Aqmescit – Qırımda ukrain tilinde kitaplar nefret etilgen ögey qız sıfatında bulunalar. Kitap tükânları ve kitaphane hadilerinen laqırdı etken soñ, böyle neticege kelesiñ. Sanki dersiñ, cezalanğan kitaplar ticaret merkezleriniñ eñ aşadaki raflarğa qoyula, kitaphanelerde ise, olarnı asılında saqlamağa tırışalar. «Vaqtı-saatı kelgence», – dep aytalar kitaplarnıñ qoruyıcıları.
Aqmescit civarındaki mekteplerden birinde mektep talebeleriniñ közü ögünde Ukrainada neşir etilgen kitaplarnı yırtıp taşladılar. Bunı Meclis azası Eskender Bariyev künlerde Facebook saifesinde yazdı. «Bizim mektebimizde ukrain tilinde ve Ukraina aqqında kitaplarnı topladılar. Bir oba yaptılar. Ve talebelerniñ krzü ögünde yırtmağa başladılar. Bazı talebeler kitaplarnı evge alıp ketmege istediler, olarğa ruhset bermediler. Kitaplarnı yoq etmek içün talebelerni de celp ettiler. Bazı talebeler red ettiler». Bunı Meclis azası bir talebeniñ sözlerine tayanıp yazdı.
Onıñ fikirince, bu vaqialar Rusiye Qırımnı birinci kere işğal etken soñ, yüz bergen adiselerni añdıra. «1783 senesi Rusiye Qırımnı zapt etken soñ, qırımtatar tilinde kitaplar bu kbi şekilde yoq etile edi…», – dep hatırlattı Meclis azası. Qırım.Aqiqat, tasvir etilgen vaqia Aqmescit civarındaki Çistenkoye qasabasında olıp keçkenini ögrenip, oquv yurtu ocalarınen laqırdı etecek edi, amma olar taqip ve diger yaramay şeylerden saqınıp, istemediler.
Ukrainada neşir etilgen kitaplarnı Donbassqa yollaylar
Qırım mektepleri kitaphane fondlarında bulunğan kitaplar yerli akimiyetni raat qoymaylar. Qırım tasil ve ilim nazirligi, orta tasil oquv yurtları müdirlerine avaleler yollay, oña köre Ukrainada çıqqan kitaplarnı toplanması kerek. «Ukrainada çıqqan kitaplarnı Ukrainanıñ Lugansk ve Donetsk vilâyetlerine yollamaq içün acele sürette toplamaq kereksiñiz», – dep aytıla vesiqada. Qırım.Aqiqat muarririyeti bu emirniñ nushası bar, onda emirniñ yerine ketirilmesi boyunca mesüliet oquv yurtlarnıñ müdirlerine yüklene, dep yazıla.
Aqmescitniñ kitap tükânlarında, ukrain tilinde kitaplarnı soñki kere bu seneniñ fevral ayında ketirgen ediler, kelecekte ise, olarnı ketirmege planları yoq. «Kitaplarnıñ ketirilüvi içün grivna ile ödevlerni yapmaq imkânsızdır», – dep ayttı tükân satıcısı.
Amma, Qırım.Aqiqat mühbiriniñ israrından soñ, tükânnıñ bir köşesinde yatqan ukrain tilnde kitaplarnı satın almağa teklif ettiler. Esasen mında, ukrain klassikleri Marko Vovçok, İvan Franko, Lesâ Ukrainka, zemaneviy müelliflerden - İren Razdobudkonıñ eserleri mevcut.Bu kitaplarnıñ fiyatları ale daa grivnada kösterile, olarnı satın alğanda paranı rublege çevireler.
Kitaphanelerde ukrain kitaplarnı közge körünmegen yerlerde tutalar
Qırım kitaphanelerniñ hadimleri mühbirlernen laf etmege kesen-kes red ettiler, çünki neşir etilgen maqale işlerine zarar ketirmesi mümkün. Qırım.Aqiqatnıñ subetdeşleri aytqanı kibi, Ukrainada neşir etilgen kitaplarnıñ alıp çıkarılması aqqında resmiy emirler kelmegen edi.
Amma, kitaphaneciler ukrain tilinde kitaplarnı raflarğa qoymağa saqınalar, çoqusı allarda fondlarda saqlı tutalar. «Bütün devlet tiller bir sırada olğanını is etmeymiz. Fondlarımız içün qasevetlenemiz, – dep şikâyet etti kitaphanecilerden biri. – Amma, oquyıcılarnıñ isteginen kerek olğan bütün kitaplarnı çıqara bilemiz».
Gasprinskiy adına qırımtatar kitaphanesinde prokuratura hadimleri müessise fondlarını teşkerdiler, hususan din mevzusında olğan kitaplarnı baqıp çıqtılar, bu mevzuda kitaplarnıñ yañartıluvını nezaret astında tutmağa tevsiye ettiler. Yarımadağa 5 yıl içinde kelmege yasaq etilgen qırımtatar lideri Mustafa Cemilev aqqında kitaplarnı tahliye etmediler, olar fondlarda bulunalar. «Amma, bu kitaplar komplekatsiyadan keçip, oquv zalına yollanılacaq», – dep añlattılar.
Aqmescit sakinleri umumen alğanda, ukrain tilinde kitaplarnıñ tahliye etilüvine menfiy baqalar, er adam özü qaysı tilde ve neni oqumağa qarar almalı, deyler. Soravdan keçkenlerniñ episi aytqanı kibi, ukrain kitaplarnı oquğanlar. Ukrain tilinde kitaplarnıñ tahliye etilmesi ğayesine tek Donetsk vilâyeti, Makeyevka şeeri sakini kibi özüni tanıtqan qadın qol tuttı. «Men er şeyge razım, er şeyni alıp taşlasınlar. Olarnı nefret etem!», – dedi Donetsk qaçağı.
