Aqmescit – Oktâbr 14 kününden 25-ne qadar işğal etilgen Qırımda ealini cedvelge alacaqlar. Rusiye prezidenti Vladimir Putinniñ sözlerine köre, bu sorav resmiy sayılmaycaq, amma onıñ neticeleri «yarımadanıñ inkişafı içün kerek. Amma, yerli sakinlerniñ bir qısımı teşkilâtçılarğa işanmay, alınğan malümat olarğa qarşı qullanacagından saqınalar. Uquq qorçalayıcılar ise, bu vaziyette öz menfaatlarını qorçalamaq içün ne yapmaq kerekligini añlatalar.
Soñki kere Qırımda ealini 2001 senesi cedvelge alğan ediler. O vaqıt bu kibi tedbirler bütün Ukrainada ötkerildi. Yarımadada 2 million 33 biñ sakin yaşağanını belgilediler. Olardan 58,5%- ruslar, 24,4% - ukrainliler, 12,1% - qırımtatarlar edi.
Qırımnıñ er sakini içün malümat nege kerek?
Qırımda ealiniñ yañıdan cedvelge alınuvı işğal altında ve «Rusiye içün er biriñiz müim» şiarı altında keçirilecek. Onıñ arfesinde büyük reklama kampaniyası em televideniye, em de soqaqlarda ötkerildi. Yarımada sakinlerine 33 sualge cevap bermege teklif eteler. Hususan, doğğan yeri, grajdanlığı, milleti, tuvğan tili, qazanç yollarını ögrenecekler. Ayırı sualler yaşayış şaraitlernen bağlı: rusiyeli akimiyet yaşağan yerniñ meydanlığı, atta sanitar şaraitlerinen meraqlana.
Qırım statistikası hızmetiniñ reberi Оlga Baldina qayd etkeni kibi, sakinler malümatnı göñülli olaraq berecekler, onıñ maqsadı içtimaiy ve iqtisadiy meselelerniñ çezilüvidir. «Bizim malümatımızğa esaslanıp, cumhuriyet ve ükümet içtimaiy, belki de naqliye, bücetniñ taqsimlenüvi kibi meselelerni çezmesi müim», – dedi memur.
Qırımtatarlar sorav neticelerine işanmaylar, amma boykot etmeyler
Bağçasaray şeeri sakini Asan İsmailov cedvelge aluv tedbirinde iştirak etmege istemey, şahsiy malütlarnıñ er türlü toplavğa nisbeten işançsızlıqnen davrana. Onıñ sözlerine köre, bu malümat ilk evelya FHH (FSB) ve diger küçlerge basqı ve repressiya ötkermek içün kerek.
«Şimdiki vaqialarnı köz ögüne alsaq, insan aqqında er türlü malümat oña qarşı qullanmaq mumkün. Bu soravda iştirak etmege mecbur etkenleri ve atta iştirak etmegenlerni para cöremesi ile cezalamaq vadelerni begenmeyim. Yoq elbette, iştirak etmeycem», – dey erkek.
Qırımtatarlar lideri Mustafa Cemilev emin, bunı birinciden, qırımtatarlarnı sürgün etmek içün yapalar, ekinciden, qırımtatar yaşlarını Rusiye ordusına çağırtmağa isteyler.
Qayd etmeli ki, Meclis qırımtatarlar arasında bu soravnı boykot etmek içün teşviqat alıp barmay. Aksine, bazı Meclis azaları neticeler doğru kösterilse, bu tedbir qırımtatarlarnıñ özüne kerek, deyler.
Kerekli statistik malümat devlet organlarınıñ qolunda bar, – uquq qorçalayıcılar
İnsan aqları boyunca Qırım missiyasınıñ reis muavini Оlga Skripnik qayd etkeni kibi, bu tedbirde göñülli olaraq iştirak etmek kerek. Rusiye Federatsiyasınıñ qanunlarına binaen, insannıñ şahsiy ayatnı sürmek ve özüne qarşı şaatlıq yapmamaq aqqı bar.
«Bu malümat göñülli berilmek kerek, insan istese episi suallerge cevap bersiñ, istemese – bu onıñ aqqı. Kerekli statistik malümat devlet organlarnıñ qolunda bar. Bu soravnñ maqsadı bam-başqadır», – dey uquq qorçalayıcı.
Bazı matbuat vastaları, soravda iştirak etmegenlerni 100 rubleden başlap 300 rublege qadar para cöremesinen cezalaycaqlar, dep yazğan ediler. Amma bu malümatnı resmiy olaraq red ettiler. Çünki, Rusiyede öz aqqında malümatnı bermegeni ya da yañlış bergeni içün adamlarnı cezalağan qanunlar yoq.
