Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

Vitaliy Portnikov: Qırım ilhaqı ve Helsinki aktı


Nümüneviy resim
Nümüneviy resim

Mahsus Qırım.Aqiqat içün

OSCE Parlament assambleyası netice beyannamesinde Rusiyeniñ Qırım ilhaqı ve Qara ve Azaq deñizleriniñ askeriyleştirilüvi qabul etilmeycek, dep bildirdi. Rey berüv neticelerine köre, Parlament assambleyası toplaşuvınıñ iştirakçileri bu bes-belli şeylerge qarşı çıqmadı. Rusiye eyyeti Parlament assambleyasında beyannameniñ qabul etilüvine keder etecek ola, rey berüvge kelmedi – amma, körgenimiz kibi, OSCE destegine pek ümüt etmedi. Ve, elbette, bu vaziyet yaqınlarda Avropa Şurası Parlament assambleyasında körgenlerimizden pek farqlı edi, anda Rusiye eyyeti qaytarılğanda Qırım aqqında hatırlatmamağa tırıştılar.

Yanaşuv farqını tafsilâtlıca añlatmaq kerek. OSCE Parlament assambleyası – 1975 senesi Helsinkide qabul etilgen qararlarnıñ mirasçısıdır. Helsinkideki toplaşuv aktı Ekinci Cian cenkinden soñ Avropa memleketleriniñ sıñırları deñişmeycegini belgiledi, böylece, yıllarnen devam etken topraq davaları toqtatıldı ve iddia ve intiqam imkânları yoq etildi.

Sovetler Birligi, Yugoslaviya ve Çehoslovakiyanıñ dağıluvı bu devletlerniñ terkibinde olğan birliklerniñ sıñırlarında oldı. Bu dağıluv degil de, ayırıluv edi

Oquyıcı 1975 senesinden soñ Avropa memleketleriniñ sıñırları deñişken edi – ve bir kere de degil, dep itiraz ete bile. Amma asılında böyle deñişüvler belli tertipte yapıldı. Almaniya Federativ Cumhuriyetiniñ Almaniya Demokratik Cumhuriyeti ile birleşüvi Helsinkide aktnı imzalağan bu eki devletniñ parlamentleri qabul etken qararlarğa köre oldı. Sovetler Birligi, Yugoslaviya ve Çehoslovakiyanıñ dağıluvı bu devletlerniñ terkibinde olğan birliklerniñ sıñırlarında oldı. Bu dağıluv degil de, ayırıluv edi – birlik cumhuriyetleriniñ devlet statusları halqara toplulıqta Helsinkiden evel de tanılğan edi. Aks alda Ukraina SSC ve Beyazrusiye SSC BM tesisçi memleketleri arasında nasıl olur edi?

Bu ikâyede tek bir istisna bar, Rusiye oña esaslanmağa pek seve – Sırbistannıñ sabıq muhtariyeti olğan Kosovo mustaqilliginiñ dünyanıñ bir sıra memleketi tarafından tanılmasıdır. Amma bu qarar Sırbistan silâlı quvetleri aman-aman bütün ealini zornen çıqarğan ve BM Halqara mahkemesi qarar alğan soñ qabul etilgen edi. Rusiye tezden Gürcistan muhtariyetleri, Abhaziya ve Yujnaya Ösetiya, mustaqilligini tanığanına baqmadan, Kosovo mustaqilligini tanımay ve halqara uquq bozuluvı dep saya.

Rusiye Qırım toprağını özüne qoşıp, Helsinkide imzalanğan añlaşmalarnıñ aslını şübhege oğrattı

Amma Kosovo problemini Qırım probleminden farqlı etken şey – Kosovo toprağınıñ Sırbistandan ayırılğan soñ başqa bir devletke qoşulmağanıdır (elbette, Kosovo arnavutları arasında qomşu Arnavutlıq ile birleşüv tarafdarları çoq edi). Qırım toprağını ise Rusiye özüne qoştı. Böylece, Helsinkide imzalanğan añlaşmalarnıñ aslını şübhege oğrattı.

Bu asıl ise pek sade – XX asırda eki kere viran etici cenklerniñ alanı olğan Avropa qıtasında «yaşayış yeri» ve tesir saaları, er angi regionnıñ kimge ait olğanınen bağlı zıddiyetler bir daa olmaycaq. Avropa devletlerinden iç birisi başqasınıñ toprağına el uzatmaycaq.

Qırım ilhaqı – Helsinki aktınıñ faktik kömülüvidir. Şu sebepten OSCE Parlament assambleyası buña razı olamay.

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün

Vitaliy Portnikov, Kyivli jurnalist, Qırım.Aqiqat közeticisi

XS
SM
MD
LG