Qırımtatar ve Kyivli romantik, “Komikni küldürt” temaşasınıñ ğalibi, "Gudnayt Klab" temaşasınıñ iştirakçisi, eñ populâr ukrain komediantlarından biri – bu sözler Qırımlı stendap-kömik Bekir Mamediyevniñ afişalarında yazıla.
Yarımadnıñ özünde endi bir qaç yıldan berli sketçler ve qırımtatar tilinde birinci komediya serialı meşurdır. Qırımlı stendap-kömik Bekir Mamediyev ve qırımtatar aktörı ve stsenarist Suleyman Umerov Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yaynında alıp barıcı Rustem Halilov ile zemaneviy qırımtatar mizahınıñ hususiyetleri aqqında laf ettiler.
– Bekir, er afişañızda milletiñiz aqqında hatırlatasız. Bu sana şekliniñ parçasımı?
Sanağa çıqqanda ilk lafım: “Er keske selâm, menim adım Bekir, men qırımtatarım”. Bu menim milliy ayırılığım, kimligim, amma obraz degilBekir Mamediyev
Mamediyev: Sanağa çıqqanda ilk lafım: “Er keske selâm, menim adım Bekir, men qırımtatarım”. Bu menim milliy ayırılığım, kimligim, amma obraz degil. Eger obraz olsa edi, men sanağa qırımtatar milliy urbasında çıqar edim. Mına bu qırımtatarnıñ obrazı olur edi, oña köre şaqalaşır edim, amma men böyle yapmayım. Sanağa çıqqanda ise birinci peyda olğan sual: Ne içün menim adım Bekir? Seyirciler seni daa bilmeseler, sanağa çıqıp ve birinci çıqışını misal olaraq, gögercinler aqqında şaqalaşıp başlap olamaysıñ. Seyirciler, “Ne içün sen Bekirsiñ?”, dep tüşüneler. Şunıñ içün kömikler ilk nevbette öz milleti, tış hususiyetleri aqqında bir sıra şaqa köstere. Şimdi öyle de ola, çıqışlarımda Qırım, qırımtatarlar aqqında bir dane şaqa bile olmay.
– Ne içün?
Dünyağa qırımtatarnıñ közlerine baqamBekir Mamediyev
Mamediyev: Çünki bunıñ aqqında er zaman şaqalaşmaq mümkün degil. Eñ başından özümni tanış etmek, başqaları arasında ayırılmaq içün bunı yapmağa tırıştım. Amma sıq-sıq başıñda çaqalaşmağa istegen diger fikirler, ğayeler, mevzular bar ve olar Qırım ile asla bağlı degiller. Elbette Qırım, qırımtatarlar aqqında şaqalaşmasam bile, dünyağa qırımtatarnıñ közlerine baqam. Misal olaraq, Kyivde çoq adam yaşağanı, olar mesafege riayet etmegeni aqqında şaqalaşıp olam, çünki men bunı añlap olamayım. Men Qırımdan, küçük bir qasabadan ve anda adamalar er vaqıt bir buçuq ya da daa ziyade mesafege riayet etkenlerini köre edim. Yani men andan kelgen, büyük şeerni añlamağan ve oña iddiaları olğan bir insan olaraq aytam.
– “Qırım kimniñ?” suali adamlarnı bölgenini ve er bir salonda seyirciler arasında eki lagerniñ de temsilcileri olğanını köz ögüne alsaq, Qırım stendap içün telükeli bir mevzuğa çevirilmedimi?
Men istegen mevzular aqqında şaqalaşam. Yani ilk nevbette, bunı öz içün yapam, birisi içün degilBekir Mamediyev
Mamediyev: Men istegen mevzular aqqında şaqalaşam. Seyirciler bunı nasıl qabul etecekleri müimi degil. Yani ilk nevbette, bunı öz içün yapam, birisi içün degil. Misal olaraq, eger men Aqyarda çıqışta bulunsam ve salonğa yançıq georgiyev şerintlerinen yürgen adamlar kelse, men olar içün öz şaqalarımnı deñiştirmeycegim.
– Nasıldır çıqışlarıñızğa peşman oldıñızmı?
Mamediyev: Yoq. Muvafaqiyetsiz çıqşlar bar edi, bazı çıqışlar iç bir vaqıt olmasa edi yahşı olur edi, amma iç peşman olmadım. Çoqusı allarda bu korporativ tedbirler, sen razı olıp kelesiñ, ur-patlasın tedbir kete, adamlar endi içip şişlengen. Aqşam saat doquzda içken adamlar ögüne çıqasıñ. Bu şaqalarnı añlamaq içün, diñlemek kerek, olar ise endi iç bir şey diñlemege azır degiller. Böyle çıqışlar vaqtında 15-20 daqqa seyircilernen küreşesiñ, demek mümkün.
- Volodımır Zelenskıy daa prezident olmağanda “Kvartal” ile işbirlik ettiñizmi? Nasıl çalıştıñız?
Mamediyev: Pek yahşı. O “Kvartal”da daa olğanda kimerde ofiste körüşe edik, atta “sen”, dep laf ete elik. Amma prezident olğan soñ men onı anda iç körmedim ve onen iç bir bağ da tutmayım.
– Qırım ya da qırımtatarlar ile bağlı alâ daa bar olğan angi miflerge rastkeldiñiz?
Biz ve halqımız aqqında haberdar olmağanlarnıñ sayısı azlaştıBekir Mamediyev
Mamediyev: Söz sırası, işğalden soñ, sonki beş yıl içinde miflerniñ miqdarı azlaştı. Ğaliba bundan soñ maña aqılsız sualler de kimse bermedi. Belki biz ve halqımız aqqında haberdar olmağanlarnıñ sayısı azlaştı ve mifler yoq oldı, dep ümüttem… Bir kere Odesada, men Qırım aqqında şaqalaştıp, zaldan bir kimse dedi: ne, vatanperverlik mevzusıyen ayırılmağa istediñmi. Zalda qaranlıq, sen iç bir şey körmeysiñ. Men çıqışımnı toqtatam, bunıñ aqqında laf etmege teklif etem, bu adamğa muracaat etem, amma o öyle cesür artıq degil.
– Sağ oluñız. Suleyman, siz “Şamatalı qoranta” qırımtatar sitkomında oynadıñız. On bölüm çıqtı. İnsanlarnıñ aqlında leyhañız qaldımı, yoqmı? Ne tüşünesiz?
Umerov: Doğrusını aytqanda, men bunı aselet ögrenmedim. Amma dostlarımdan, tanışlarımdan eşitkenime köre, adamlar baqa ve devamını bekley. Devamı tezden olacaq, ekinci qısmı aprelniñ 1-lerinde taqdim etilmek kerek. Fırsattan faydalanıp, er kesni davet etem – bu daa şeñ, daa meraqlı olacaq. Qırımtatar qorantaları er biri özcesine unikal. Malümat almaq içün çoq imkân bar. Men evelim, ekim balam bar, onıñ içün er şey ayattan alına. Hatırlatmaq isteyim ki, serialda oratalama statistik qırımtatar qorantası kösterile: ana-baba, aqay, apay, balalar. Aqay taksist, ekinci qısımda apayı da öz içün meraqlı iş tapa ve bu yerde çoq mızah olacaq.
– Sizce, qırımtatar mizahı kibi ayrı fenomen barmı?
Qırımtatar mizahı mına-mına peyda ola. O inkişaf safhasında, ğayrıdan peyda olıp başlaySuleyman Umerov
Umerov: Qırımtatar mizahı mına-mına peyda ola, demek mümkün. O inkişaf safhasında, ğyarıdan peyda olıp başlay. Zaten, sketçlerimizniñ yarısından ziyadesi öz manasını taşıy, yani bu sadece “ha-ha” degil. Er bir şaqa vastasınen, bayağa olğan ve aktual meselelerimiz aqqında aytmağa tırışamız. Şimdiki vaqıtta qırımtatarlarğa kavkaz medeniyeti pek tesir ete, bu mizah bizim yaşayışımızğa, gençlerimizniñ aqlına kirdi ve anda daa çoq vaqıt qalacaq kibi is etile. Mümkün qadar bunen küreşmege tırışamız. Bazı yerlerde bu yardım etti, misal olaraq, toylarda lezginka meselesi. Men başqasınıñ medeniyetine asla qarşı degilim, olarnıñ adetlerini de ürmet etem, amma bu öz medeniyetimniñ inkişafına keder etse, bu yahşı bir şey degil. Toylarda lezginka oyunları aqqında bir qaç sektç çıqardıq, onı nazik şekilde mısqılladıq. Ve şimdi o azca oldı, dep aytıp olam.
– Bugünde qırımtatarlar neniñ üstünden küleler?
Biz pek şeñ bir halqmızSuleyman Umerov
Umerov: Esasen bu yaşayış mevzuları, böyle pk nazik mizah. Zaten, er kes küle, biz pek şeñ bir halqmız.
– Bugünde Qırımda yalıñız mizahnen oğraşıp qazanmaq mümkünmi?
Umerov: Qırımda medeniyet ile oğraşmağa pek kârlı degil. Er alda sanatkâr başqa yollarnen de qazanmağa tırışa. Amma eger bütün vaqıt mizahnen oğraşsañ, para da qazanmaq mümkün.
– Al-azırda Qırımdaki mizah – kerçektikten qaçma, yoqsa yoq?
Umerov: Qırımda yaşağanla er bir adam içün kerçektikten qaçmaq mence pek qıyındır. Amma Şaqalar vastasınen çoq şeyni köstermek mümkün.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
