Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba Almaniya tış siyaset müessisesiniñ yolbaşçısı Heiko Maas ile keçirgen matbuat konferentsiyasında Ukrainanıñ halqara ortaqlarınen «Qırımnen bağlı halqara platforma nasıl olacağını» muzakere etmege tırışqanını bildirdi. Nazir em bu matbuat konferentsiyasında, em de Deutsche Welle Almaniya neşirine bergen intervyüsında Qırım meselesi Ukraina içün regionnıñ işğali bitkenine qadar prioritetli ola, dep qayd etti.
Bu aytqanları, elbette, Ukraina cemaatçılığınıñ çağıruvları eşitilgenini ve Qırım mevzusı artıq yañı akimiyet vekilleriniñ halqara ziyaretleri vaqtında Donbasnen bir sırada yanğırağanını köstere. Ebet, Qırım meselesine ayırılğan diqqat Donbas meselesinde Rusiye mevamlarını yımşatmaq içün Kremlge «basqı yapuv» ıntıluvı olmasa.
Bu alda közümiz kene qaytacaq. Kreml Qırım qoşuluvınıñ qanunğa uyğunanı em halqara seviyede, em Ukraina tarafından qabul ettirmek içün Donbasnı işğal etti degen fikirni ukrainalılar özleri uydurdı. Kremlniñ böyle planları yoq edi ve yoq. Kremlniñ esas maqsadı – bütün Ukrainanı bir şekilde kontrol altına almaqtır: ya yoldaş bir memleket olaraq, ya da yañı ittifaq devleti olaraq, ya da Rusiyege «vilâyetlerni» qoşuv yolunen. Kreml Ukraina şarqında diversiyalarnı başlatqanda ileride qalğan Ukraina vilâyetlerinde Rusiye tesirini tarqatmağa istep, bütün «Novorossiyanı» işğal etmek maqsadı bar edi, dep tüşünem. Em Vladimir Putinniñ, em millionlarnen semetdeşiniñ fikirince, yarımada «şübhesiz» Rusiye toprağı ola ve qalğan Ukraina toprağı üzerinde kontrol olmasa da, Rusiye terkibinde qalmalı, şunıñ içün Qırım Rusiyege qoşuldı. Kyivde Rusiye tarafdarı olğan ükümet akimiyetke keçse bile. Qırımnı böyle ükümetke de kimse bermeycek – o, «tuvğan limanğa qaytqanı» qanunğa uyğun olğanını qabul etmeli, ğaliba.
Putin ne Qırımnı, ne de Donbasnı Ukrainağa bermeycek, aksine – yañı Ukraina regionlarını yutmağa planlaştıracaq
«Qırım platforması» kerekmi? Ebet, kerek! Böyle platformanıñ birinci tezisi pek sade: Qırım ve Donbasnen bağlı Kremlnen keçirilecek bütün muzakereler neticesiz olacağını qabul etmeli, tersini aytqan siyasetçiler ise mesüliyetsiz taqlitçi ola. Ekinci tezis: Ukraina topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesi uzun mesafeli çapuv olğanını añlamaq kerek. Topraq bütünligi Rusiyede akimiyet deñişken ve yañı reberligi siyasiy prioritetlerini ğayrıdan baqqan soñ ya da büyük iqtisadiy ve siyasiy buhranına oğrağan soñ ğayrıdan tiklenecek. Amma Putin ne Qırımnı, ne de Donbasnı Ukrainağa bermeycek, aksine – yañı Ukraina regionlarını yutmağa planlaştıracaq. Üçünci tezis: bu uzun mesafeli çapuv vaqtında er şey rusiyelilerge, Ğarpqa degil, ukrainalılarğa bağlı. Ukraina saylayıcısı razıcı, kollaboratsionist ve populistlerge degil, devletçilerge mesüliyetnen rey bermege ögrenmeli. Oligarhik propagandasına oğramamalı. Rusiye ile zıddiyet qolay çezilecegine inanmamalı. Ukraina akimiyeti Rusiye ile açıq añlaşmalarğa degil de, memleketniñ mudafaa qabiliyetini quvetleştirmege, onıñ NATO ve Avropa Birligine integratsiyasına ıntılmalı. Amma birinciden – NATOğa.
Üç şart yerine ketirilse, Ukraina yaqın kelecekte ilerilegen memleket olur, Qırım ve Donbas onıñ terkibine qaytarlar. Üç sade şartqa riayet etilmese, Ukraina özü ya Qırımğa, ya da Donbasqa qoşulır, ya da Rusiyeniñ federal okrugı, ya da işğal etilgen topraq olacaq.
«Qırım platforması» budır.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Vitaliy Portnikov, kyivli jurnalist, Qırım.Aqiqat müellifi