışı aqqında teñqidiy maqalelerde rusiyeliler çökkenlerini oquğanda, men müelliflerniñ bayağı qabartqanlarını tüşüne edim. Amma, ayatımda kerçekten de maqalelerdeki fikirlerniñ tasdiqınen rast keldim.
Men eki biri-birinen bağlı olmağan ikâyeni aytıp bereyim, olar soñunda biri-birine alâqası olğanını körmek mümkün olacaq. Birinci ikâye - menim ikâyem, onıñnen Qırım.Aqiqat oquyıcıları endi tanış oldılar. Qısqadan aytacaq olsaq, men Qırımlı mühbir, işğalnen razı olmayıp, Lvov şeerine köçtim, yarım yıl içinde buña iç te yazıqsınmadım.
Lvov sakinleri açıq göñülli, merametli, bir qaç tilde laqırdı eteler, öz medeniy seviyelerini köterip, filarmoniya, teatr, sergi ve edebiy oquv derslerine qatnaylar, hayriye işlerinde iştirak eteler. Avtobuslarda yaşlar üykenlerge yer bere, çoq qatlı evlerniñ sakinleri tanış olmasalar bile, biri-birinen selâmlaşalar. Bu şeerde er şey yahşı, amma devlette cenk ketkeni içün adamlar raat yuqlap olamaylar. Künlerden bir kün Lvovnı taşlap ketmege mecbur olsam, onı Qırımnı kibi qolay-qolay terk etemem.
Endi ise, başqa bir ikâye. Menim yaqın dostum, tatam desem de olur, aqıllı, işkir qız, rus tili ocası Qırımda yaşap, daima Ukrainanı yamanlay edi. Rusiyege köçmege istegi yoq edi, aksine Qırımda yetişti. Rusiyede tesadüfen olacaq aqayını rast ketirdi ve o yaşağan Podmoskovyege köçti.
Yarım yıl içinde Qırımdan tış yaşap, eki migrant İnternette körüşti. Men – bahtlı köçebe, o da bahtlı, amma qadın olaraq..
«Sen mında nasıl adamlar yaşağanını tasavvur etip olamazsıñ! Episi içe! Soqaqlarda daima saroşlar sallanıp yüre. Halq fuqare yaşay. Men ders bergen mektepte ise, bаlalar…Mektep daa yahşı sayıla. Olmaycaq bir şey! Beşinci sınıftan başlap, içeler, afyоn qullanalar, fahişeliknen oğraşalar. Derslerde yapqanları aqqında asıl aytmağa istemeyim. Bizim qırımlı balalar, olarnıñ yanında zekâlı, terbiyeli, işkir balalardır. Bizim! Qırımlı! Bazılarını men daa terbiyesiz dep saya edim. Men saña şimdi Moskvağa yaqın bir yer aqqında tarif etem. Ya uzaq bir köylerde ne ola eken, aceba?!» – dep añlattı Rusiyeniñ yañı vatandaşı.
Dostum aytqanına köre, Rusiyede ösmürler episi böyle olsa, demek devletni köterecek adamlar yoq. Qayd ettiñizmi, bunı men degil, Rusiyede yaşağan, Ukrainanı sevmegen bir qadın ayta.
Tanışlarımnıñ ekseriyeti Rusiyege köçip ondan nefret etip başladılar. Ukrainanıñ başqa regionlarına saqınıp köçkenler, aksine raat oldılar.
Bizim teessuratlarımıznı teñeştirgen soñ, Lvov Qırımğa baqqanda yüksek bir basamaqta buluna, Qırım ise, Podmoskovyege baqqanda yüksek tura. Rusiyelilerni acıdım, amma asılında olarnı çoq begenmeyim.
Vaziyetni talil etip başlasañ, bunıñ episi ne sebepten ola, kibi sual doğa: rusiyeli akimiyet yaş nesilniñ çökkenini bilmeymi, ya bilse, bu meseleni ne içün al etmey? Avropa memleketleri kendi ve qomşu devletlerde afyoncılıqnı yoq etmek içün belli bir leyhalarnı teşkil eteler, AQŞ köçip kelgenlerni alıştırmağa tırışa… Amma, Rusiyede bu kibi şeyler yapılmay. Körmedilermi? Problemanı qayd etmedilermi? Saçmalıq! Çünki totalitar maşinası er şeyni köre ve bile.
Meselege diqqat ayırılmağanı sebebinden, Türkiyede «Nijniy Tagil» muvafaqiyetsiz raatlanğanı ya da ava limanınıñ saroş hadimi yüzlernen adamlar tolu uçaqnı ğayıp etkeni aqqında ikâyeler eşitemiz.
Yekâne çıqış yolu: meseleni mahsus kötermeyler. Bunıñ öz mantığı bar.
Rusiyeli devlet apparatı totalitar sektası kibi areke tete. Allı-taqatlı adam oña oğramaz. Aqılsız, fuqare, bir qaç menfiy alışqanlığı olğan adam sekta içün pek kelişe. Em de Putin ve taqımı içün kelişe. Putinni çette qaldırayıq. Er diktatorlıq ükümet tekmil bile, tış ve içki siyasetinde muvafaqiyetsiz olğan akimiyetni halq birden yoq etmesi mümkün. Onıñ içün, akimiyetke cemaatçılıqnıñ çökkeni pek elverişli.
Bu akimiyetke zekâlı, ileri ketken, çetelge barıp kelgen adamlar kerek degil. Olar mıtlaqa memnüniyetsizlikni numayış etmege ıntılırlar. Bu adamlar ükümdarlarnıñ eski usul davranışına dayanmazlar. Fikir yüretken, tüşüngen adamlarnıñ sayısı artsa, devletteki vaziyet deñişe.
Rusiyede er şey aksine. Aqıllı adamlar devletni terk etmege tırışalar. Tek közge çarpmağan adamlar yerinde qalalar. İçki ve kendir altında şu adamlar teşviqatqa pek uyalar. Teren ve teñqid ile fikir yürütmege imkânı olmağanlar, televizordan eşitkenine candan inana.
İçtimaiy ağlarda alıp barılğan munaqaşalar bunıñ isbatıdır. Televizion teşviqatından ğayrı başqa bir deliller ketirip olamağan şahıslarnıñ munaqaşalarnı alıp barğanını közetmege pek sevem. Eñ qorqunçlısı şu ki, Rusiyede belli bir vazifelerde bulunğan adamlar bu kibi fikirlerni bildireler. Olarnıñ qafalarında ne olğanını tek tahmin etip olam. Pasta-başlarğa oşaylar.
Olarnıñ sayısı çoq olğanı içün Putin yuttura, amma, umumen Rusiye yutquza. Ondan soñ, akimiyetke kelecek adamlar çeşit meselelernen qarşılaşacaqlar, yañı tehnologiyalarnı uydurğan, IT mütehassıslarnıñ qıtlığı, ve atta oca, ekimler kibi zenaat saipleriniñ yetişmemezligi olacaq. Rusiyede şimdi de, keşf etken, dünya içün müim bir şeyler yapqan adamlar yoq desek, yañlış olmaz.
Vaziyet daa ziyade kerginleşken soñ, onı öz küçünen çezmege mümkün olmaz, tıştan yardım soramağa kerek olacaq. Bu ise, ilk evelâ adamlarnıñ yardımı. Adamlar Rusiyege qomşu devletten kelecekler. Şarqta yerleşken şu devlet çoqtan yañı topraqlarnı arz ete. Ve arbiy areketler de kerek olmaz. Başqa devletlerden çetleşken, içinden çürügen Rusiye özü dağılıp, Qıtay ve Yaponiyanıñ qoluna tüşecek. Aqıllı ve tehnologiya cietinden daa ileri ketken qomşular şu çürük şeyden kebap yapmağa çekinmezler.
Nastâ Drozd, bloger, qırımlı
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
