Aqmescit – Meclisni darma-darğın etken soñ, nevbetteki darbe – qırımtatarlarnıñ milliy keñeşi Qurultayğa uruldı. Amma, resmiy olaraq akimiyetniñ buña alâqası yoq. Daa bir Qurultaynıñ meydanğa ketirilüvi ğayesini sabıq ukrain devlet hadimi, şimdiki vaqıtta ise, «Qırım birligi» cemaat teşkilâtınıñ reberi olıp, devlet organları ve qırımtatarlar arasında bir köpür olmağa niyet etmekte. Ekspertler eminler, qırımtatar an-aneviy teşkilâtlarğa ücümlar devam etmekte, yaqında halq adından çıqış yapacaq daa çoq şahıslar peyda olur.
«Qırım birligi» cemaat teşkilâtı peyda oluvınen, Mecliste rusiyeli akimiyet tarafından oña kelişken qurumlarnıñ peyda etilmesi aqqında söz yürütip başladılar.
Teşkilât reberi vazifesine iş adamı Seytumer Nimetullayev keçti. Qırım işğalinden evel, özüni «ukrain tamırları olğan qırımtatarı» kibi tanıtıp, 1967 senesinden berli Ukrainada yaşadı, ticaretnen beraber siyasiy alanında da çalıştı, 2006 senesi Geniçesk rayonnıñ başı oldı. Siyasiy karyerasını eñ yüksek noqtasında yerli Regionlar firqasınıñ reisi oldı.
Geniçesk rayon şurasınıñ deputatı olaraq Seytumer Nimetullayev öz başına tayin etilgen baş nazir Aksönovnen beraber Putin ve qırımtatar «vekilleri» ile olıp keçken körüşüvde iştirak etti. Rusiye kanallarınıñ levhalarında Nimetullayev Vladimir Putinniñ sözlerini yazıp qayd etkeni yahşı körüne.
Yañı Qurultaynı 2015 senesiniñ oktâbr ayına qadar meydanğa ketirmege vade eteler
«Qırım birliginiñ» yañı Qurultaynı teşkil etmek ğayesi ile birlikte «Qırım Cumhuriyeti reisi» vazifesini eda etken Sergey Aksönovnıñ Mecliske qarşı teñqidni seslendirdi. Aksönovnıñ aytqanı kibi, «Rusiye qanunları boyunca resmiyleştirilmegen teşkilât ile muzakereler alıp barmaq mantıqsız». Nimetullayev ise, yañı Qurultay rusiyeli qanunlarına köre çağıracağını vade etti.
«Qırım birligi» teşkilâtı reisiniñ fikirince, şimdiki Qurultay «Ukraina qanunları boyunca çalışa, onıñ içün de-yüre çalışıp olamaycaq». Eñ meraqlısı şu ki, Nimetullayev özü Qurultaynıñ deputatı olıp, qırımtatarlarnıñ keñeşi uzun yıllar devamında faaliyet etip, Ukraina tarafından tanılmağanını «unutqandır».
ATR kanalınıñ efirinde Seytumer Nimetullayev şunı ayttı: «Menimce, olğan qurultay qırımtatarlarnıñ iradesini numayış etip olamaz. – Bugünde bügün şu Qurltaynı dağıtıp, yañı saylavlarnı belgilep olarnı keçire bilemiz».
Planlarnıñ ciddiy olğanını köstermek içün, saylavlar ötkerilecek tarihler de aydınlatıldı, – oktâbrniñ 2015 senesi.
«Parallel» Qurultay öz başına tayinlenecek, – ekspert
«Qırım birliginiñ» teşebbüsini izaatlap, saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyev, vekillerniñ saylanuvı aqqında qarar tek Qurultayda qabul etilgenini qayd etti.
«Saylavlar aqqında qararnı alar («Qırım birligi» vekilleri – Müel. qaydl.) almaycaq. Qurultay vekilleri 5 yılğa saylanalar», – dedi Smedlâyev QHA agentligine. – Bu kibi adlı teşkilâtnı meydanğa ketirecek olsalar ya «rus tatarlarnıñ qurultayı» ya da «aksönov tatarlarnıñ» qurultayı dep adlanlansınlar».
Seytumer Nimetullayev özü de qayd etkeni kibi, teşkilâtnıñ qurultaynı çağırmağa aqqı yoq. Amma, adliyecilernen laf etip, Rusiye Federatsiyası qanunuları arasında istegini qanaatlendirecek çare tapmağa istey.
Yaqın şarqiy taqiqatlar Merkeziniñ eksperti İgor Semivolos emin. Bu kibi qurum tek rusiyeli akimiyetniñ desteginen teşkil etile bile.
«Körgenimiz kibi, qırımtatarlarnıñ tek 5 fayızı kollaboratsiyağa meiller, qalğanları milliy areketniñ tarafdarları olıp qalalar. Böyle şaraitlerde Meclis ve Qurultay kibi qurumlarnı meydanğa ketirmek ğayelerni yerine ketirmek küç olacaq. Meclisni zapt etip, soñra özüni Meclis ve Qurultay olaraq adlandırmaq mümkün ve o vaqıt vekiller tayinlenecekler».
«İç bir sımarlanğan leyha halq ğayelerni akis etip olamaz», – Meclis
Ekspertlerniñ fikirince, Qurultaynıñ siyasiy fiyatı bir kapik olacaq, çünki yarımadanıñ qırımtatar ealisi ekseriyetiniñ fikirini aydınlatmay. Amma, rusiyeli akimiyet bu leyhanı qullanıp, qırımtatar milliy areketini yoq etmege mümkün.
Meclis reisi muavini Ahtem Çiygoz sentâbr 29 künü Rusiye prezidentiniñ Qırımdaki vekili Oleg Belaventsev ile körüşti. Meclis vekiliniñ aytqanına köre, onı eyi qabul etkenlerine baqmadan, rusiyeli akimiyetniñ kerçek maqsadları bes-belli.
«Meclisniñ printsipleri akimiyetke kelişmey. Misal içün, mart 29 künü Qurultay devamında bizim öz kelecegimizni belgilemek aqqı aqqında aytqanımız. Qırımtatarlarnıñ siyasiy ceryanlarda iştirak etüvleri, icraiy akimiyetinde iştiragi. Belli bir şeyler aqqında añlaşmadıq. Dailog tek dialog içün kerek degil»,– dedi Çiygoz.
Onıñ sözlerine köre, atta ATR kanalında «Gravitatsiya» yayını devamında ötkerilgen sorav neticelerine köre, yañı Qurultaynıñ keçirüvine qarşı iştirakçilerniñ 94% fayızı çıqtı.
«İç bir qoqlalar, iç bir sımarlanğan leyha halqnıñ fikirini akis etip olamaz. Halq öz noqtai nazarını başqa bir usulnen bildirip olur. Şimdi ise, Meclis qırımtatarlarnıñ öz toprağında telükesiz yaşamaları içün imkânlar qıdıra», – dedi Meclis reisiniñ muavini.
Aynı zamanda, Çiygoznıñ fikirince, Meclis ve Qurultaynıñ, milliy areket iştirakçilerge qarşı basqı devam etecek.
