Aqmescit – Qırımda endi eki kün devamında qırımtatar qorantalarında tintüvler devam ete, bunen beraber prokuratura çeşit müessiselerde teşkerüvler ötkere. Qoruyıcı organlar temsilcileri ilk evelâ silâ, afyon, yasaqlanğan kitaplarnı qıdırdılar. Tintüvge oğrağanlar bu arketlerni qorquzuv tedbirleri kibi tanıylar. Aynı zamanda, Qırım «akimiyeti» olarnıñ qırımtatarlarnen iç bir probleması yoq olğanını bildireler, tintüvler ise, esaslı olğanını aytalar.
Aqmescit rayonı Bulğanaq köyünde sentâbrniñ 17-nde saba bir qaç qırımtatar qorantasınıñ sabası qoruyıcı organlarınıñ ziyaretinen başlandı. Tintüvniñ sebebi olaraq ta yarım yıl evelsi yaşlar arasındaki dava oldı. Zarar körgen şahıs o vaqıt politsiyağa ariza yazğan edi, amma, bu işni tek şimdi taqiq etip başladılar. Bunı Qırım.Aqiqatqa Bulğanaq köyü sakinleri bildirdiler.
İbrişevler qorantasında tintüv 3 saat devam etti. Zera İbrişevanıñ sözlerine köre, silâ, afyon, yasaqlanğan kitaplarnı qıdırdılar. «Qoruyıcı organlarınıñ malümatına köre, kimdir olgarğa evimizde yasaqlanğan edebiyat bar olğanını bildirgen. Men ve ağamnımahkeme qararınen tanış etip, tintüvni başladılar», – dey Zera. Mobil telefonlarnı çekip aldılar, Zera ve Alimniñ ana-babası şu vaqıt evde yoq ediler.
Qoruyıcı organlar bütün evni tintken soñ, azbar, aran, teplitsalarnı baqıp çıqtılar. Taqiq işleri neticesinde 3 islam kitabını tahliye ettiler. «Olarnı bizge mektepte bergen ediler, olar çardaqta tura ediler, amma, olar Rusiyede yasaq olğanlarını söylediler», – dedi Zera. Bundan da ğayrı, kitaplar arasında eki grivna tapıp, Qırımda ukrain valütası yasaq olğanı ve onı saqlı tutmaq mümkün degil, dediler.
Alim İbrişevge, ekstremistik kitaplarnıñ tesirinde, o qanunnı boza bilecegini söylediler. Neticede, onı, yarım yıl evelsi yüz bergen davanıñ şaatı olaraq rayon bölügine alıp kettiler. Anda Alimni aqşamğa qadar tuttılar. Aqşamğa yaqın Alimni azat ettiler.
Onıñnen birlikte rayon bölüginde Bulğanaqtan daa bir qaç tanışı bar edi, olarnıñ da evlerinde tintüvler ötkerildi.
«Vaziyet kerginleşe ve qırımtatarlarnı qorquzmağa isteyler, – dey Alimniñ babası Fahri İbrişev. – Er kün bir de bir yerde maski-şou yapqanlarını eşitesiñ: de bir rayonda, de diger rayonda. Olar, bunı halqımız referendumğa ketmegeninen bağlaylarmı? Qırımtatar tili devlet sayıla eken. Olar bizni tanımaylar, tilni tansılarmı?»
Qoruyıcı organlarınıñ nişanları: mektep, cami ve ATR kanalı
Çarşenbe künü, sentâbrniñ 17-nde Aqmescit civarındaki «Fontanı» qasabasında yerleşken camide teşkerüv ötkerildi. Yerli meclis reisi Şevket Bekirov Qırım.Aqiqatqa bildirgeni kibi, prokuratura hadimleri namazlar nası keçirile ve ekstremizm ile oğraşalarmı ya yoq, ögrenmege keldi. «Biz teşkerüvni keçirgenlernen laqırdı ettik, iç bir agressiv areketler yapılmağanını añlattıq», – dedi Bekirov.
Taqiq işleri neticesinde, Rusiyede yasaqlanğan 3 kitapnı tahliye ettiler. Daa beş kitapnı teşkermek içün alıp kettiler. Prokuratura teşkerüvleri namaz qılınğan vaqıtta da devam etti. Camige kelgen musulmanlarnı başta içerige yibrmey ediler, amma bir qaç daqiqadan soñ, izin berdiler.
Qarasuvbazar rayonınıñ Zuya qasabasında yerleşken milliy mektepte de tintüv ötkerildi. Yerli sakinlerden biri Qırım.Aqiqatqa bildirgeni kibi, taqiq tedbirlerini FHH (FSB)-niñ üç hadimi ötkerdiler. Olar, kitaphane, ocalarnıñ sınıflarını tinttiler. «Milliy mektepte, islam boyunca kiyingen eki oca bar, ilk evelâ olarğa diqqat ayırıldı», – dep ayttı subetdeşimiz.
Neticede, «Golos Krıma» gazetasınıñ 2009 senesine ait nushası ve 2011 senesi çıqqan «Vozrojdeniye» gazetasını alıp kettiler.
Kayd etmek kerek ki, sentâbr 17 künü Qırım.Aqiqatnıñ malümatına köre, prokuratura hadimleri ATR telekanalına keldiler. Amma, ziyaretniñ neticeleri belli degil.
Meclis bir kün içinde binanı boşatmaq kerek
Qırım «baş naziri» Sergey Aksönov yarımadada kütleviy tintüvlerni izaat eterek, akimiyetniñ ve «qırımtatarlar yada diger millet vekillerinen arasında iç bir problema yoq. Milliy mensüplik boyunca bir kimseni ayırmaymız, – dedi Aksönv İTAR-TASS hadimlerine. – Er kesnen konstruktiv munasebettemiz».
Aynı zamanda, Meclisniñ binasında sentâbr 16 künü ötkerilgen tintüvni izaatlap, «bu mahsus hızmetleriniñ işi, olar ise instruktsiyağa köre çalışalar», dedi. «Meclis binasında yasaqlanğan kitaplar ve nesneler olğanı aqqında haber bar edi», – dedi Aksönov.
Cuma aqşamı künü, sentâbrniñ 18-nde Meclis çoq yıllar devamında bulunğan Aqmescitteki Şmidt, 2 menzili boyunca binanı terk ete bile. Aqmescitniñ Merkeziy rayon mahkemesi «Qırım» Fondu»na ait şu binanı «qullanmaq, satmaq, bir de bir añlaşmalar tizmek yasaq etile». Bu yasaq Jidkov soqağındaki Meclisniñ ofisi ve daa 6 binağa ükümsüre. Aksi alda, binada qalğan mülkni apis etip, içine iç bir kimseni yibermeycekler. Bu qaranı yerine ketirmek içün bir kün berildi. Hayriye fondunıñ esapları endi apis etildi.
Qırım.Aqiqatqa Riza Şevkiyev izaat berip, Meclis binanı göñülli olaraq terk etecekmi ya yoq, daa qarar almadılar. «Adliyeciler şu qarar üstünde çalışalar, mesleatlaşacaqlar, tüşünecekler. Onı boşatmaq imkânsızdır. Boşatmasaq, binamıznı çekip alırlar, işğal etip, tutacaqlar», – dedi Şevkiyev.
Meclis ve «Qırım» Fondu» etrafında olğan vaqialarnı o, keçenlerde ötkerilgen saylavlarnen, saylaycılarnıñ suvuq yanaşuvınen bağladı. «Şimdi qırımtatar halqnı bir zulum sıfatında kösterirler, Qırımnıñ başqa ealisine zarar ketire bilecegini kösterecekler, ve faal şekilde sıqıştıracaqlar. Böyle etip olardan vazgeçken saylaycılarnıñ alğışını qazanmağa isteyler», – dey Şevkiyev.
«Reyderlerniñ ücümi»
Qırımtatar halqı lideri Mustafa cemilev «Qırım» Fondu»nıñ mülküni apis etkenlerini izaatlap, buña «cinayetçilerniñ ücümi» dedi.
«Olar (mahkeme pristavları. – Müel. qaydları) saçma şeyler yapalar, nasıldır qarar, bizim haberimiz olğan nasıldır mahkeme deyler. Ve qarar çıqarılğanı aqqında iç bir şey bilmegen Fond. Şimdi nasıl bir mahkeme olğanını ögreneler, mahkemeci çoqtan raatlıqta olğanını bilgenler. Açıqtan-açıq yapılğan reyderler ücümi», –dep ayttı Cemilev QHA agentligine.
Qayd etkeni kibi, qırımtatar halqı pek qorqtı, onıñ içün adamlar vaziyetke tesir etip olamaylar. «Halq nasıldır riayet etkenini ister edik, onıñ içün Mecliske yaqınlaşmağa bile qorqalar. Çünki olar (qoruyıcı organlarnınıñ hadimleri. – Müel. qayd.) er kesni çıqaralar, soñ şu insanlarnıñ evlerinde tintüvler ötkerile», – qayd etti Cemilev.
Halq vekili buña sakin davranğanını ayta, çünki «episi bir er şeyni qaytaracaqlar».
Qayd etmek kerek, Mecli etrafında yüz bergen vaqialarğa nisbeten munasebetni şimdilik AQŞ-nıñ Ukrainadaki elçisi Ceffri Payyett bildirdi. Aytqanına köre, o u vaqialarnı taqip ete.
