Aqmescit – Seydamet Veliyev bizni bir yıl evelsi qızı ve kiyevi qurıp bitirgen Aqmescitteki yañı evinde qarşılay. Bundan evel, onıñ qorantası Canköyde yaşadı. Bugünde bugün Seydamet ağa 78 yaşında. Sürgünlik yılı o 8 yaşında bala edi. Baası köy şurası reisi, nemselerniñ işğalinden soñ partizanlıq yaptı – onı ve emcelerini Seydamet ağa bütün yaşlığı boyu bekledi. Faqat, olar qaytmadılar. Ale daa qorantası soyları ne yerde ve nasıl etip keçingenlerini bilmey.
Sürgünlikten evel Seydamet Veliyevniñ qorantası Aluşta civarında yaşağan. 1944 senesi köyde tek qartlar, yaşlar ve qadınlar qalğan, erkekler cebede ediler.
«Yarı gecede kelip: «Azırlanıñız, sizni köçürecekmiz», - ayttılar. Qayda – bir kimse bir şey bilmey, aytmay. Köyniñ çetinde toplaşmağa emir ettiler. Anda kettik. Anam maña ayttı: «Bar evge, men unutqan şeyni ketir». Evge qayttım, anda asker turıp meni yibermedi. Öyle de şeyimizni alalmadım. Biz daa köyde edik, malımıznı padağa yollatqanlar, evlerimizni yañı saipleri qarıştırıp başladı», - dep añlata Seydamet-ağa.
Qartnıñ hatırlavlarına köre, ğurbetlik yolu müşkül ve ağır edi. Açlıq ve ölümler er adımda edi.
«Vagonımız rıqma-rıq tolu edi. Ava boğucı edi. Qazahistanda ğaliba, vagonımızdan bir qart quyu içine baqacaq oldı, belki suv barmı yoqmı bilmek istegendir, egilip içine yıqıldı. Şu daqiqası tren ses çıqardı, biz onı anda ölmege qaldırdıq. Çıqaramadıq, izin bermegen ediler», – dep hatırlay qartbaba.
Özbekistanğa tüşken qırımtatarlarnı ğurbetlik suvuq qarşıladı. Özbekler yañı insanlarnı bazıda aşalap, bazıda saqınıp davrana ediler. Qırımtatarlarnıñ ekseriyeti tamam şu Orta Asiyada ğayıp oldı.
«Ketirip, Bekabad yanında qaldırdılar. Amma da şu Bekabadta adamlar öle edi, cenkte o qadar adam ölmegen. Erkekler yoq. Etrafta özbekler. Bizimkiler – çır-çıplaq. Bir kimse ölse, qadınlar quşaqlarnı çıqarıp, ölülerni taşıy ediler».
Seydamet ağanıñ qızı – Elmaz Seydarifova - babası ve merhum anasından sürgünlik ve ğurbetliknen bağlı deşetli ikâyelerni endi balalarına aytıp bere. Qadın közyaşlarnı tutalmay, «halqına qarşı yapılğan bu cinayetni» iç bir vaqıt unutıp olamaz, dey.
«Anam, tarif etkende, er vaqıt ağlay edi. Damları olmağan evlerge yerleştirgenilerini hatırlay edi. Olar qardaşınen beraber biri-birine sarılıp otura ediler, etrafta ise çaallar, yılan, qamışlar edi…Deşetli bir şey!»
Elmaz ve qız qardaşları da ağır künler keçirdiler. Mektep ve soqaqta yürgende, diger balalar ille «satqınlar» dep qıçıra ediler.
«Sınıfdaşlar bizni eriştire ediler. Sınıfımızda 13 qırımtatarı oquy edi. Bir kere bir qız: «Epiñiz satqınsıñız», dep ayttı. Biz onı öyle boykot ettik ki, soñ artımızdan yürip, afu soradı. Üyken tatam ağlay-ağlay soray edi: «Ana, ne içün bizni eriştireler. Ne içün bizge böyle aytalar». Ana-babamız bizge qarşı aqsızlıq yapıldı, dep añlata ediler».
Bugünde bugün Seydamet Veliyevniñ qorantası bir sofra başında toplanıp, Qırımğa avdet etalmay ğurbetlikte ölgen keçmişlerniñ ruhlarına, em de ağır vaziyette qalğan vatan Qırım içün dua eteler.