Dilâver Osman
Aqmescit – Meclis reisiiniñ sabıq muavini Remzi İlyasov Rusiye prezidenti Vladimir Pütin ile Soçide körüşken çeşit teşkilât vekilleri eyyeti terkibinde bulundı. Soçiden qaytqan soñ, o, «Qırım Cumhuriyeti Devlet Şurasınıñ reis muavini» vazifesine tayinlendi. Remzi İlyasov Azatlık Radiosınıñ suallerine cevap berdi.
– Remzi bey, sizni «vitse-spiker» vazifesine tayin etkenlerden soñra, Meclis reisi Refat Çubarov vaziyetni izaatlar eken, «İlyasov aşıqtı» dep, aytı. Siz ise, namzetiñiz Meclis ile añlaşılğanı aqqında bildirdiñiz. Mesele nede? Siz Meclisnen öz areketleriñizni muzakere ettiñizmi?
– Bu mesele kesen-kes Meclis toplaşuvında al etilgen edi, men akimiyette vitse-spiker olaraq tayin etilüvim aqqında qarar alındı. Soñki eki ay devamında bu mesele bir qaç kere Meclis toplaşuvlarında, soñkisi mayıs 5 künü 2014 senesi köterilgen edi. Toplaşuvda Refat Çubarov, bu vazifede eñ tecribeli mütehassıs olğan Remzi İlyasovnı körgenini ve itirazı olmağanını ayttı. Mesele mayıs 18-den çezilmek kerek, dedi.
Şunı qayd etmek ister edim ki, akimiyette işim Qırım Cumhuriyeti Devlet Şurasına işke kirgenimnen başlanmadı. Belli ki, icra akimiyetniñ organlarına ta aprel 4 künü Meclisniñ teklifi ile baş nazir muavini Lenur İslâmov ve Cumhuriyet milletler komitetiniñ reisi Zaur Smirnov kirdiler. Qırımtatar halqı azaları, yerli ve regionalmeclis vekilleri rayon devlet memuriyetlerinde ve yerli idare organlarında çalışılar. Aprel 14 kününden soñ, Meclisniñ teklifinen diger memurlar türlü vazifelerge keçtiler.
Mayıs 5 künü olıp keçken meniim tayinlenüvim tamam şu ceryannıñ devamı oldı. İzçenliknen çalışmamız kerek, doğrumı? Devlet Şurasınıñ çeşit emirlerini eda etip te, bu qararlar alınuvında iştirak etmemek, mantıqsızdır. Çünki Devlet Şurası Qırım Cumhuriyeti boyunca qararlar ala, uquqiy aktlar, şu cümleden, qırımtatar halqınıñ yerleşüvi ve abadanlaştıruvı programmasına para ayırıla.
– Siz daa tayinlenmezden evel, Refat Çubarov bu meseleni Mecliste qoşma olaraq muzakere etken edimi?
– Elbette, men evelden aytqanım kibi, o, men eyi mütehassıs olğanımnı ayta edi…Bundan da ğayrı, Qırım parlamentinde meni prezidium azası olaraq qaytarıluvı meselesi bir qaç miting ve muracaatlarda yer aldı.
– Aysa, ne içün siz «aşıqtıñız» dep ayttı? Bir taraftan, Meclis sizniñ tayin etilüviñizge qol tuta, atta, sizniñ mayıs 18-den soñra akimiyette vazife alacağıñız aqqında bildirile. Belki, Refat Çubarov başqa müddetni közde tuta edi, onıñ böyle izaat berdi?
– Ne içün bu kibi izaat bergenini añlatmaq küçtir.
– Cizniñ fikiriñizce, Mecliste informatsiya ile bağlı bir boşluq peyda olıp, qararlarnıñ qabul etilüvine menfiy tesir etemi?
– Ebet, men ta aprel 14 künü Refat Çubarovnen şahsen körüşken vaqıtta bunı qayd ettim. Meclis reisi çeşit devletler reberleri ve halqara teşkilâtlar azaları ile körüşti, ve doğru yapqandır, em de buña Meclisniñ mahsus izini olmağanına baqmadan, itirazım yoq. Amma, onıñ körüşüvleri aqqında malümat soñunda belli etile. Kimnen körüşti, ne muzakere etti, neni añlaştılar, ve ileide yapılacaq? Men de, Meclisniñ diger azaları kibi, vaziyetni eyi añlamaq içün Meclis vekilleri reisniñ areketleri aqqında haberdar olmaq kerek, dep belleyim.
– Bu kibi meselelerni ne sebepten Meclis toplaşuvındadegil de, şahsiy körüşüvlerde köteresiñiz?
– Men bunı Meclis toplaşuvlarında yapmağanım sebebi, kimlerdir meni reiske qarşı olğanımnı tüşünmesin dep yapmadım. Bu meseleniñ ince bir tarafı. Menim onıñnen bir qaç şahsiy körüşüvimiz olğan edi, men anda bir çoq meseleler muzakere ettim, ayatiy problemler çezilmesini istedim. Men er vaqıt oña er türlü işniñ başında destek kösterdim, faqat bazıları bir qaç saatlıq munaqaşalarnı başlamağa azır ediler. Amma, er alda, menimce bu qırımtatar cemiyeti soñki yılları qayd etken umumen milliy idare organnıñ meselesidir.
Putin ile körüşüv qarama-qarşı fikirler doğurdı
– Eyyet terkibinde siz ve daa eki Meclis azası Vladimir Putin ile körüşüvde iştirak ettiñiz, bu ise, yalıñız Meclis azaları arasında degil de, başqalarnıñ da qarama-qarşı fikirlerine sebep oldı. Refat Çubarov ve Meclisniñ diger azaları bu körüşüv aqqında kün evelden bile edilermi? Reisniñ haberi bar edimi?
– Refat Çubarov körüşüv aqqında bile edi…
– Körüşüvden evel ya da soñra?
– Körüşüvden evel biz onıñnen laqırdı ettik. Menim malümatıma köre, eyyet terkibinde bulunğan Meclisniñ diger azaları da ziyaret ögüne onıñnen laf ettiler. Men oña, prezident bizlerni matem künü arfesinde toplap, sürgünlikniñ 70 yıllığı munasebetinen taziyelerni bildirecek ve körüşük resmiy olmayıp, açıq şekilde ötkerilecek.
– Sizge anda barmağa kim teklif etti ve kimniñ teşebbüsi ile bu tedbir teşkil etildi?
– Men bilgenim kibi, körüşüv, Rusiye prezidenti Vladimir Putinniñ teşebbüsinen ötkerildi. Meni bu tedbirge qırım federal okrugı boyunca Rusiye Federatsiyasınıñ vekâlet temsilcisi Оleg Belaventsev davet etti.
– Bu körüşüvde iştirak eterken nege esaslana ediñiz?
– Men körüşüvde Devlet Şurasınıñ deputatı olaraq iştirak etmege razılıq berdim, çünki maña, tedbirde, şura ve nasıldır iş gruppaları teşkil etilmeyceginde işandırdılar.
– Aynı zamanda, körüşüvde Meclisni teñqid etken qırımtatar vekilleri de iştirak ettiler. Sizniñ fikriñizce, ne sebepten körüşüvniñ bu kibi şekili seçildi?
– Namzetlerniñ cedveli nasıl rintsiplerge esaslanıp teşkil etilgenini men bilmeyim. Çünki men bunıñnen oğraşmadım, onı prezident memuriyeti belgiledi.
– Ne içün iştirakçilerden iç biri Putinge qırımtatarlarnıñ Aqmescitniñ merkezinde mayıs 17-18 künleri matem tedbirlerniñ yasaqlanuvınen bağlı sualler bermedi?
– Yoq, qarar endi alınğanı aqqında men bilmegen edim. Evelden, bu kibi şey olacağını tahmin etken edik. Soçide olğanda, bu meselede soñki noqta qoyulmağan edi, amma, ep bir körüşüvge kelgenlerniñ ögünde men şahsen bu sualni Sergey Aksönovğa, Vladimir Konstantinov, Oleg Belaventsevge qoyğan edim. Menim sualime, Aksönov Çubarovnen körüşkeni ve er şey añlaşılğanını dedi, Çubarov er şeyni bile ve muzakereler ketkenini bildirdi, qulaq asmañız, dedi. Çubarov ne bilgenini sorasam, er şeyni bile, dedi ve adamlarğa da añlatmağa tırışı, dep qaytardı.
Biz qırımğa qaytqanda, bütün Qırım boyunca mitingler yasaq olğanı aqqında tolu malümat belli etildi. Endi uçaqta bulunğanımız vaqıtta, Aksönov ile qızğın muzakerelerni alıp barmağa başladıq, o Çubarovnen telfonlaştı. Refat Çubarov, Eskender Bilâlov, Zaur Smirnovnıñ iştiragi ile Sergeyem Aksönovnen mayıs 16 künü aqşam Nazirler Şurasında körüşecek edik. Men özümni yaramay duyğanım içün, tedbirde iştirak etmeycek edim.
– Siz çoq yıllar devamında muavin olğan Mustafa Cemilev, Meclisniñ Rusiye ve Qırım akimiyetleri ile bağlarnıñ qurulmasınen bağlı keskin mevamını kösterdi. Aynı zamanda, Cemilevniñ özü mart ayında Moskvada Mintermir Şaymiyev ile körüşkende, yarım saat devamında telefon arqalı Vladimir Putin ile laqırdı etti. Bundan soñra, Refat Çubarov Putin ile közme-köz körüşüvniñ zarurlığı aqqında söylegen edi ve Tatarstan prezidenti Rustam Minnihanovnen bunı muzakere etti. Demek, kimgedir körüşmege mümkün, kimgedir mümkün degil, öylemi?
– Qurultay Mustafa Cemilevge qırımtatarlarnıñ meseleleri boyunca halqara körüşüvlerni keçirmege aq berdi, öz vazifesine eda etken ve menim tarafımdan ürmet etilgen yetekçi. Onıñ fikirince, iç bir türlü şekilde akimiyetnen bağ tutmamaq kerek. Meclis ise, yüz bergen vaziyetke köre ve qırımtatarlarnıñ ayatiy meselelerni çezmek zaruriyeti sebebinden bu kibi qararlarnı aldı…Meclisniñ diger azaları ve reisi aqqında söyleycek olsaq, olar da, kerek olğanda körüşeler ve Meclisniñ degil de, reisiniñ qararı ile tedbirlerge qatnaşalar. Bizim ziyaretimiz aqqında ise, Çubarov bile edi, ve o bizge barmaqnı yasaq etmedi.
Onıñ içün de bizni, bir de bir şey içün qabaatlaycaq olğanlar, bu uyğunsız olğanını tüşünsinler. Men bu körüşüvde iştiragimni i sbir kimseden gizelemedim. Ve Meclis azalarnıñ episi aman-aman er şeyni Putinge aytıp berdiler. Şu cümleden Mustafa Cemilevniñ Qırımğa kelüviniñ yasaq olğanını da qayd ettik. Bunıñ aqqında Saq regional meclisiniñ reisi Eskender Bilâlov keskin söyledi. Söz kelimi, Saq regional meclisi qırımtatar cemaatçılığı vekilleriniñ iştiraginen ötkerilgen körüşüvni alğışladı. Bunıñ episini men Refat Çubarovğa aytqan edim.
Azatlık Radiosı
Aqmescit – Meclis reisiiniñ sabıq muavini Remzi İlyasov Rusiye prezidenti Vladimir Pütin ile Soçide körüşken çeşit teşkilât vekilleri eyyeti terkibinde bulundı. Soçiden qaytqan soñ, o, «Qırım Cumhuriyeti Devlet Şurasınıñ reis muavini» vazifesine tayinlendi. Remzi İlyasov Azatlık Radiosınıñ suallerine cevap berdi.
– Remzi bey, sizni «vitse-spiker» vazifesine tayin etkenlerden soñra, Meclis reisi Refat Çubarov vaziyetni izaatlar eken, «İlyasov aşıqtı» dep, aytı. Siz ise, namzetiñiz Meclis ile añlaşılğanı aqqında bildirdiñiz. Mesele nede? Siz Meclisnen öz areketleriñizni muzakere ettiñizmi?
– Bu mesele kesen-kes Meclis toplaşuvında al etilgen edi, men akimiyette vitse-spiker olaraq tayin etilüvim aqqında qarar alındı. Soñki eki ay devamında bu mesele bir qaç kere Meclis toplaşuvlarında, soñkisi mayıs 5 künü 2014 senesi köterilgen edi. Toplaşuvda Refat Çubarov, bu vazifede eñ tecribeli mütehassıs olğan Remzi İlyasovnı körgenini ve itirazı olmağanını ayttı. Mesele mayıs 18-den çezilmek kerek, dedi.
Şunı qayd etmek ister edim ki, akimiyette işim Qırım Cumhuriyeti Devlet Şurasına işke kirgenimnen başlanmadı. Belli ki, icra akimiyetniñ organlarına ta aprel 4 künü Meclisniñ teklifi ile baş nazir muavini Lenur İslâmov ve Cumhuriyet milletler komitetiniñ reisi Zaur Smirnov kirdiler. Qırımtatar halqı azaları, yerli ve regionalmeclis vekilleri rayon devlet memuriyetlerinde ve yerli idare organlarında çalışılar. Aprel 14 kününden soñ, Meclisniñ teklifinen diger memurlar türlü vazifelerge keçtiler.
Mayıs 5 künü olıp keçken meniim tayinlenüvim tamam şu ceryannıñ devamı oldı. İzçenliknen çalışmamız kerek, doğrumı? Devlet Şurasınıñ çeşit emirlerini eda etip te, bu qararlar alınuvında iştirak etmemek, mantıqsızdır. Çünki Devlet Şurası Qırım Cumhuriyeti boyunca qararlar ala, uquqiy aktlar, şu cümleden, qırımtatar halqınıñ yerleşüvi ve abadanlaştıruvı programmasına para ayırıla.
– Siz daa tayinlenmezden evel, Refat Çubarov bu meseleni Mecliste qoşma olaraq muzakere etken edimi?
– Elbette, men evelden aytqanım kibi, o, men eyi mütehassıs olğanımnı ayta edi…Bundan da ğayrı, Qırım parlamentinde meni prezidium azası olaraq qaytarıluvı meselesi bir qaç miting ve muracaatlarda yer aldı.
– Aysa, ne içün siz «aşıqtıñız» dep ayttı? Bir taraftan, Meclis sizniñ tayin etilüviñizge qol tuta, atta, sizniñ mayıs 18-den soñra akimiyette vazife alacağıñız aqqında bildirile. Belki, Refat Çubarov başqa müddetni közde tuta edi, onıñ böyle izaat berdi?
– Ne içün bu kibi izaat bergenini añlatmaq küçtir.
– Cizniñ fikiriñizce, Mecliste informatsiya ile bağlı bir boşluq peyda olıp, qararlarnıñ qabul etilüvine menfiy tesir etemi?
– Ebet, men ta aprel 14 künü Refat Çubarovnen şahsen körüşken vaqıtta bunı qayd ettim. Meclis reisi çeşit devletler reberleri ve halqara teşkilâtlar azaları ile körüşti, ve doğru yapqandır, em de buña Meclisniñ mahsus izini olmağanına baqmadan, itirazım yoq. Amma, onıñ körüşüvleri aqqında malümat soñunda belli etile. Kimnen körüşti, ne muzakere etti, neni añlaştılar, ve ileide yapılacaq? Men de, Meclisniñ diger azaları kibi, vaziyetni eyi añlamaq içün Meclis vekilleri reisniñ areketleri aqqında haberdar olmaq kerek, dep belleyim.
– Bu kibi meselelerni ne sebepten Meclis toplaşuvındadegil de, şahsiy körüşüvlerde köteresiñiz?
– Men bunı Meclis toplaşuvlarında yapmağanım sebebi, kimlerdir meni reiske qarşı olğanımnı tüşünmesin dep yapmadım. Bu meseleniñ ince bir tarafı. Menim onıñnen bir qaç şahsiy körüşüvimiz olğan edi, men anda bir çoq meseleler muzakere ettim, ayatiy problemler çezilmesini istedim. Men er vaqıt oña er türlü işniñ başında destek kösterdim, faqat bazıları bir qaç saatlıq munaqaşalarnı başlamağa azır ediler. Amma, er alda, menimce bu qırımtatar cemiyeti soñki yılları qayd etken umumen milliy idare organnıñ meselesidir.
Putin ile körüşüv qarama-qarşı fikirler doğurdı
– Eyyet terkibinde siz ve daa eki Meclis azası Vladimir Putin ile körüşüvde iştirak ettiñiz, bu ise, yalıñız Meclis azaları arasında degil de, başqalarnıñ da qarama-qarşı fikirlerine sebep oldı. Refat Çubarov ve Meclisniñ diger azaları bu körüşüv aqqında kün evelden bile edilermi? Reisniñ haberi bar edimi?
– Refat Çubarov körüşüv aqqında bile edi…
– Körüşüvden evel ya da soñra?
– Körüşüvden evel biz onıñnen laqırdı ettik. Menim malümatıma köre, eyyet terkibinde bulunğan Meclisniñ diger azaları da ziyaret ögüne onıñnen laf ettiler. Men oña, prezident bizlerni matem künü arfesinde toplap, sürgünlikniñ 70 yıllığı munasebetinen taziyelerni bildirecek ve körüşük resmiy olmayıp, açıq şekilde ötkerilecek.
– Sizge anda barmağa kim teklif etti ve kimniñ teşebbüsi ile bu tedbir teşkil etildi?
– Men bilgenim kibi, körüşüv, Rusiye prezidenti Vladimir Putinniñ teşebbüsinen ötkerildi. Meni bu tedbirge qırım federal okrugı boyunca Rusiye Federatsiyasınıñ vekâlet temsilcisi Оleg Belaventsev davet etti.
– Bu körüşüvde iştirak eterken nege esaslana ediñiz?
– Men körüşüvde Devlet Şurasınıñ deputatı olaraq iştirak etmege razılıq berdim, çünki maña, tedbirde, şura ve nasıldır iş gruppaları teşkil etilmeyceginde işandırdılar.
– Aynı zamanda, körüşüvde Meclisni teñqid etken qırımtatar vekilleri de iştirak ettiler. Sizniñ fikriñizce, ne sebepten körüşüvniñ bu kibi şekili seçildi?
– Namzetlerniñ cedveli nasıl rintsiplerge esaslanıp teşkil etilgenini men bilmeyim. Çünki men bunıñnen oğraşmadım, onı prezident memuriyeti belgiledi.
– Ne içün iştirakçilerden iç biri Putinge qırımtatarlarnıñ Aqmescitniñ merkezinde mayıs 17-18 künleri matem tedbirlerniñ yasaqlanuvınen bağlı sualler bermedi?
– Yoq, qarar endi alınğanı aqqında men bilmegen edim. Evelden, bu kibi şey olacağını tahmin etken edik. Soçide olğanda, bu meselede soñki noqta qoyulmağan edi, amma, ep bir körüşüvge kelgenlerniñ ögünde men şahsen bu sualni Sergey Aksönovğa, Vladimir Konstantinov, Oleg Belaventsevge qoyğan edim. Menim sualime, Aksönov Çubarovnen körüşkeni ve er şey añlaşılğanını dedi, Çubarov er şeyni bile ve muzakereler ketkenini bildirdi, qulaq asmañız, dedi. Çubarov ne bilgenini sorasam, er şeyni bile, dedi ve adamlarğa da añlatmağa tırışı, dep qaytardı.
Biz qırımğa qaytqanda, bütün Qırım boyunca mitingler yasaq olğanı aqqında tolu malümat belli etildi. Endi uçaqta bulunğanımız vaqıtta, Aksönov ile qızğın muzakerelerni alıp barmağa başladıq, o Çubarovnen telfonlaştı. Refat Çubarov, Eskender Bilâlov, Zaur Smirnovnıñ iştiragi ile Sergeyem Aksönovnen mayıs 16 künü aqşam Nazirler Şurasında körüşecek edik. Men özümni yaramay duyğanım içün, tedbirde iştirak etmeycek edim.
– Siz çoq yıllar devamında muavin olğan Mustafa Cemilev, Meclisniñ Rusiye ve Qırım akimiyetleri ile bağlarnıñ qurulmasınen bağlı keskin mevamını kösterdi. Aynı zamanda, Cemilevniñ özü mart ayında Moskvada Mintermir Şaymiyev ile körüşkende, yarım saat devamında telefon arqalı Vladimir Putin ile laqırdı etti. Bundan soñra, Refat Çubarov Putin ile közme-köz körüşüvniñ zarurlığı aqqında söylegen edi ve Tatarstan prezidenti Rustam Minnihanovnen bunı muzakere etti. Demek, kimgedir körüşmege mümkün, kimgedir mümkün degil, öylemi?
– Qurultay Mustafa Cemilevge qırımtatarlarnıñ meseleleri boyunca halqara körüşüvlerni keçirmege aq berdi, öz vazifesine eda etken ve menim tarafımdan ürmet etilgen yetekçi. Onıñ fikirince, iç bir türlü şekilde akimiyetnen bağ tutmamaq kerek. Meclis ise, yüz bergen vaziyetke köre ve qırımtatarlarnıñ ayatiy meselelerni çezmek zaruriyeti sebebinden bu kibi qararlarnı aldı…Meclisniñ diger azaları ve reisi aqqında söyleycek olsaq, olar da, kerek olğanda körüşeler ve Meclisniñ degil de, reisiniñ qararı ile tedbirlerge qatnaşalar. Bizim ziyaretimiz aqqında ise, Çubarov bile edi, ve o bizge barmaqnı yasaq etmedi.
Onıñ içün de bizni, bir de bir şey içün qabaatlaycaq olğanlar, bu uyğunsız olğanını tüşünsinler. Men bu körüşüvde iştiragimni i sbir kimseden gizelemedim. Ve Meclis azalarnıñ episi aman-aman er şeyni Putinge aytıp berdiler. Şu cümleden Mustafa Cemilevniñ Qırımğa kelüviniñ yasaq olğanını da qayd ettik. Bunıñ aqqında Saq regional meclisiniñ reisi Eskender Bilâlov keskin söyledi. Söz kelimi, Saq regional meclisi qırımtatar cemaatçılığı vekilleriniñ iştiraginen ötkerilgen körüşüvni alğışladı. Bunıñ episini men Refat Çubarovğa aytqan edim.
Azatlık Radiosı
