Vitaliy Portnikov: Vladimir Putinniñ Qırım numayışı

«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün

Amerikalı tefsircisi Tucker Carlsonğa bergen intervyüsında Rusiye prezidenti, Ğarp "yüzüni saqlap qalmaq" sade sözkernen aytsaq, işğal etilgen ukrayin topraqlarınıñ Rusiye statusını tanımaq içün özü qasevet çekmek kerek, dep bildirdi. ''Topraq kerçekleriniñ tanılması'', belli olğanı kibi, - Putinniñ sevimli siyasiy mevzusıdır.

O, diger Rusiye liderleri kibi, bu tanuvnı, er bir elverişli ve elverişsiz vaziyette cenkniñ bitirilmesiniñ esas şartı olaraq qayd ete. Ve, elbette ki, Carlsonnen keçirilgen intervyüde de bu mevzu köterildi.

Vladimir Putinniñ ilhaqnıñ halqara seviyede tanılmasına o qadar muhtac olması ve dünyada kimse "Rusiyeniñ Qırımı" ile razı olmağa aşıqmay, dep añlağan er seferinde qıynalması acayip körüne bile. Amma, eminim, bu bir lütüf degil de, Rusiye prezidentiniñ tüşünilgen siyasiy taktikasıdır.

Menimce, Putin yahşı añlay ki, eger de "cenkniñ bitmesi içün" o, Ukrayinanı ve Ğarpnı ilhaqnıñ qanuniyligini tanımağa mecbur etse, amelde bu bütün halqara nizamnıñ bozuluvı demektir. Quvet aqqı halqara uquqtan üstün çıqa.

Ya Ukrayinanıñ özü? Ukrayinada añlaylarmı, eger de diger memleketler ukrayin topraqlarınıñ ilhaqına razı olsalar, neticede bu ciddiy içtimaiy qıynalıqqa ketirecek, cemiyette Rusiye tarafdarı ve populist küçlerniñ tesirini quvetleştirecek, olar semetdeşlerini şimdi, medeniy dünya da Putinniñ aqlı olğanını tanığan soñ, Ukrayina Rusiye ile añlaşmalı ve yañı cenkten saqınmalı. Böyle Ukrayina, eminim, Rusiyeniñ uydu devleti olacaq, kelecekke qapılar onıñ içün qapatılacaq. Men bellesem, Putinniñ maqsadı da aynı bu.

Asılında, bu siyasette yañı bir şey yoq. Putin iç bir vaqıt bir şey uydurmay, o, Rusiye siyasetiniñ orta asırlıq ameliyatlarını zemaneviy zamanğa avuştıra. Qırım hanlığınıñ özü Rusiye imperiyası tarafından aynı programma boyunca ilhaq etilgen edi: viran etüv, topraqnıñ bir qısmını kontrol etüv, kerçekten de bir protektoratqa çevirüv ve suverenitetini ilân etüv adı altında Osmanlı imperiyasına qoltutqanını yoq etüv, soñra işğal ve ilhaq.

Ebet, amma Rusiyeniñ daa ne istegenini bilesiñizmi? İtiraflar. Osmanlı imperiyası tarafından işğal etilgen Qırımğa Rusiye aqqınıñ tanılması, bu çoq yıllıq rus-türk cenki neticesinde imzalanğan Yas barışıq añlaşmasında tasdıqlandı. Qırımnıñ osmanlardan tanılmasına irişmek, II Yekaterinanıñ öz favoriyeti Grigoriy Potemkinge bergen eñ müim vazifesi edi.

Şimdi körünip tura ki, Putin Rusiye imperatriçesiniñ eski numayışını tekrarlamağa tırışa, amma endi Ukrayinada. Yıqıluv, topraqnıñ bir qısmı üzerinde nezaret, neytrallik, yani Ğarpnıñ destegi lâğu etilmesi, soñra işğal ve ilhaq.

Bunıñ içün Putin muzakereler ve barışıq aqqında aytsa, onıñ közlerine baqmaq kerekmey.

Tarih kitaplarına baqmaq kerek.

Vitaliy Portnikov – jurnalist ve siyasiy izaatçı, Azatlıq Radiosı ve Qırım.Aqiqat müellifi

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.