Kiyev – Qırım işğal etilgen soñ, yarımadanı birinci kere avropalı memur ziyaret etti. Oktâbr 27 künü insan aqları boyunca Avropa Şurası komissarı Nil Muyjniyeksnıñ maruzası beyan etildi. Bu maruzanı o, Aqmescit ve Bağçasarayğa barıp kelgen soñ azırladı. Vesiqada, yarımadada insan aqları ciddiy bozulğanı aqqında aytıla, bu cümleden qırımtatar milliy areketi iştirakçilerine ve işğalge qarşı çıqqanlarğa yapılğan basqı qayd etile. Qırım sakinleriniñ aq-uquq meselesi Avropa Şurası nazirler Komitetiniñ ve YÜNESKO toplaşuvlarında muzakere etildi.
«Qırımda muzakere etken esas mevzu qırımtatarlarnen bağlı edi. Bu halqnıñ pek acınıqlı tarihi bar. Olarnıñ ev, mektep, Mеclis, ticaretni çekip aldılar. Olarğa ücüm ettiler. Bu qarardan ziyade qullanılğan küç»,– dep ayttı Nil Muyjniyeks rusiyeli «Dojd» kanalınıñ efirinde.
Aytqanına köre, ziyaret devamında o, Meclis, akimiyetke bağlı olmağan teşkilât vekilleri, mühbirlernen ve işğal etilgen Qırımnıñ akimiyetinen körüşti. Hususan, rusiyeli Qırımnıñ yolbaşçısı Sergey Aksönovnen, «prokuror» Natalya Poklonskaya, Rusiye prezidentniñ «Qırım federal okrugında» vekili Öleg Beloventsevnen körüşüvler keçirdi.
«Men akimiyetni Qırımda insan aqları bozuluvı meselesine diqqat ayırmağa çağırdım. Maña imayecilerniñ statusı añlaşılmay. Menimce, olarnı dağıtmaq kerek. Ziyaretim devamında daa eki öldürüv ve 3 adamnıñ ğayıp oluvı aqqında eşittim. Bundan da ğayrı evelden ğayıp olğan daa üç adamnıñ taqdiri belli degil», –dep ayttı Avropa Şurasınıñ vekili.
Poklonskayanıñ qırımlılar qırsızlanğanı aqqında haberi yoq
Muyjniyeks añğan eki öldürüv, Qırımnıñ işğaline qarşı miting iştirakçisi Reşat Ametov ve Kezlevniñ civarında baqımsız binalarnıñ birinde ölü tapılğan Saq şeeri sakini 25 yaşlı Edem Asanovnen bağlıdır. Avropalı memur mayısta ğayıp olğan teşebbüsçiler Leonid Korj, Timur Şaymardanov, Seyran Zinedinovnı da añdı.
Muyjniyeksnıñ sözlerine köre, o qırımlı akimiyetke bu işlerni taqiq etecek mahsus gruppanı teşkil etmege teklif etti. Qayd etkeni kibi, Qırım «prokurorı» Natalya Poklonskaya qırımlı teşebbüsçiler ğayıp olğanı aqqında haberi olmağanını bildirdi.
«Bu kibi gruppa meydanğa ketirildi. Akimiyet menim qasevetimni közge alğanı quvandırdı. Men ümüt etem ki, bizim ziyaretimiz taqiqatnıñ işini tezleştirir», – qayd etti o.
Bunen beraber, Muyjniyeks, Qırımda Ukrain pravoslav kilsesiniñ 15 ibadethanesinden altısı viran etilgenini qayd etti. Bu sebepten, avropalı komissar Sergey Aksönovğa muracaat etip, bu kilsege qatnağan adamlarnen bağ qurmağa rica etti. Vaziyetni em Rusiye, em Ukraina ombudsmenleri ile muzakere etkenini de ayttı, ekisi de Qırım boyunca vaziyet boyunca dialog alıp barmağa razı oldılar.
Ukraina tış işler nazirliginde bildirgenleri kibi, Muyjniyeksnıñ maruzası, Qırımda insan aqları bozulğanını tasdiqlağan daa bir delildir.
«Komissar bildirgen faktlar, Qırımda halqara – uquqiy aletlerinen idare etilgen, insan aqları boyunca Avropa konventsiyası ayat, havfsızlıq, din, söz serbestligi, mülk ve tasil aqqı bozulğanını köstere», – dep ayttı Ukraina Tış İşler Nazirliginin matbuat kâtibi Yevgeniy Perebiynis.
Perebiynis aytqanı kibi, Ukraina, Avropa Şurası komissarınıñ aytqan bütün fikirlerinen razı.
«Fevral ayından başlap, Ukrainada insan aqları saasında vaziyet beterleşkeni içün, Ukraina vaqtınca işğal etilgen territoriyağa halqara, gumanitar, uquq qorçalayıcı teşkilâtlarnıñ er angi vasta ve vaqıtta barmalarına qol tuta», – dedi Perebiynis.
YÜNESKO – ukrainli Qırımğa qol tuta
Qırımdaki vaziyet YÜNESKO-nıñ 195-nci sessiyasında da baqıldı. Ukraina Tış İşler Nazirliginiñ malümatına köre, munaqaşalarda tış işler naziri muavini Sergey Kislitsa iştirak etti, o teşkilâtqa kirgen devletlerni Qırımda vaziyetni taqip etmege çağırdı.
«Vekiller, tasil, medeniyet, din aqqı bozuluvları, Rusiye tarafından qırımtatar vekilleriniñ qorquzuvı ve taqip etilüvine ayırı diqqat ayırdılar»,– dedi TİN-niñ matbuat kâtibi.
Onıñ sözlerine köre, oktâbr 22 künü ukrain eyyetiniñ reberi YÜNESKO baş müdiri İrina Bokovanen körüşti. Eki taraf işğal etilgen territoriyada ukrain medeniy, ilmiy, tabiat mirasınıñ qorçalavı aqqında söz yürüttiler.
«YÜNESKO reberleri Ukrainanıñ bütünligi printsiplerine ürmet köstergenleri ve Qırımda vaziyetni taqip etmege azır olğanlarını bildirdiler»,– dedi Perebeynis.
Oktâbr 23 künü teşkilâtnıñ icra komiteti yarımadada vaziyet boyunca rezolütsiyanı tasdiqladılar. Ukraina TİN malümatına binaen, bu vesiqanıñ müellifleri sırasına Avstriya, Albaniya, Büyük britaniya, Estoniya, İspaniya, İtaliya, Felemenk, Almaniya, AQŞ, Çehiya, Çernogoriya, İsveçre ve Yaponiya kirdiler. Vesiqanıñ qabul etilüvine 22 memleket qol tuttı, tek 3 devlet - Rusiye, Kuba ve Qıtay qarşı çıqtılar.
Yevgeniy Perebiynisniñ aytqanına köre, Qırımda insan aqlarınıñ yerine ketirilüvi meselesi keçken afta Avropa Şurasınıñ nazirler Komitetinde muzakere etildi.
