«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün
2021 senesi Qırımnıñ özünde ve onıñ etrafında çoq şey deñişmedi, dep aytmaq mümkün. Bu adiy bir işğal yılı edi – «putinliler» ve olarnıñ insanları yarımadada hırsızlıq etmege devam ete, faal ve jurnalistlerge qarşı repressiyalar, sanktsion çaresizlik devam ete. Qırım adliyeni degradatsiyağa oğratqan ve cemiyetni keçmişke daldırğan onıñ daimiy Putini ile onı işğal etken memleketniñ taqdirini tekrarlap başladı – tek gipertrofiya şeklinde.
Ve Qırım kene de dünyağa kün tertibini bermege devam etti – bu başta körünmese de. Rusiye siyasiy reberliginiñ «Qırım platforması» sammitiniñ keçirilüvine qarşı cevabı Kremlniñ ilhaq etilgen yarımadanıñ Rusiye statusınıñ qanuniyligine açıq eminsizliknen yanaşmağa devam etkenlerini köstere. O qadar qasevetlenmege acet barmı? Rusiye ordusı – Qırımda, Rusiye qoqlaları – yarımada reberliginde, Putin Aqyardan diger avtoritar ükümdar Aleksandr Lukaşenko ile virtual toplaşuvlar keçire. Bu Kyivdeki forumnen qıyaslana bilemi? Rusiye Tış işler nazirliginiñ vekili Mariya Zaharova memleketi «Qırım platformasına» cevap bermemeli, çünki Rusiyeniñ daa ziyadesi – Qırımnıñ özü bar, dep aytmadımı?
Putin içün onıñ Qırım aqlarınıñ tanılması Qırımnıñ özünden müim eken
Amma Putin içün onıñ Qırım aqlarınıñ tanılması Qırımnıñ özünden müim eken. Şunıñ içün Moskva «Qırım platforması» sammitini öyle bozmağa tırıştı. Şunıñ içün Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıynı «Rusiyeniñ topraq bütünligine qast etüvde» qabaatlap başladılar – çünki Kyivde tek halqara uquqqa köre degil, Rusiyeniñ Anayasasına köre bile, Rusiye terkibine kirsetilemegen topraqnı kontrol altına qaytaruv aqqında aytalar! Şu sebepten 2021 senesiniñ soñunda Kreml halqara toplulıqqa ultimatum qoyıp, Ukraina ve eski sovet cumhuriyetlerini NATOğa kirmege ve eki taraflı arbiy işbirliginiñ parametrlerini belgilemege imkân bermemege talap etti.
Başqasınıñ topraqlarını alğan memleket alınğanlarnı küçnen qaytarmağa isteycek qurbanı quvetleşeceginden qorqa
Ve tek tüşünip baqıñız: sert arbiy küçü ve sahtecilik yardımınen başqasınıñ topraqlarını alğan memleket alınğanlarnı küçnen qaytarmağa isteycek qurbanı quvetleşeceginden qorqa! Böylece qanun etrafta er kes cinayetçi olğanını tüşüne. Putin etrafında er kes «putin» olğanını tüşüne. Ve ultimatum qoyıp ve qurbannı silâsız qaldırıp, ola bilecek «ücüm» aqibetleriniñ ögüni almağa tırışa.
Bu hırsız instinkti degilmi? Oña ait olmağan şeyniñ saibi erte ya da keç kelecegini bilgenniñ instinkti degilmi? Medeniy dünya Rusiyege onıñ qomşularına yapqanlarını yapacağından eminlik ve ceza qorqusı, eminim, Putinniñ kün tertibini belgiley.
Körgenimiz kibi, «Qırım» kün tertibini de.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
Vitaliy Portnikov, kyivli jurnalist, Qırım.Aqiqat müellifi