Soñki yılları işğal etilgen Qırımda qırımtatar tilini fen olaraq ögrengen talebelerniñ sayısı eksile ve bu saada dersten tış ögrenüv arta.
Bu aqta qırımtatar cemaat erbabı Emine Avamileva Qırım.Aqiqatqa tarif etti.
«Tögerek masa ve munaqaşalar keçirdik, qırımtatar ve ukrain tilleriniñ Qırımda devlet tili olaraq qullanılmasını belgileycek uquqiy mehanizmni açmaq içün muracaatlar yollağan edik. Ne yazıq ki, bu mehanizm yoq. Bugün qırımtatarca devlet tili olaraq – yalıñız bir taqlit. Amelde ise o, tek qoranta içinde turmuş qonuşuv tili qaldı, Qırımnıñ cemaat ve siyasiy ayatında ise qullanılğanını körmezsiñiz», – dep qayd etti Avamileva.
Onıñ malümatına köre, Qırımnıñ Rusiye tasil nazirliginiñ malümatına binaen, şimdi tahminen 31 biñ mektep talebesi qırımtatar tilini fen olaraq ögrene – ya terenden, ya da fakultativ olaraq, ya da ders tışında.
«6,5 biñ bala, talebelerniñ 3,1%-ı, qırımtatar tilinde tasil ala. Umumen qırımtatar tilinde tasil bergen 15 umumtasil mektep bar, anda 237 sınıf ve 5 biñ talebe bar. Aynı vaqıtta 22 mektepniñ rus tilli sınıflarında 1,7 biñ balalı 117 qırımtatar sınıfı bar», – dep bildirdi Avamileva.
Daa evel «Qırımtatar resurs merkeziniñ» reberi Eskender Bariyevniñ bildirgenine köre, Rusiye işğal etken Qırımda ukrain tili ögrenilgen tek bir mektep resmiy şekilde qayd etildi – Kefede. O, resmiy malümatqa köre, Qırımda qırımtatar tilli statusınen 7 mektep qaldı, 5 mektep eki tilli tasilge çevirildi, qalğan 4 mektep umumtasil oldı, dep qayd etti.
2018 senesi avgust ayında Qırımdaki Ukrain medeniyet merkeziniñ faali Leonid Kuzmin, yarımadada işğalden evel olğan 7 ukrain mektebinden tek bir danesi qaldı, dep bildirgen edi.
İşğal altındaki Qırımnıñ Rusiye akimiyeti umumtasil mekteplerde qırımtatar ve ukrain tili derslerini pek eksiltti. Akimiyet qırımtatarlarnı ana tilini ögrenmek imkânından marum qaldıra, dep bildirgen edi Qırımtatar Milliy Meclisiniñ vekilleri.
İşğalden soñ yarımadada qabul etilgen yañı «anayasanıñ» 10-uncı maddesi qırımtatar, ukrain ve rus tillerine devlet statusını bere.
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
