Andrey Kirillov
İşğal etilüv yerli ealige qarşı yapılğan basqınen belgilene. Qırımda musulmanlar qırımtatarlar – yañı akimiyetniñ areketlerinden zarar köre bilecek eñ «zayıf» gruppadır. Kiyev, miqdar cietinden büyük gruppa vatandaşlarını qorçalamağa istese ne yapıp olacaq, aceba?
İcret başlağanınen, Qırım qaçaqları arasında ekseriyetnen musulman ve qırımtatarlar qayd etildi. Daimiy sürette mühbirlerniñ diqqatı merkezinde bulunalar: Lvov vilâyetinde sağınaq bulğan qırımtatar ailesi aqqında levha ğayet meraqlı ve mündericeli. Qaçaqlarnıñ sayısı daa tam belli degil, raqamlar deñişip turmaqta, amma yüzlernen insanlar köçkenlerini aytmaq mümkün. Bala, qadın ve çoqusı allarda qartlar ile qorantalar icret eteler.
Tışqı körünişi, tarz-alınen musulmanlıqnı ifade etken adamlar birinciler sırasında Qırımnı terk eteler – qadınlar örtüli, erkekler saqallı. Olar yaşağan evelki şaraitler de eyi degil edi, şimdi ise daa beterleşti, çünki akimiyet işğal eticilerniñ qoluna, Rusiyege keçti, bu devlet bütün dünyağa musulmanlarğa basqı yapuvınen belli. Bu köçüvler evakuatsiyanı añdıra, qadın-qızlar, bala-çağa, qartlar havflı vatandan köçürüle. Yañı mekânlarda erkekler de qala, amma çoqusı allarda Qırımğa qaytalar, qorantalarnen bağ tutalar. Qırımda qalğan biznes ve evlerni baqıp turmaq kerek, olarnı iç kimse qaldırıp ketmege daa azır degil. Qaçaq qorantalarınıñ eñ yaqın kelecegi – erkekler Qırımda, qadınlar telükesiz bir yerde bulunacaqlar.
Qırımtatarlarnıñ icret dalğasınıñ ekinci basamağı beklenile. Rusiye areketlerini köz eterek, bunı mantıqnıñ özü tasdiqlay. Qırımnıñ yañı saipleri– Aksönovnıñ «ükümetinden» irredentist ve kollaboratsionistler «Hizb ut-Tahrir» islam firqasınıñ azaları radikal, ekstremist olğanlarını endi bir qaç kere aytıp keçken ediler.
Şorbacıları bu meselede olarnı desteklerlermi ya da yoq, şimdilik belli degil, amma şunı añlamaq kerek: zapt etilgen topraqlar abadanlaştırılğan ve işğalniñ özü mantıqsız olğanı taqdirde, okkupantlar özleri içün bir duşman bulmaq kerekler. Ya da duşman olaraq bir kimseni adlandırmalılar. Bir kimse qorquzmasa, ordularnı toplamağa acet te yoq, amma bunı asker ve vatandaşlarğa nasıldır añlatmaq kerek. Kendi irade ve küçni yerli ealige numayış etmeli. Qırımda küreş alıpp barğan ve yeñilgen duşmanğa ihtiyac bar, çünki Rusiye duşmansız tınç yaşap olamay.
Bu vaziyette ne müim: qırımtatarlar, olarnıñ siyasiy qurumları, teşebbüsçiler, qırımlı musulmanlar an-aneviy ve diger aqıntılar tarfdarları er daim hvfsızlıq hızmetiniñ, militsiyanıñ diqqat merkezinde buluna ediler. Şimdilik, «qoruyıcılar» Qırımda qalıp, ekseriyeti hainlerdir. Olarnıñ qolunda bir çoq vesiqa, agentura ve qırımtatarlar arasından tabi olğan adamlar bar. Bunıñ episi okkupantlarnıñ «silâsı» oldı. «FSB ve qırımlı islamcılar» - rusiyeli neşirlerde derc etilgen maqaleler bu kibi serleva altında olmaq mümkün.
Sizniñ fikiriñizce, orta allı-fikirli rusiyeli seyirci «qırımtatar», «qırımlı musulman», «qırımlı musulman radikal terrorist» ibareler arasında farqnı añlaya bilecekmi? Çekist yolbaşçılığında Federal Telükesizlik Hızmeti öz televizion kanallarını memnüniyet ile qullanlar, olar da bu maqsadlar içün çalışalar, ve çoqqa barmay «tılsımlı» media-ikâyelerni uydurıp başlarlar.
Em de soñra: rusiyelilerniñ Qırımda pekinüvinen, «rus ğayesi» yarımadağa siñgeninen, Rusiye tesirininñ küçleşüvinen okuppantlarnen bir yerde bulunmaqnı qabul etmegenlerniñ sayısı ep çoqlaşacaq. Köteklengenler içün sadaqa toplağan ya da öldürilgenlerniñ cenazesine kelgenlerniñ sıraları tolacaq. Qırımtatarlar da, elbette episi degil, оg sıralarda bulunaсаqlar. Ve qorantalarnı qorçalap, başqa yerlerge köçürmege istegen qırımtatarlarnıñ sayısı artacaqtır.
Kiyev ne yapa bile? Qırımğa yaqın olğan regionlarda qırımtatarlar, umumen qırımlılarnıñ yerleşüvi ve abadanlaştırıluvı boyunca programma lâzim. Herson ve Nikolayev vilâyetleri bunıñ içün eñ kelişken yerlerdir. Qırımtatarlarğa Qırım Hanlığınıñ evelki topraqlarında, birlikte yaşamağa müim: tek böyle taqdirde qiataiy Ukrainada raat yaşap olurlar. Amma, bunıñ episi paalığa tüşe ve okkupatsiya çoqqa sürse qırımtatarlarnıñ evlerinde yerleşmege istegenlerniñ sayısı çoqlaşır.
Netice olaraq, bu kibi programmanıñ muzakere etilüvine qırımtatarlarnıñ vaziyetinen qasevetlengen ve Qırım içün faydalı olğan halqara teşkilâtlarnı celp etmege mümkün ve kerektir. Şimdiki vaqıtta problema daa keskin turmaqta, çoq seviyeli ve er cietten gumanitar facia aqqında söz yürütemiz, mında bir sıra etnoslarnıñ soyqırımı ve basqısını közetemiz. Şimdiki vaqıtta, bu leyha boyunca çeşit muzakereler alıp barıla, amma olarnı amelge keçirmek içün Kiyevniñ istegi kerek.
Andrey Kirillov, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
İşğal etilüv yerli ealige qarşı yapılğan basqınen belgilene. Qırımda musulmanlar qırımtatarlar – yañı akimiyetniñ areketlerinden zarar köre bilecek eñ «zayıf» gruppadır. Kiyev, miqdar cietinden büyük gruppa vatandaşlarını qorçalamağa istese ne yapıp olacaq, aceba?
İcret başlağanınen, Qırım qaçaqları arasında ekseriyetnen musulman ve qırımtatarlar qayd etildi. Daimiy sürette mühbirlerniñ diqqatı merkezinde bulunalar: Lvov vilâyetinde sağınaq bulğan qırımtatar ailesi aqqında levha ğayet meraqlı ve mündericeli. Qaçaqlarnıñ sayısı daa tam belli degil, raqamlar deñişip turmaqta, amma yüzlernen insanlar köçkenlerini aytmaq mümkün. Bala, qadın ve çoqusı allarda qartlar ile qorantalar icret eteler.
Tışqı körünişi, tarz-alınen musulmanlıqnı ifade etken adamlar birinciler sırasında Qırımnı terk eteler – qadınlar örtüli, erkekler saqallı. Olar yaşağan evelki şaraitler de eyi degil edi, şimdi ise daa beterleşti, çünki akimiyet işğal eticilerniñ qoluna, Rusiyege keçti, bu devlet bütün dünyağa musulmanlarğa basqı yapuvınen belli. Bu köçüvler evakuatsiyanı añdıra, qadın-qızlar, bala-çağa, qartlar havflı vatandan köçürüle. Yañı mekânlarda erkekler de qala, amma çoqusı allarda Qırımğa qaytalar, qorantalarnen bağ tutalar. Qırımda qalğan biznes ve evlerni baqıp turmaq kerek, olarnı iç kimse qaldırıp ketmege daa azır degil. Qaçaq qorantalarınıñ eñ yaqın kelecegi – erkekler Qırımda, qadınlar telükesiz bir yerde bulunacaqlar.
Qırımtatarlarnıñ icret dalğasınıñ ekinci basamağı beklenile. Rusiye areketlerini köz eterek, bunı mantıqnıñ özü tasdiqlay. Qırımnıñ yañı saipleri– Aksönovnıñ «ükümetinden» irredentist ve kollaboratsionistler «Hizb ut-Tahrir» islam firqasınıñ azaları radikal, ekstremist olğanlarını endi bir qaç kere aytıp keçken ediler.
Şorbacıları bu meselede olarnı desteklerlermi ya da yoq, şimdilik belli degil, amma şunı añlamaq kerek: zapt etilgen topraqlar abadanlaştırılğan ve işğalniñ özü mantıqsız olğanı taqdirde, okkupantlar özleri içün bir duşman bulmaq kerekler. Ya da duşman olaraq bir kimseni adlandırmalılar. Bir kimse qorquzmasa, ordularnı toplamağa acet te yoq, amma bunı asker ve vatandaşlarğa nasıldır añlatmaq kerek. Kendi irade ve küçni yerli ealige numayış etmeli. Qırımda küreş alıpp barğan ve yeñilgen duşmanğa ihtiyac bar, çünki Rusiye duşmansız tınç yaşap olamay.
Bu vaziyette ne müim: qırımtatarlar, olarnıñ siyasiy qurumları, teşebbüsçiler, qırımlı musulmanlar an-aneviy ve diger aqıntılar tarfdarları er daim hvfsızlıq hızmetiniñ, militsiyanıñ diqqat merkezinde buluna ediler. Şimdilik, «qoruyıcılar» Qırımda qalıp, ekseriyeti hainlerdir. Olarnıñ qolunda bir çoq vesiqa, agentura ve qırımtatarlar arasından tabi olğan adamlar bar. Bunıñ episi okkupantlarnıñ «silâsı» oldı. «FSB ve qırımlı islamcılar» - rusiyeli neşirlerde derc etilgen maqaleler bu kibi serleva altında olmaq mümkün.
Sizniñ fikiriñizce, orta allı-fikirli rusiyeli seyirci «qırımtatar», «qırımlı musulman», «qırımlı musulman radikal terrorist» ibareler arasında farqnı añlaya bilecekmi? Çekist yolbaşçılığında Federal Telükesizlik Hızmeti öz televizion kanallarını memnüniyet ile qullanlar, olar da bu maqsadlar içün çalışalar, ve çoqqa barmay «tılsımlı» media-ikâyelerni uydurıp başlarlar.
Em de soñra: rusiyelilerniñ Qırımda pekinüvinen, «rus ğayesi» yarımadağa siñgeninen, Rusiye tesirininñ küçleşüvinen okuppantlarnen bir yerde bulunmaqnı qabul etmegenlerniñ sayısı ep çoqlaşacaq. Köteklengenler içün sadaqa toplağan ya da öldürilgenlerniñ cenazesine kelgenlerniñ sıraları tolacaq. Qırımtatarlar da, elbette episi degil, оg sıralarda bulunaсаqlar. Ve qorantalarnı qorçalap, başqa yerlerge köçürmege istegen qırımtatarlarnıñ sayısı artacaqtır.
Kiyev ne yapa bile? Qırımğa yaqın olğan regionlarda qırımtatarlar, umumen qırımlılarnıñ yerleşüvi ve abadanlaştırıluvı boyunca programma lâzim. Herson ve Nikolayev vilâyetleri bunıñ içün eñ kelişken yerlerdir. Qırımtatarlarğa Qırım Hanlığınıñ evelki topraqlarında, birlikte yaşamağa müim: tek böyle taqdirde qiataiy Ukrainada raat yaşap olurlar. Amma, bunıñ episi paalığa tüşe ve okkupatsiya çoqqa sürse qırımtatarlarnıñ evlerinde yerleşmege istegenlerniñ sayısı çoqlaşır.
Netice olaraq, bu kibi programmanıñ muzakere etilüvine qırımtatarlarnıñ vaziyetinen qasevetlengen ve Qırım içün faydalı olğan halqara teşkilâtlarnı celp etmege mümkün ve kerektir. Şimdiki vaqıtta problema daa keskin turmaqta, çoq seviyeli ve er cietten gumanitar facia aqqında söz yürütemiz, mında bir sıra etnoslarnıñ soyqırımı ve basqısını közetemiz. Şimdiki vaqıtta, bu leyha boyunca çeşit muzakereler alıp barıla, amma olarnı amelge keçirmek içün Kiyevniñ istegi kerek.
Andrey Kirillov, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün