Aqmescit – Qırımtatarlar eñ yaqın vaqıtta Qurultaynı toplamaycaqlarını tahmin etmege mümkün. Nevbetten tış toplaşuvda vekiller Qırım akimiyetine saylavlarda iştirak etüvni muzakere etecek ediler. Bundan evel Meclis saylavlarnı körmemezlikke urmağa teklif etken edi. Amma, bu qararnı bazı qırımtatarlar begenmediler. Bu mesele qırımtatar cemaatçılıqnıñ bölünüvine sebep olurmı?
Adetince, saylavlarğa qatnaşma meselesi, belli bir firqağa qol tutuvnı, ya da Ukraina Prezidentine namzetni desteklemek qararı Qurultayda qabul etile edi.
Amma, bu sefer ağımdaki seneniñ sentâbr 14 künü ötkerilecek yerli akimiyet organlarına saylavlarda iştirak etmemek qararı Meclis tarafından qabul etildi.
Muzakeresiz şamata
İyün 12 künü ötkerilgen Meclis toplaşuvında mezkür qararnı vekillerniñ episi desteklemedi. Qırım.Aqiqat saytına bildirilgeni kibi, toplaşuvda bulunğan 25 azadan 19 iştirak etmemekni seçti, 3 rey bermedi, daa 3 razı olmadılar.
Qararnı teñqid etkenler, onıñ acele qabul etilgeni ve bu mesele boyunca Qurultaynı çağırtmağa kerekligini qayd ettiler. Akimiyetke yaqın olğan «Krıminform» neşirine Enver Arpatlı añlatqanı kibi, «bu kibi müim qararlarnı Meclis qabul etmey, olarnı keñiş dairelerde muzakere etmeli. Soñra, Qurultayda «doğru qarar» alınmalı».
Qaidelerge köre, Meclis reisiniñ, Meclis vekilleri ekseriyetiniñ teklifi ile ya da milliy keñeşniñ üçte biri imza toplap Qurultaynıñ nevbetten tış sessiyasını keçire bileler. Qurultayda cemi olara 250 vekil bar. Qararnen razı olmağanlar soñki yolnı seçtiler.
Meclis reisiniñ vazifelerini vaqtınca eda etken Ahtem Çiygoz qayd etkeni kibi, imzalarnıñ toplanması boyunca şimdilik faaliyet alıp barılmay. Qırım.Aqiqatqa Ahtem Çiygoz bildirgeni kibi, «Meclis azalarnıñ ekseriyeti, sentâbr 14 künü ötkerilecek saylavlar, qırımtatarlarnı akimiyette temsil etip te, olarnıñ meselelerni çezmek oğrunda degil, sahte olacağında eminler. Mart 11 künü Qırım Yuqarı Şurasınıñ fermanında qırımtatarlarnıñ saylavlarda iştirak etüvi, icraiy organlarında temsilciligi, kvota ile temin etilüvi, idare etüv organlarınıñ tanılması boyunca belli bir teklifler bar edi, amma, olarğa bir kimse qulaq asmadı».
Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâl Qırım.Aqiqat ile subetleşkende, bazı vekiller, yerli akimiyet organlarına saylavlarda iştirak etmemek qararına narazılıq köstergenlerine baqmadan, Meclisniñ qararına boysunmağa azırlar, dep ayttı. Onıñ sözlerine binaen, bu mevzu cemaatçılıq arasında büyük munaqaşalarğa sebepçi olmadı, mart 29 künü, Qurultayda, akimiyet ile işbirlik tutmaq qararı ise daa çoq narazılıq kötergen edi.
Başqa fikir
Qırım parlamentiniñ «vitse-spikeri» Remzi İlyasov firqa cedveliniñ terkibinde «Devlet şurası»na saylavlarda iştirak etecegini gizlemey. Amma, Rusiyeniñ qaysı firqasına qoşulacağını söylemedi. Bildirgenine köre, razı olmağanlarnıñ sayısı, Meclis tüşüngeninden daa çoq.
Remzi İlyasov Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında şunı ayttı: «Biz özümiz ayırıca toplaştıq, tahminen 70 adam: aramızda Qurultay vekilleri, cemaatçılıq temsilcileri, bir qaç yerli meclis reisi bar edi. Biz, bu havflı ve müim vaqıtta çette qalmaq, idare etüvden vazgeçmek mümkün degil, çünki referendumdan soñ peyda olğan boşluq daa çoq keñişley bile».
Remzi İlyasov emin, bu kibi qararnı almazdan evel, Meclis «cemaatçılıqnen muzakereler alıp barmaq kerek edi». Onıñ fikirince, majoritar bölgelerde qırımtatarlarğa saylavlarda iştirak etmege izin bermek kerek edi. Proportsional sistemasına kelgende, qırımtatarlar özleri qarar almalılar.
«Saylavlar neticesinde, Qırımda akimiyet organları tertip etilecek. Ve biz, saylavlarğa qatnaşmasaq, siyasiy küçlerden iç birini desteklemesek, demek, bütün akimiyet organlarında temsil etilmyey, öz başına qalacaqmız»,– dey İlyasov.
Bunen beraber, «spiker muavini» Meclisni izçenli olmağanında qabaatladı. «Biz saylavlarda iştirak etsek, demek bu akimiyetni qanunlaştıracaqmız, emiş. Amma, başqa taraftan kvotalar olsa edi, biz qatnaşır edik. Bir vaziyette biz azırmız, diger vaziyette – yoq. Yani alış-veriş yapılğanını, añlamaq mümkün», – dedi Remzi İlyasov.
Yerli saylavlar aqqında munaqaşalar
Qırım «Devlet şurası»na saylavlarda iştirak etmemek qararını aman-aman er kes desteklese, yerli akimiyet organlarına saylavlarğa qoşulmamaq qararı bir çoq qarama-qarşı fikirlerni doğurdı.
«Soñki toplaşuvda men yerli saylavlarğa qoşulmaq teklifinen çıqtım, çünki, yerli organlar daa çoq hocalıq qurumlar, dep sayam. Olarnı mecbur etmeseler, asılında siyasiy meselelerge qarışmaylar», – dedi Nariman Celâl.
Onıñ aytqanına köre, yerli saylavlarda iştirak etmemek niyeti, bir sıra köy şuralarında idare etmekten men eter, bunen beraber Qarasuvbazar meri ve Bağçasaray rayon devlet memuriyetinde yolbaşçılıq vazifelerden marum eter.
Ahtem Çiygoz özüniñ nevbetinde, saylavlarğa qısmen qoşulmaqnı asıl qabul etmey. «Bazı adamlar, halqnıñ menfaatlarını tüşünip, saylavlarğa qoşulma kerek deyler, amma, daa çoq öz menfaatlarını közde tutalar», - dedi o.
Meclis azası Şevket Kaybullayev tamam şu fikirdeler. «Biz Rusiyedeki siyasiy küçler ve cemaatçılıq sisteması ne olğanını köremiz. Bunıñ episi sovet lagerini añdıra ve ayırı memur buña qarşılıq kösterip olamaz», – qayd etti Şevket Kaybullayev.
Boysunmağanlarnı ne bekley?
Meclisniñ nevbetteki toplaşuvı Hersonda ötkerilecek. Bu malümatnı Meclis azalardan biri bildirdi. Onıñ malümatına köre, toplaşuvnıñ tarihı daa belgilenmedi, amma onda qırımtatar halqı yetekçisi, Ukraina halq vekili Mustafa Cemilev ve Meclis reisi Refat Çubarov iştirak etecekler.
Tedbirde, bir sıra Qurultay azalarınıñ ögümizde olğan saylavlarda iştirak etecekleri mümkünligi muzakere etilecektir. Bazılarnıñ malümatına köre, Remzi İlyasovdan ğayrı, Aluşta meri muavini Enver Arpatlı, Saq regional Meclisiniñ reisi Eskender Bilâlov da saylavlarda işçtirak etmeleri mümkün.
Bu alnı Ahtem Çiygoz izaatlar eken, şunı ayttı: «Meclis azalarınen bağlı qaidelerde, vazifelerinden ne zaman boşatuvları da beyan etile. Qurultay vekillerine kelgende, olarnı 5 yılğa seçeler, anda vekil özü ariza bermek kerek ya da vekillerniñ ekseriyei qarar almalı».
Remzi İlyasov aytqanı kibi, Meclisniñ qararına qarşı çıqqanlar, milliy qurumlarda tutqan vazifelerden boşatıla bile. Şimdiki vaqıtta, o, Meclis, Qurultay azası olıp ta, «spiker muavini» vazifesinde buluna.
«Qaidelerge köre, meni yalıñız Qurultay vazifemden boşata bile. Elbet te, bunı yapsalar nahoş olur. Amma, men öz mevamımnı er daim açıq-aydın söyleyim. Belki de yañlışam, amma bu vaziyette, menimce, saylavlarda iştirak etmelimiz, ve böyleliknen, iç bir kimsege qarşı çıqmaymız, eyilikke taba adımlğanımıznı kösterirmiz», – qayd etti İlyasov.
Bundan evel, Qırım.Aqiqatqa bergen izaatta Remzi İlyasov eminliknen saylavlarda ştirak etecegini bildirgen edi. Onıñ sözlerine köre, Qırım «Devlet Şurasına» saylanğan soñ, prezident Vladimir Putinniñ qırımtatarlarnıñ aqlanuvınen bağlı bir sıra qanun leyhalarnıñ qabul etilüvini talap etecek.
