Aqmescit – Keçenlerde meydanğa ketirilgen Tavriya müftiyatı Qırımnıñ ibadethaneleri içün küreşni başladı. Yaqınlarda Kezlevniñ belli Cuma-camisi bu din teşkilâtına keçti. Qırım musulmanları diniy idaresinde şu caminiñ imamı yapqan areketlerinden çorlandılar. İmam, yerli din cemiyetinden bir qaç azanı çıqardı. Ekspertlerniñ fikirince, bu kibi vaqialar yarımadanıñ diger ibadethanelerinde de tekrarlana bile.
Avgustnıñ başında Cuma-caminiñ imamı Elmar Abdulganiyev «Han-Cami» din cemiyetininh toplaşuvını teşkil etti. Tedbir devamında bir qaç azanı cemiyetten çıqarıp, olarnıñ yerine 12 yañı azanı sayladılar. Qırım.Aqiqat bunıñ sebeplerini ögrenip olaadı. Çarşenbe künü, sentâbrniñ 3-nde mühbir Kezlevge barıp, Abdulganiyev ile körüşecek edi, amma, o yerinde yoq edi. Camide bulunğan hadimler, imam olmağanda izaat bermege red ettiler.
Kün evelden, Abdulganiyev ATR teleknalına izaat berdi, azalarnı ihtiyar yaşına kelgenleri içün azalıqtan marum etildiler. İmam aytqanı kibi, olarnıñ yerine cemiyetke yaş, oqumuşlı, ileri fikirli adamlar qoşuldılar. Onıñ qayd etkeni kibi, cemiyet yañartılğn soñ, Qırım musulmanları diniy idaresine boysunmamağa qarar aldı, endiden soñ, o Tavriya müftiyatına bağlı. Yani, evelden Qırım müftiyatına ait olğan cami, şimdi Tavriya müftiyatına keçti.
Tavriya müftiyatınıñ müftisi Ruslan Saitvaliyev Qırım.Aqiqatqa bildirgeni kibi, cemiyet azaları diger sebepten azalıqtan marum etildiler. «Yaşları iç te müim degil, – dey Saitvaliyev. – Camige qatnamağan, duanı keçirip, raqı içken, namaz qılmağan, sektant edebiyatnı tarqatqan, qabristanlarnı aqaretlegen, yani şu yerlerde qavehanelerni qurğan insanlar din cemiyetinden quvuldı». Saitvaliyev qayd etkeni kibi, cemiyetniñ toplaşuvı keregi kibi keçirildi, «Han-caminiñ» parası yañı saylanğan hazine yolbaşçısına teslim etildi, kerek olsa, o, cemiyet ögünde bütün esabatnı bere bile, caminiñ qapuları ise, er kes içün açıq.
«Müftiy meselege qarışmağa vade etti»
Kezlevli Nariman Mamedaliyev de cemiyet azası edi, Qırım.Aqiqat mühbirinen laqırdı etkende, toplaşuv devamında imamnıñ areket-tarzı er kesni şaşırttı, dey. «Namazdan soñ, imam istegenlerni qalmaga rica etti, bundan soñra, din cemiyeti keregi kibi faaliyet etmey, dep ilân etti, onıñ tekribinde esasen ihtiyarlar olğanı içün, yañartılmaq kerek, dedi. Er şey pek tez deñişti, biz bu kibi areketlerge azır degil edik. Adet üzre, toplaşuv olacağını ilân eteler, soñra kün tertibinde neler muzakere etilecegini haber eteler. Olar evelden er şeyni azırladılar, atta, rey berüvniñ nticelerini tasdiqlaycaq kamera bar edi. İmamnıñ qararınen razı olmayıp, biz camini terk ettik», – dep añlattı Mamedaliyev. Aytqanına köre, «Han-cаminiñ» sermiyalarını imamnıñ tarafdarları özlerinde qaldırdılar, amma, olar içün mesülietli insan bar edi, onı da cemiyetten çıqardılar.
Mamedaliyev qayd etkeni kibi, azalıqtan marum etilgen adamlar, Qırım müftisi Emirali Ablayevniñ adına ariza yazdılar. «Müftiy meselege qarşımağa vade etti ve prokuraturağa muracaat etecegini işandırdı. Şimdilik, bizim cemiyetimiz işini devam ete. Bizni quvdılar, dep sayamız ve yaqın kelecekte bu meseleni al etmege planlaştıramız», – dedi Mamedaliyev, amma bunı nasıl yapacaqlarını aytmadı.
«Devirim yapmaq ıntıluvı»
Qırım musulmanları idaresinde Kezlev imamınıñ yapqan areketlerini teñqid ettiler. «Elmar Abdulganiyevniñ teşebbüsi ile Qırım musulmanları diniy idaresi idare etken yerdi din cemiyeti ve Cuma-camini Tavriya müftiyatınınıñ idareligi altına keçirmege ıntıldılar. Bunıñ episi imam ile Qırım musulmanları diniy merkezi birlikte yaptılar. Olar, cemiyetniñ vesiqaları ve müürini çekip aldılar, em de sermiyalarnı qanunsız saipleştirdiler», – dep ayttı Qırım.Aqiqatqa müftiy muavini Ayder İsmailov.
Onıñ malümatına köre, toplaşuv devamında aqsaqallarnıñ fikirleri közge alınmadı, cemaatçılıqnıñ da haberi yoq edi. «Biz bunı bir devirim, zapt etüv areketi kibi tanıymız, – dedi müftiy muavini. – Elmar Abdulganiyev, Qırım musulmanları diniy idaresiniñ imamı olıp ta, gizliden, Qırım musulmanları diniy merkezinen işbirlik tuttı, yarımadada olğan vaziyetnen fayalanıp, tarafdarlarınen beraber şu camide pekinmege ve onı zapt etmege niyetlendi. Bu kibi çirkin areketler Elmar beyge iç te yaraşmay. Onıñ imam vazifesini tutmağa aqqı yoq». Cuma-camisi Qırım müftiyatına bağlı, yarımada musulmanlarına ait ve ayırı gruppa ya da teşkilâtlarğa mensüp degil.
Müftiy muavini aytqanı kibi, Tavriya müftiyatı şimdiki vaqıtta «tek hayalda yaşay». «Qırım musulmanları diniy merkezi, Tavriya müftiyatına adını deñiştirdi, amma içi deñişmey qaldı: habaşizmni kütken ve Ahmed Tamimniñ reberliginde (livanlı şeyh, Ukraina diniy idaresiniñ reisi. – Müel. qayd.). Qırım musulmanları diniy merkezini teşkil etken ve Qırımda destruktiv faaliyetini alıp barğan insanlar», – dedi İsmailov.
Müftiy muavini bu vaqianen bağlı çeşit müessiselerge muracaat eteceklerini bildirdi. «Vesiqalarnıñ, paranıñ qırsızlanuvı, din ve devlet qanunlarına zıt kelgen toplaşuvlarnıñ keçirilüvi sebebinden muracaat etecekmiz», – dedi İsmailov.
Bu kibi vaqialarnıñ Qırımnıñ diger rayonlarında tekrarlanması mümkünmi, degen sualge müftiy muavini: «Men öyle tüşünmeyim. Olarnıñ (QMDM-Tavriya müftiyatı) faaliyet merkezi daima Kezlev edi. Küçlerini ve ükümdarlığını köstermek içün Kezlevniñ merkeziy camisinde pekinmek kerek ediler».
Qırımdaki islamşınaslıq ilmiy merkeziniñ reberi Ayder Bulatov, aksine, bu kibi vaqialar diger camilerde de yüz bermesi mümkün, dep belley.
«Yañı deñişmeler sebebinden, yañı müftiyat ta quruldı, ve o tarafdarlarnıñ destegine muhtac, – dey Bulatov. – Tavriya müftiyatına ibadet haneneler kerek. Habaşlarnıñ ibadethaneleri yoq, tek bir ya da eki camisi bar. Şimdi ekinci basamaq başlandı, ibadethanelerni arttırmaq içün küreşeler. Ne qadar çoq camisi olsa, o qadar çoq tarafdarı olur. Bu mantıqlı».
Cami imamınıñ «Han-cami» cemiyetinden azalarnı çetleştirmek qararını izaat eterek, Bulatov, bir de bir teşkilâttan azalarnı çıqarmaq qararı olarnıñ yaşı sebebinden alınmay, dedi.
