Rostov-na-Donu Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesi oktâbrniñ 29-nda Bağçasaraydaki «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» mabüsleri – dört qırımtatarına üküm çıqardı. «Memorial» aq qorçalayıcı merkezi olarnı siyasiy mabüs dep tanıdı, lâkin Rusiye akimiyeti razı degil ve taqip etilgenleri qanunğa uyğun, dep israr ete.
Seytumer Seytumerov 17 yıl sert rejimli koloniyada qalmasına, Osman Seytumerov 14 yıl, Amet Suleymanov 12 yıl ve Rustem Seytmemetov 13 yılğa üküm etildi. Mahkeme olarnı «akimiyetni zorbalıq yolunen zapt etmege tırışqanında» ve «terror teşkilâtında iştirak etkeninde» qabaatladı. O künü Aqmescitteki mahkeme binası ögünde Rusiye quvetçileri semetdeşlerine qoltutmağa kelgen 30-dan çoq qırımtatar faalini tuttı.
Ukraina prezidentiniñ Qırımdaki temsilciligi ve Ukraina Tış işler nazirligi oktâbrniñ 29-nda çıqarılğan ükümni takbih etip, halqara uquq bozuluvı dep, mahküm etilgen qırımtatarlarnı azat etmege talap etti.
Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında aytıldı.
Qırımlı advokat Edem Semedlâyev bu davadaki qabaatlavnıñ temeli aqqında Qırım.Aqiqatqa tarif etti.
Davağa ilâve etilgen ses qaydlarında islâm ya da Qırım ve dünyadaki siyasiy vaqialar aqqında subetlerden ğayrı bir şey yoqEdem Semedlâyev
– Esas delillerni tahqiqatqa eki gizli şaat berdi, olarnıñ anketa malümatları añlaşılmağan sebeplerden gizlendi. Tahqiqatçılar bu şaatlarnıñ ayatı ve sağlığı içün telükeli ola bilecek bir şey köstermedi. Bundan ğayrı, qabaatlav ekspertizalarğa da esaslandı, «Hizb ut-Tahrir» edebiyatı da vastalı delil oldı, onı gizliden qoyğanlar, dep tüşünemiz. Davağa ilâve etilgen ses qaydlarında islâm ya da Qırım ve dünyadaki siyasiy vaqialar aqqında subetlerden ğayrı bir şey yoq. Terrorizmnen bağlı bir şey yoq, silâ, patlayıcı maddeler tapılmadı, bina ve inşaatlarnı, Rusiye Federatsiyasında akimiyetni zapt etüv planları yoq. Ne de olsa, bu beklengen bir üküm edi ve böyle apis cezaları berilgen qırımtatarlarğa qarşı ilk üküm degil.
Edem Semedlâyev
Edem Semedlâyevniñ fikirince, Rusiye mahkemelerinde ükümni şikâyet etüv istiqbali yoq dep aytmaq mümkün, amma imayeci halqara mahkemelerge muracaat etmek içün bütün qurulışlardan keçmege niyetlene.
QIRIM.News agentliginiñ jurnalisti Seytumer Seytumerov – mahküm etilgenlerden biriniñ addaşı – Bağçasaraydaki «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» mabüslerinden biri nasıl oldı ve Rusiye quvetçileri onı ne içün qıdıra, dep tarif etti.
Meni bu davağa susmağanım içün qoştılarSeytumer Seytumerov
– 2017 senesi mayıs ayından berli olarnı meraqlandıram, o vaqıt daa Qırımda edim ve camige bara edim. Anda beşinci sınıftan bara edim, teneffüslerde namaz qılmağa çapıp kele edim. Quvetçiler bu camide gizli ses qaydlarını yaptı, anda menim sesim de bar. Namazdan soñra insanlarğa sıq-sıq bir şeyler ayta edim: meselâ, islâmğa köre can nedir ve qıyamet künü ne olacaq. Bu eki nutqumnı quvetçiler qayd etti ve buña esaslanğan gizli şaatlar ve lafta ekspertler meni terrorist dep tanıdı. 2017 senesi dekabrniñ soñunda Qırımnı terk ettim – ne oldı da, meni yarımadadan raat-raat yiberdiler? Bundan evel memuriy uquq bozuluvında qabaatladılar, sorğuğa çağırdılar. Tezden cinaiy dava açılacağını añlap kettim.
Seytumer Seytumerov, jurnalist
Seytumer Seytumerovnıñ aytqanına köre, vatandaş jurnalisti faaliyetini toqtatmasa, Rusiye quvetçileri oña taqip etilecegini açıq-açıq aytqan edi.
Gizli şaatlar er bir insanğa iftira ata bile, FSB ekspertleri ise zararsız bir din subetini qabaatlavğa kerek olğan tarafqa yoray bileSeytumer Seytumerov
– Esas Ukrainada, ATR telekanalınıñ muarririyetinde, jurnalist olıp çalışmağa devam etkenim içün Qırımğa barmağan eki buçuq yıldan soñ 2020 senesi mart ayında evimde tintüv keçirildi, ve «terrorizm» qabaatlavı peyda oldı. Yani meni bu davağa susmağanım içün qoştılar. Gizli şaatlar er bir insanğa iftira ata bile, FSB ekspertleri ise zararsız bir din subetini qabaatlavğa kerek olğan tarafqa yoray bile.
Qırımlı aq qorçalayıcı Lutfiye Zudiyevanıñ qayd etkenine köre, oktâbrniñ 29-nda aqşamğa yaqın mahkeme binası ögünde tutulğan er kes polis bölüklerinden yiberile.
Lutfiye Zudiyeva
– 11 insanğa qarşı memuriy protokol tizildi – nizamnı bozıp, kütleviy tedbir keçirgen ekenler. Tutulğanlar arasında çağına yetmegen genç de bar, o, biriniñ yanına barıp selâm berdi, amma onı da başqalarınen avtobusqa mindirdiler. Yani polis bugünki toplaşuvnı miting olaraq tasnif etti, ve bu yañlış bir uquqiy tasnif. İnsanlar açıq mahkeme oturışuvına diñleyici olaraq keldi, amma polis olarnı binağa almadı. Buña cevap olaraq toplaşqanlar bir sırağa tizildi ve diñleyicilerge kösterilgen munasebetke qarşı narazılıq bildirdi. Mence, akimiyetniñ quvetçilerden talap etken şeyleri bar, mahkeme ögünde vatandaşlarnıñ fikri numayış etilecek kütleviy toplaşuvlarğa imkân berilmesini istemeyler.
«Memorial» Rusiye aq qorçalayıcı merkeziniñ orta asiya programmasınıñ müdiri Vitaliy Ponomarev emin ki, mahkeme ögünde toplaşqanlarnıñ tutuluvı, Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları» boyunca taqipler kibi, siyasiy sebepli ola.
Devlet qurulışlarınıñ çeşit uydurılğan manaçıqlarnen insanlarnıñ areketlerine qarşı çıqqanını toqtamayıp köremizVitaliy Ponomarev
– Ne yazıq ki, devlet qurulışlarınıñ çeşit uydurılğan manaçıqlarnen insanlarnıñ areketlerine qarşı çıqqanını toqtamayıp köremiz. Bu em miting, em bir kişilik narazılıq, em mahkeme ögündeki toplaşuvlarda bar. Ebet, demokratik cemiyetniñ standartları ceetinden qabul etilmegen bir şey. Mabüslerni aytsaq, bu insanlarnıñ zorbalıq areketlerinen bir alâqası yoq, amma devlet olarnı taqip etmege ve temel aqlarını bozmağa istey. Qanunda deñişmeler olmasa, Rusiye qurulışları seviyesinde böyle ükümlerni semereli bir şekilde şikâyet etmege imkânsız. Şimdi böyle dava mabüsleriniñ qabaatını Yuqarı mahkemeniñ 2003 senesi çıqarğan «Hizb ut-Tahrir» yasağı qararı belgilemekte.
Vitaliy Ponomarev bu qararnı Rusiye uquq alanında şikâyet etmek imkânsız ola, dep ayta, amma o, Qırımda ve bütün Rusiyede bir çoq mahkeme qararınıñ temeli ola.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Rusiye apsinde tutulğan qırımlılar
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisovanıñ kâtibiyeti 2020 senesi noyabr ayında Rusiye tarafından siyasiy sebeplerden taqip etilgen insanlarnıñ sayısı 130 ola, dep bildirgen edi.
Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ malümatına köre, 2020 senesi oktâbr ayınıñ soñuna qadar eñ az 110 kişi Qırımda siyasiy sebepli ya da diniy cinaiy taqipler çerçivesinde azatlıqtan marum etildi.
Siyasiy mabüslerge qol tutuv programmasınıñ reberi, «Memorial» aq qorçalayıcı merkeziniñ şura azası Sergey Davidisniñ bildirgenine köre, merkezleriniñ cedvelinde 315 insan bar, 59-ı – qırımtatarıdır.
Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı siyasiy, milliy ya da diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Rusiye akimiyeti bu sebeplerni inkâr ete.
Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları»
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.