Qırımğa ketem – avgustnıñ soñuna qadar anda olacam. Ömürimde birinci kerek istemeyip yolğa çıqam. İşğalden soñra endi eki kere bardım. İgrendim. Sanki dersiñ, eviñe yat adamlar kirip, er yerde qarıştıralar, aşap-içip, şu yerde acetini yerine ketireler.
Nege anda baram? Ya nasıl barmayım. 2005-te anda ev satın aldım. Aldım, çünki Qırımnı pek sevem. Can yürekten.
Ev saipleri qazaqlar edi – dört bala, içip yürgen baba ve ayattan bezgen qadın. Evniñ içi püsür, azbar püsür. Amma, men birden duydım. Maña pek yaqın. Bu eski tatar evçigi edi. Ondan 1944 senesi saiplerni çıqarıp, yoq ettiler. Divarlarnı tutıp yürdim. Saman. O canlı. Er şeyni hatırlay.
Tamir ettim, terek ve güller saçtım, er yıl dostlraımnı qabul ettim.
İyünde hurma teregi yanına turıp ağladım. Birinci kere meyva berdi – ufaçıq yeşil sadefler.
– Sen ne içün ağlaysıñ?
– Nasıl pişeceklerini körip olamam.
– Men onı saña bir qutuğa toplap yollarım.
– Men aşamaq degil, özüm pişkenini körmege isteyim (o vaqıt 90 kün yarımadada bulunıp, artıq kelip olamaycağımnı tüşündim. Rusiyeli sıñırcı öyle ayttı. Baqarıq).
Anda oğlum östi. O şimdi de anda. Men adetince onı aprelde alıp kettim, noyabrde alıp qaytacam. O endi qanunsız yaşay – ille bulunuv müddetini bozacaq. Bu qanunnı bozğan oğlan 25 künlik olğanda birinci kere Qara deñizde yuvundı. O, taşçıqlar üstünde yatıp, başını kötermege ögrendi. Üç aylıq olğanda Ceneviz qalesini körip, birinci kere sesli küldi. O, üç yaşında olğanda bir kün içinde Aylanma köyünden Arpatqa qadar barıp yetti. O yat, telükeli oldı – Ukraina marşını yırlap, yerli oğlanlarğa Maydan aqqında ikâye etip yüre.
– Siz Rusiye pasportlarını alacaqsızmı? – dep soradı qomşu Tanâ qartanа. Ondan oğlum er kün eçki sütüni satın ala.
– Ne aytasız şu. Biz ukrainlilermiz da. Anam, banderovka olğanını ayta.
Eçki üç kün süt bermedi. Dörtünci künü saranlıq aqılsızlıqnı yeñdi.
Telükeli adamlar anda endi çoq
Qomşum Dilâra telükeli – yat bayraqnı asmay, Ukrainanı seve ve er keske bunı bildire. Dostum Svetlana telükeli – evinde qapalıp, ukrain muzıkasını diñley ve ağlay.
7 yaşındaki Yeva qızı da telükeli – er kün evge qaytqanda, ukrain ve rus nomerleri olğan maşinalarnı saya. Evge kelgende, quvançnen haber ete: «Bizimkiler daa çoq. Ukraina yeñe». Svetlana qızınıñ ağzını qapatıp yetiştirmese, qadınlardan balasını terbiyelep olmağanı aqqında öpkeler diñley.
Diger qomşum, Mustafa qartbaba da telükeli, o altı yaşında sürgünlikke oğrağan edi. O referendumğa barmadı, er vaqıt olğanı kibi saba saat 5-ten bostanında çalışa edi. Apayı da telükeli. Mart ayından «huntadan azat etilme quvançına» dayanmayıp, şimdi töşekten aman-aman turmay. Bazıda aqayı onı çıqarıp skemleçikke oturta.
Qırım olarnıñ
Olarnıñ, menim diger qomşum, Mişa kibi soylarnıñ, saba saat 10-nda endi saroş yürgenlerniñ. (– Ölka ber 30 grivna, saña ep bir şey olmaz, men ise bütün küni içip yürerim).
Olarnıñ, Rusiyede ölmege arz etken soylarnıñ – qomşu-nefaqacı, şeer şurasınıñ eki defa vekili, torunı üç yaz devamında oğlumnen beraber azbarımda oynadı, dey: «Men sizni hohollarnı o qadar nefret etem. Ne vaqıt sizlerden boşanacamız?».
Olarnıñ, yaznı beklep, raatlanğanlarnı sevemegen soylarnıñ ( – Artlarından pollarnı da yuvmadılar, qum, suv er yer toldı, yarıqnı artqaç qullandılar. Eşçekler.).
Olarnıñ, iç bir vaqıt dağlarğa barmağan, yalıda yuqlamağan, bir terek oturtmağan, köylerniñ tarihlerini bilmegen bu kibi soylarnıñ.
Qırım menim. Men borşç pişirip, yantıqlar qavuracam, Okean Elzı taqımını diñleycem, vişne qurutacam, Qoznıñ kiyik yalılarında kezecem, Ay-Georgiy dağına minip, kün batqanını közetecem.
Olga Vasilçenko, Ukraina PİMA İnstitutınıñ ileri ilmiy hadimi, psihologiya ilimleri doktorı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün