Leyhanıñ yañı bölügini qırımtatarlarnıñ ananeviy bayramı olğan Hıdırlezge bağışlaymız. Bu yıl o, mayıs beşke doğru kele.
Hıdırlez – bol bereket bayramıdır. Onı asırlar devamında tarladaki topraq işleri bitken ve mal yazlıq otlaqlarğa aydalğan soñ yapa ediler. Tarlada birinci başaqnıñ peyda olması, halq cıyınları ve şeñlikleriniñ başlanması içün simvolik bir signal edi.
Bayramnıñ adı onıñ peyda olması ile bağlı ve eki İslâm peyğamberi – Hıdır ve İlyasnıñ adlarından teşkil etile. Rivayetke köre, olar tamam Hıdırlez kününde bir-birinen qarşılaşa, yılnıñ qalğan qısmında ise bütün dünya boyunca insanlarğa yardım eteler.
Qalaqaynıñ bir yerden diger bir yerge ya da bayırdan aşağı tığırtılması, Hıdırlezniñ merkeziy adisesi ola
Bayramnıñ arfesinde ev bikeleri evni yahşı etip temizleyler. İnançlarğa köre, Hıdırlez kirli evlerge kelmey. Ondan ğayrı, ocaq saibeleri qalaqay – üstünde qırımtatar örnegi olğan ötmek çeşitini pişirmekni unutmamaq kerekler.
Bayram şeñlikleri bir qaç mahsus merasimden ibaret, faqat qalaqaynıñ bir yerden diger bir yerge ya da bayırdan aşağı tığırtılması, Hıdırlezniñ merkeziy adisesi ola. Ötmek yüzü ile töpege baqıp toqtasa – bereket bol olacaq, dep sayıla.
İlhaqından soñ qalaqay tığırtılmay: Mustafa Cemilevge Qırımğa kiriş yasaq etildi
Aqşam namazından soñ cemaatnıñ eñ ürmetli adamı ateşni tutaştıra, ve o zaman bayramnıñ eñ yüksek noqtası – ateş üstünden atlav başlana. Başta erkekler, soñ yigitler ve olardan soñ qadınlar ve qızlar ateş üstünde atlap keçeler. Sürgünlik vaqtında iç bir qırımtatar bayramı yapılmay edi – er bir körüşüv ayıpsız öldürilgenlerniñ matem kününe çevirile edi. Yalıñız Qırımğa qaytqan soñ, doqsanıncı yıllarnıñ başında halqta qadimiy ananesini ğayrıdan tiklemege imkânı peyda oldı.
Bayramnıñ ğayrıdan tiklenmesine yönetilgen nazik bir tecribe yalıñız yigirmi üç sene devam etip, Qırımnıñ Rusiye tarafından ilhaqından soñ yekünlendi. Yarımadada endi qalaqay tığırtılmay – evelden bunı Mustafa Cemilev yapa edi, şimdi ise oña Qırımğa kiriş yasaq etildi.
Qırım Hanlığınıñ tarihı ve Qırım tarihınıñ meraq doğurğan saifeleri – Qırım.Aqiqatnıñ yañı bir leyhası olğan «Tuğra»da.
Tuğra – han muüri, qırımtatar devletçiliginiñ simvolı, Qırımnıñ zemaneviy problemalarını añlamaq içün özgün bir anahtardır.
Rejissör – Fatima Osmanova, operator ve montaj rejissörı – Eldar Halilov, ğayeniñ muellifi ve prodüser – Emine Ceppar.