Türkiyede yıl-yıldan öz özüni öldürgen insanlarnıñ sayısı öse, bazı mütehassıslar bu hastalıq yayrağanını aytalar. Türkler, hususan yaşlar arasında suiqastqa meillik qaydan keldi, aceba?
2014 senesi mayıs 24 künü video nezaret kameraları çıplaq qadın İstambulda Bosfor köpürinden, eki yüz metrden aşağı sekirgenini qayd ettiler. Matbuat vastaları, qadın şu yerge avtobusta kelgen, aydavcığa yaramağanını aytıp, köpürde toqtamağa rica etkenini haber etken ediler. Bir qaç saatten soñ, qurtarıcılar qadınnıñ cesetini taptılar. Elâk olğan qadın, 35 yaşında Burcu Namlı eken, İstambul sakini. Onıñ anası aytqanı kibi, qızı telükeli hristianlıq tariqatqa qoşulğan soñ, öz özüni öldürdi. Faqat, merhum qadınnıñ eki doğmuş tatası İlgin Akseoglu bildirgeni kibi, Burcu ile ana-babası arasında munasebetler çoq kergin edi. İlgin hanım CNNTürk telekanalına şunı bildirdi:
– Burcu iqtisadiyat fakultetini tamamladı, uzun zaman devamında iş qıdır yürdi. Qorantasınen meseleler bar edi. Bir qaç yıl evelsi yol qazasında sevgilisi elâk oldı. O çoq qasvete ete edi ve bütün boş vaqıtnı payın özü keçire edi. Burcu iç kimsege işanmay edi, ayattan bezdi ve bu dünyanı terk etmege istey edi. Ölüm onıñ içün bir timsal oldı. Men bilmeyim, cennet ya da ceennemge tüşermi, amma onıñ içün dua etecem.
Mehmed Fatih köpüri, Bosfor üzerindeki eki asma köpürlerden biri, İstambulnıñ avropalı ve asiya qısımlarnı birleştire – suiqast yapmaq içün eñ güzel yer sayıla. Bazı malümatlarğa binaen, soñki otuz yıl devamında biñden ziyade insan bu köpürden sekirdi.
Bu vaziyetni tüzetmek içün akimiyet atta gece vaqtına yol areketini sıñırlatmağa teklif etken ediler, amma, yerli aydavcılar buña qol tutmadılar.
Qoşma qoruv inşaatlarnı qoyacaq oldılar. Leyha tarafdarları Parijdeki Eyfel qullesini misal olaraq ketirdiler, anda bu kibi inşaatlar suiqast vaqialarnı qısqarttı. Amma, leyhanı ömürge keçirilüvi paalığa tüşti. Ayırı qurtarıcılar taqımını teşkil etip, naqliyeniñ köpür üstünde toqtatmağa yasaqladı ,video kameralarnı kerleştirdiler, gece qaravullarnı qoyarlar ve evelden çalışqan piyade keçitlerini qapattılar.
Amma, bu tedbirler yardım etmedi. Qurtarıcılar qurbanlarğa birinci yardım kösterip yetiştiralmay ediler. Evelden, suiqast vaqiaları gece yüz bergen olsa, şimdi adamlar kündüz köpürden sekireler. İstambul sakini, 40 yaşlı Cem aytqanı kibi, soñki suiqast vaqiası avgustnıñ 24-nde yüz berdi. Saba, saat 7-30-da belgisiz bir şahıs köpürden sıçradı:
– Cesetni tapamazlar. Pek teren, insan fikirini soñki daqiqası deñiştirse bile, qurtulmağa çare yoq. Köpürden aşağı sekirgen adamlarnıñ sayısını belgilemege küç, çünki şaatlar bazıda olmay. Köpür astındaki aqıntı pek küçlü, ve suiqast yapqanlarnıñ cesteleri bazıda açıq deñizde tapıla. Köpürden sekirüv bir qaç daqiqa devam ete. İnsan büyük suratnen eñe, sekirgenlerniñ ekseriyeti iç organlarnıñ zararlanuvı sebebinden elâk olalar.
«Radikal» gazetasına intervyü bergen Adnan Menders universitetniñ professorı Mehmed Eskin, 2012 senesi suiqastlar sayısı keçken senege nisbeten 36 fayızğa arttı. Şahsiy meselelerni çezip olamağan ya da ana-babasınıñ basqısından qurtulmağa istegen yaşlar ekseriy allarda öz-özüni öldüreler. 15-19 yaş arasında qızlar birinci yerde bulunalar. Qadınlarnı aqayları kötekleyler, soylarına bunı aytmağa cesaret etalmaylar, öz meselelerinen öz başına qalalar. 70 millionlıq Türkiyede er üçünci qadın köteklenüvden çekişe, keçken sene ev zorbalıqtan 200 qadın zarar kördi.
Suiqast vaqialarnıñ eñ büyük sayısı Türkiyeniñ cenüp-şaqında yüz bere, şu yerlerde fuqare qorantalar eskiden olğanı kibi, küçük qızlarnı zengin erkeklerge aqayğa bereler. Bu mevzuda İstambulda yaşağan nefaqacı, tarih ocası Aynur şunı bildirdi:
– Bu yaş qızlarnıñ taqdiri aqqında çoq yıllar devamında mühbirler yazalar. Bir qaç yıl evelsi, bu kibi yaş kelinlerniñ suiqast vaqialarnı atta BMT ögrengen edi. Tek keçken sene on dört yaşına kelgen qızlar ana oldılaar. Türkiyede küçük yaşta olğan qıznen evlenüv cezalanmay. Bu insanlar çirkin bir cemiyette östiler, evelden olğanı kibi qadın mal yerine sayıla, fuqarelik ve hurafeler üküm süre. Topkapı sultan sarayında eski zamanlarda qabaatlı olğan esir qızlarnıñ cesetlerini börüge qoyıp, boğazğa atıp taşlay ediler.
– Türkler uzun zaman devamınd azorbalıkhlarğa dayandılar, – dey Aynur. – Bizni başından islamcılar, soñra arbiyler idare ettiler. Olarnıñ episi demoraktik uquqlarnıñ manası, şahısqa nisbeten ürmet, söz serbestligini yaramay añlay ediler. İnsanlar belgisizlik, qorqu içinde yaşamağa alıştılar, umumiy fikirden farqlanğan tüşüncelerni bildirgenlerden saqınalar. Adamlar sıñırlar içinde bulunalar. Añlaşmağa tırışqanlarnı küçsiz dep sayalar, yumruq kösterip, masağa urğanlarnı yañlışıp, küçlü dep sayalar. Qorantalarda zorbalıq ükümsüre. Mekteplerde ale daa qattı nizam saqlanıp qaldı. Bazı keri qalğan köylerde ocalar balalarnı köstergiçnen kötekleyler, erkekler qadınlarnı uralar, balalarnı qıçırma ve köteknen terbiyeleyler.
İstambul universitetiniñ studenti Ayşe, ana-baba ve balalar arasındaki davalar daa ziyade çirkin şekillerge çevirile:
– İnformatsion tehnologiyalraı ve internetke irişken yaşlar özlerini daa çoq serbest alıp barmağa başladılar, ana-babalar keçmişte qaldılar, cmilerge barıp, yuqarı sınıf talebelerni açıq urba içün sögeler. Üyken nesilimiz avtoritar cemiyette terbiyelendi, olar söz serbestligi ne olğanını bilmeyler, bir şeyler yasaqlap, basqı yapmağa başlaylar. Bu sebepten, añlaşılmamazlıqlar ve davalar açıla. Yaşlar evden keteler. Türkiyede qızlar içün yaşayış pek qıyın ola. Ana-babalar er adımnı nezaret etler, yigitlernen körüşmege yasaqlana. Evlilikten evel erkeklernen beraber yaşamağa büyük günah sayıla. Köylerde atta taşlarnen urmaları mümkün. Çoqusıları çıqış yolunı körmeyip, öz-özüni öldürmege qarar alalar. Ümütsizlikniñ sebebi zorbalıq, adaletsizlikten canlarnıñ bezgenidir, – dey Ayşe.
İşsizlikten sebep yaş türk erkekleri elâk olalar. Bugünde bugün yaşlar arasında işsizlik resmiy olaraq 9 fayıznı tekşil ete. Amma, bazı malümatlarğa köre, raqamlar yañlış kösterile, daima çalışqanlar sırasına köy hocalığı saasında mevsimge köre çalışqanlarnı da qoşalar. Kerçekkke daa çoq yaqın olğan malümatqa binaen, 20 yaştan 35 yaşına qadar yaşlarnıñ büyük bir qısımı işsiz yüre.
Aliy oquv yurtlarnıñ mezunları garson, şveytsar olıp çalışalar, bazarlarda satıcı, ticaret şirketlerinde cıyıştırıcılar vazifesinde bulunalar.
Türkiyede orta aylıqlar yüksek degil, borclarnı qaytarmaq içün, bazıları kredit alalar, soñra olarnı tölep olamağanları içün, ümütsizlikke qapılalar. Türkiye matbuat vastalarnıñ malümatına köre, memlekette soñki vaqıtları depressiyağa qarşı ilâclarnı içkenlerniñ sayısı qat-qat östi. Bu ilâclarğa yılda tahminen 900 million dollar sarf etile.
İstambul tehnik universitetiniñ mezunı, işsiz Mehmed aytqanı kibi, dostlarınıñ çoqusı suiqastqa yaqın ediler. Yaşlar içün ağır müitni tek maddiy durum degil, devletteki siyasiy vaziyet yarata. Para qazanıp olamağan erkekler özlerini maliye meselelerniñ içine batalar. Cemaatçılıq olarğa yardım etip olamay. Aksine, cemaatçılıq psihologik cenk içinde buluna.
İstambul mühbiri Aydın hanım şunı bildirdi:
– Suiqastnı yapacaq adam maqsadlarına irişip olamağanı sebebinden daima menfiy duyğularnı is ete. Bu duyğu psihikanı boza. Yaşlar kelecekke ümüt beslemeyler. Akimiyet teatrlerni qapata, matbuat vatslarnı ve internetni idare ete. Cemaatçılıq ekige bölüngen. Din kütkenler ve zemaneviy avropa tarafdarları bar.
Muhalifet ise, özüni zayıf kösterdi. Üküm etken firqanı yaş türkler çoq begenmeyler. Üykenlerniñ 50 fayızı oña qol tuta, 17 yaştan 30 yaşına qadar yaşlardan tek 5 fayızı bu firqanı destekley. Bazı yaşlar AQŞ ve Avropa Birligi memleketlerine köçeler. Digerleri ise, ümütsizlikke qapılıp, öz-özüni öldüreler.
