Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Moskvanıñ civarındaki Himki şeerinde muhalefetçi Aleksey Navalnıynıñ tevqif etilmesinden bir kün soñra Qabarcılıqqa qarşı küreşüv faqvı, Gelecink civarındaki Putinniñ sarayı deñilgen bir hucur araştırmanı yayınladı. Neodvorân üslübinde olğan bu mühteşem yalı boyundaki çiftçilik aqqında ikâye Rusiyenin siyasiy ve iqtisadiy ayatınıñ anatomiyası ve, bellesem, Putinniñ tercimeialına çevirildi. Ve eñ esası, bu ikâye, fikrimce, eki pek müim vaziyetni kösterdi: Putinniñ kerçek maqsadlarını ve Rusiye cemiyetiniñ ekseriyeti qabarcılıq mevzusına pervasız olğanını kösterdi.
Zengin olmağan Leningrad qorantasından çıqma aman-aman bütün ömrü devamında “faqırlıqnıñ intiqamını almağa” tırışqanını köremiz. Rusiyeniñ ükümranı olğan soñ ise, isteklerini imperiya mıqyasında ayatqa keçire. Belli ki, iç bir Rusiye imperatorınıñ böyle çiftçiligi ve böyle büyük masrafları ömründe yoq edi. Yanukoviç ise öz acınıqlı Mejgoryesinen Putin ögünde çol pomeşçigidir.
Cemiyet iç bir saray körmedi. Şimdi de körmez, dep tahmin ete bilem
Amma pek müim bir şey bar – mına bu, belki de Putinniñ olğan sarayı aqqında malümat yañı bir haber degil. 11 yıl evelsi onıñ aqqında yazğan ediler. İş adamı Sergey Kölesnikov Rusiye prezidentine (o zaman Dmitriy Medvedev edi) ükümetniñ başı Vladimir Putin içün qabarcılıq parağa mühteşem saraynıñ quruluvı aqqında mektüp yollağan edi. Araştırma bu menbağa atfı ete. O zaman bu qurucılıq aqqında bir çoq dünya mediası yazğan edi, şu cümleden Azatlıq Radiosı da. Ve ne? İç bir şey. Medvedev elbette iç bir cevap bermedi. Cemiyet iç bir saray körmedi. Şimdi de körmez, dep tahmin ete bilem.
Başqa bir şaşılacaq şey bar – rusiyelelilerniñ yıllar devamında qabarcılıq suistimalını qabul etmesi ve akimiyetniñ turğunlıq, devletniñ pekitilüvi sıfatında toqtamadan zenginleşmesi. Tamam bu qabul etüv, 2014 senesi Qırımnıñ işğaline yol berdi.
Kreml etrafındakiler içün ayrı zapt etilgen territoriyanı “knâzlıq”qa çevirdi
Em Qırım, em Putinniñ sarayı aqqında hatırlağanım tesadüfen degil. Soñki aftalarda, Putinniñ eñ yaqın dostlarınıñ iştiraginen de bir, de diger elverişli Qırım kelişmesi aqqında bir qaç kerek yazmağa mecbur olğanım kibi – Kreml etrafındakiler içün ayrı zapt etilgen territoriyanı “knâzlıq”qa çevirdi. Bu, Gelencik civarındaki sarayda, ve “Putinniñ” bağlarında rastketirmegen mümkün olğan adamlarnıñ zenginleşmesi içün. Endi Kovalçuk ve Timçenkonıñ “öz” bağları olacaq, Rotenbergniñ ise öz köprü. Ve Putin, izini olmadan, ihtimal ki, iç bir Qırım ya da diger ciddiy kelişme tizile bilmeycek, artıq özüni saray adamlarını topraq ve zavodlar bergen “kerçek” imperator olaraq is ete bile.
Ve özü bu ikâye – balalıq dostlarına, dger memleketniñ zavod ve bağlarını bağışlağan kerçek olmağan imperator – er angi bir araştırmadan daa yahşı, Rusiyeniñ soñki yigirmi yıl devamında angi uzaq keçmişke barıp tüşkenini köstere. Ve er bir on yıl – minus yüz kibi.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
Vitaliy Portnikov, kyivli jurnalist, Qırım.Aqiqat müellifi