Aqmescit – Rusiye Federatsiyasında bir de bir neşirniñ yasaq etici cedvelge kirsetilmesi içün rayon mahkemesiniñ qararı yeterli. Atta, mustaqil mütehassıslarnıñ talili yapılmay. «Qara cedvel» soñki yılları bir qaç kitaptan eki buçuq biñ kitap, neşir, internet qaynaqlarınen tamamlandı. Qırımda kitaplar ile küreşniñ neticeleri menfiy aqibetlernen beraber, dinlerara munasebetlerniñ kerginleşüvine ketireceginde eminler.
Qarasuvbaz rayonınıñ Zemlâniçnoye köy sakini Ayşe Osmanova yasaq etilgen kitaplarnıñ cevdelini ögrendi. «Rusiyede yasaq etilgen edebiyatnıñ cedvelini diqqatnen ögrengen soñ, şaşmalap qaldım. Dolapnıñ üçte biri yasaq etilgen kitaplarnen tolu. Olarnı başqa yerge avuştırdım, amma endi olarnen ne yapacağımnı bilmeyim», – dey Ayşe. Qız, «ekstremistik» kitapları arasında islam dünyasında belli alimler, misal içün Said Nursiniñ kitapları olğanına taaciplendi. Endi kitaplarnıñ taqdirini tüşüne, çünki atıp taşlamaq ya da yaqmaq eli köterilmey.
Müftiyat yañı tintüvlerden saqına
Qırım musulmanları diniy idaresi ilân yapıp, onda, Qırımda de-fakto yasaq etilgen ekstremistik kitaplarnen bağlı qanun çalışqanı aqqında islam diniy teşkilâtları, din vekilleri ve musulman cemaatçılıqnı tenbiyeley. Şu cedvelden neşir ve kitaplarnı basmaq, tarqatmaq, evde tutmaq yasaq etile ve bu sebepten mesülietke çekilmek mümkün.
«Biz Qırım musulmanlarını qorçalamaq maqsadında bunı yaptıq, tenbiyelemek, haberdar etmek ve olması mümkün oğursızlıqlardan qurtarmaq maqsadında arket ettik», – dep añlattı Qırım müftisi muavini Ayder İsmailov.
Ukrainada yasaq etilgen kitaplar cedveli yoq edi. Faqat, şimdi Aqmescit civarındaki Mamaq ve Bulğanaq köyleri medreselerinde tintüvler ötkerilgen soñ, müftiyat, ileride de «prokuratura» cami ve musulman müessiselerni teşkermege devam etecegini tahmin ete.
Müftiyatnıñ ilânında «cedvel ile tanış olıp, yasaq etilgen edebiyat olğan taqdirde onı yoq etüvi boyunca tedbirler alınmalı» dep aytıla.
Qurannıñ tercimesini qorçalağanlar sırasına Ermitajnıñ müdiri qoşuldı
Qayd etmeli ki, edebiyatnı mahkeme qararları esasında yasaqlaylar, Rusiye musulman merkezlerniñ talili iç te yapılmay. Rusiye müftiler Şurası özüniñ nevbetinde bu cedvelge bir sıra itibarlı müelliflerniñ kirsetilüvine çoq kereler qarşı çıqqan edi.
Belli adiselerden biri, Novrossiysk rayon mahkemesiniñ qararınen bağlı, şu qarar ile Elmir Kuliyevniñ Qurannıñ tercimesi yasaq etilip, yoq etilmek kerek edi. Mahkemeniñ qararını alim, cemaat ve din vekilleri keskin teñqid ettiler. Ermitajnıñ müdiri, belli alim-arapşınas Mihail Piotrovskiy rayon mahkemesiniñ qararını «tolusınen fantastik» dep adlandırdı.
Matbuat vastalarında bergen izaatlarında: «Cemaatçılıq ne mümkün, ne yasaq olğanını ve az buçuq tasil ne olğanını bilmeli. Allahqa şükür, bizim aramızda İncil aqqında yaramay söylemek mümkün degil olğanını ögrendiler. Göspel aqqında da yaramay aytmağa mümkün degil. Amma, Quran aqqında yaramay aytmaq ta yasaqtır. Quran «ekstremistik» dep aytmağa mümkün degil!» – dep ayttı.
«Küçniñ qullanuvı Qırımda dinlerara munasebetlerni boza bile», – Hizb ut-Tahrir
Yasaq etilgen kitaplarnıñ bir qısımı, «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtına ait.
«Rusiyede teşkilâtımıznıñ azalarında tintüvler devamında bu kibi kitaplardan ğayrı iç bir şey tapıp olamaylar. Amma, bu kitaplar cinaiy ve memuriy mesülietlikke çekilmek içün bir esas ola», – dep añlattı Fazıl Amzayev, Ukrainada «Hizb ut-Tahrir» informatsion ofisiniñ yolbaşçısı.
Onıñ fikirince, Qırımda rusiyeli qoruyıcı organlarnıñ vekilleri yapqan areketleri yarımadada dinlerara munasebetlerni boza bile.
«Sabıq Sovet ükümetiniñ topraqlarında soñki yigirmi yıl içinde dinlerara munasebetleri esasında çıqqan davalarnı körmegen Qırım belki de yekâne mekândır. Amma, bugünde bugün Rusiye qanunları Qırımda olğan tınçlıqnı boza bileler. Yarımadada dinlerara mürekkep munasebetler közge alınmayıp, küç qullansa, iç beklenilmegen aqibetler yüz bermek mümkün», – dep añlattı Qırım.Aqiqatqa Fazıl Amzayev.
Para cöremesinden başlap bir qaç yıllıq apis cezası
Ekstremistik edebiyatnıñ cedveli Rusiye adliye Nazirligi tarafından mahkeme qararları esasında tertip etile. Birinci kere onı 2007 senesi iyunniñ 14-nde neşir ettiler, onda 14 madde bar edi. O vaqıttan berli cedvel daimiy sürette yañartıla ve şimdiki vaqıtta içinde 2370 neşir buluna.
Rusiye Federatsiyasınıñ cinaiy kodeksine köre, din, ırq ve mefkürelerge qarşı çıqqan kitaplar qatiyen yasaq etile. Bunen beraber, devlette akimiyetniñ devrilmesi, faşizm mefküresi, ekstremistik ve terroristik faaliyetni teşviq etken kitaplar da cedvelge kirsetile. Mecmua, gazeta ve internette basılğan malümatlardan ğayrı, konkret saytlar, DVD-şekilinde ya da internet ağlarında tarqalğan video da yasaq altına kirsetile.
Rusiye Cinaiy kodeksi boyunca, yasaq etilgen edebiyatnıñ tarqatuvı ya da saqlap tutması içün memuriy cöremelerden başlap, 5 yıllıq apis cezası belgilenmek mümkün.
