Rusiyedeki camilerde uquq qoruyıcılar keçirgen teşkerüvler sıqlaştı. Kütleviy haber vastaları bildirgenine köre, musulmanlar, şu cümleden köçip kelgenler, camilerge namazğa kelmekten qorqup başladı. Rusiye pasportı olğan musulmanlarnı arbiy cedvelge yazılmağa ya da Rusiye Mudafaa nazirligi ile añlaşma tizmege mecbur eteler, dep haber ete «Nastoyaşçeye Vremâ» telekanalı (Amerikanıñ Sesi iştirakinen RFE/RL şirketi tarafından qurulğan).
Keçken raatlıq künleri Rusiyedeki Podmoskovye camisinde olğan böyle teşkerüvlerden biri vaqtında Rusiye ordusına Pervıy kanaldaki «Perepoy zvezdu» («Yırcıdan güzel yırla» – muar.) şousınıñ iştirakçisi Mamut Useinov orduğa alındı. Onı oktâbrniñ 20-nde Kötelniklerdeki camide tutqanlar. O künü OMON hadimleri camige kelgen insanlarnı birer-birer çıqarıp, pasportlarını teşkere edi. Bazı erkekler teşkerüvden soñ avtobusqa mindirildi ve arbiy komissarlıqqa alıp ketirildi. Anda olarnı Ukrayınağa qarşı cenkke yollamaq içün Rusiye Mudafaa nazirliginen añlaşma imzalamağa zorladılar.
«Dubravskiy Konsalting» uquqçısı Artem Klıga «Nastoyaşçeye Vremâ» yayınında camilerdeki teşkerüvler ne içün «qanunsız ola» ve olarğa qarşı nasıl tirenmek mümkün olğanını añlattı.
– Mamut Useinovnıñ ikâyesi şaşıra, belki, belli biri olğanı içün. Nasıl oldı? Orduğa nasıl alındı?
– Ebet, tasavvur etip olam. Böyle vaziyetlerde arbiy komissarlıq poliske muracaat yollay, cedvelde olması kerek olğan, amma olmağan vatandaşlarnıñ cedvelini yollay. Olarğa celpnameler yollanğan edi, bu celpnamelerge bir cevap bermediler, şunıñ içün olarğa qarşı memuriy protokol tizilmeli. Eñ azından, qanun böyle ayta. Polisniñ vekâletleri bunıñnen bite. Olar böyle insanlarnı tapa, protokollar tize bile. Oktâbrniñ birinden başlap para cezaları pek arttı. Amma polis böyle insanlarnı arbiy komissarlıqqa ketire ve acele arbiy hızmetke aluv qararı qabul etilsin dep kontrol ete.
Bir künde em cedvelge alalar, em tibbiy teşkerüv yapa bileler, em orduğa ala bileler, em toplav noqtasına yollay bileler
Bu insannıñ vaziyeti de böyle oldı. Hatırlağanıma köre, 2014 senesi berilgen Rusiye Federatsiyasınıñ vatandaşı pasportı bar edi. Cedvelde bar edimi bilmeyim, amma şimdi arbiy komissarlıq içün bu problem degil. Böyle teşkerüvler olğanda insan ketirile ve onı bir künde em cedvelge alalar, em tibbiy teşkerüv yapa bileler, em orduğa ala bileler, em toplav noqtasına yollay bileler. Soy-sopları ya da uquqçılar, advokatlarnıñ olarnen körüşmege, añlaşmaları olsa bile, imkânı yoq, tek mahkemede onı şikâyet ete bileler. Amma bu ayrı bir mesele, eki-üç ay ala. Bu vaqıt devamında insannı hızmet yerine yollaylar.
Toplama yeri, Rusiye, nümüneviy fotoresim
– Arbiy komissarlıqlar cedvelge alınmaqtan saqlanğan vatandaşlarnıñ cedvelini poliske bereler, dep ayttıñız. Amma polis camige kelse, soyadları olğan cedvel bar, demek, ve polis olarnı camide qıdırmağa ketemi?
– Tam öyle degil. Soyadları olğan bir cedvel olsa, anda adresler de yazalı ve böyle insanlarnı evlerinde qıdıralar, ev kirişlerinde, daireleriniñ qapularını qaqalar.
Camilerde olğanlar qabul etilmeycek şeyler
Camilerde olğanlar qabul etilmeycek şeyler. Mında başqa usul qullanıla, Rusiye Federatsiyasınıñ pasportları olğan vatandaşlarnı tapmağa tırışalar, ve bu insanlarnı camilerde tapıp, pasportları olğanlarnı tuta ve arbiy komissarlıqqa yollaylar. Soñra baqalar: insan cedvelde barmı, yaşı kelişemi, sağlıq vaziyeti nasıl. Amma vaqtı barmı ya da sağlıq vaziyeti nasıl pek baqmaylar. Tez-tez orduğa yollamağa tırışalar.
– Doğru añlağan olsam, bu qanunsız bir şey: camige kelip, insanlarnı tutmağa ve arbiy komissarlıqqa alıp ketmege aqları yoq?
– Ebet, bu tamamen qanunsız bir şey. Bizde askerlikke aluvnıñ nizamı bar, bütün adımlar tertipli olmalı. Ayrı etapları bar: celpname nasıl berilmeli, insan kelmese, areketler nasıl olmalı. Amma zemaneviy arbiy komissarlıqlar polisnen beraber zorlap almaq içün yañı usul taptı: bir yerge keleler, toplu-toplu alalar, soñra baqalar – kelişemi-yoqmı. Ebet, bu qanunsız.
Buña qarşı areket etmek pek zor. Kördim, mahkemelerde ve insanlar prokuraturağa yollağan şikâyetlerinde aytılğan «bir künde» askerlikke aluv tedbirlerini toqtatmaq içün endi petitsiyalarnı da imzalaylar. Buña sıq-sıq cevaplar kele: «Ebet, böyle tedbirler qanunsız, amma askerlikke aluv qararınıñ qanunğa uyğanına tesir etip olamay». Böyle şeyler çoq kördim.
Rusiyede seferber etilgenler, nümüneviy fotoresim
– Bu olğanda toqtatmaq mümkünmi? Mamut Useinov bu vaziyette ne yapa bilir edi? Ya da bir şey yapamaz edimi?
– Nazariyede – mümkün olğan er yerge şikâyet etmek. Meselâ, polis hadimlerinen arabağa keçmemek. Amma mında, birden aytam, polis hadimleri 19.3 maddesini qullana bile – talapqa riayet etmeme – 15 kün apis cezası berile bile. Amma bunı böyle vaziyetlerde az yapalar. Çoqusı alda qorqunen alalar.
Если ничего не успеть за первые шесть-семь часов, то потом становится гораздо сложнее
İnsan arbiy komissarlıqqa ketirilgende şikâyet bermek kerek, askerlikke aluv komissiyasınıñ qararını toqtatmaq içün komissiya baqacaq alternativ vatandaş hızmeti içün ariza bermek kerek. Bütün fikir, baqışlarını aytmaq, telefon olsa, soy-soplarnen bağlanmaq, sağlıq vaziyetine dair tibbiy vesiqalarınıñ öriginallarını ketirsinler.
Yani ilk saatlarda mümkün olğanı çoq areket yapmaq. Çünki ilk altı-yedi saatta bir şey yapılmasa, soñra toqtatmaq daa zor ola. Soñra mahkemeler kete, mahkemede itiraz, anda ise muvafaqiyetli olmaq pek zor.
– Şimdi insanlarnı tutıp, askerlikke ya da Ukrayınağa qarşı cenkke yollaylarmı?
– Olğan malümatımızğa köre, daa çoq askerliknen bağlı. Askerlikke alınacaq yaşta Rusiye vatandaşları.
Seferberliknen bağlı bir malümat yoq.
MALÜMAT: Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.