Mariya Şçur
Ukrain vatandaşlarınıñ ekinci – Rusiye pasportu olğanı Ukraina buyunligi içün havflıdır. Mesele şunda ki, Rusiye, Cenübiy Оsetiya ya da Abhaziyada yapqan areketlerini tekrarlay bile. O vaqıt, Gürcistannıñ ealisine Rusiye pasportu dağıtılıp, soñra yerli sakinlerni Tblisiniñ siyasetinden «qurtara» ediler. Bu mevzuda telükesizlik, etnoslarara munasebet ve davalar boyunca ekspert Natalya Belitser söz yürüte. Aynı vaqıtta, ekspert ukrainlilerniñ qolunda eki pasport olması mümkü, dey, lâkin bu devletler Ukrainanıñ küçüni zayıflaştırmamalı.
– Natalya hanım, keçenlerde Çehiya eki vatandaşlıq içün ruhset berdi. Avropanıñ ekseriy devleti bu usulnı seçti. Ukraina mezkür yoldan kete bilemi, çünki aytalar ki, ukrainlilerniñ çoqusı de-fakto eki devlet vatandaşı olalar?
– Avropa Şurasınıñ erkânında bulunğan er angi devletniñ vaziyetini zemaneviy Ukrainanıñ alınen teñeştirmek yañlıştır. Ukrainağa baqqanda, Şarqiy ya da Merkeziy Avropanıñ devletleri, atta Baltika havfsızlıq şaraitlerinde bulunalar.
Ukraina 23 yıllıq mustaqil ayatı devamında eñ kergin vaziyetke tüşti. Ve grajdanlıq meselesi onıñ içün pek aktualdir. Bu yerde Cenübiy Оsetiya ya da Abhaziyanı hatırlayıq. Anda, grajdanlarnıñ ekseriyeti Rusiye vatandaşı edi. Bu ise, Rusiyege kendi grajdanlarını qorçalamaq ve olarnıñ aqları Gürcistan tarafından bozulğanı aqqında beyan etmege sebep berdi.
Rusiye, Qırım ve Ukrainanıñ şarqında kendi grajdanlığını bermege tırışqanını da hatırlayıq. Pasport alğan adamlarnıñ sayısını esaplamaq küçtir, çünki bunı ne resmiy strukturalar, misal içün Rusiye migratsion hızmeti, ne de pasport saipleri tarafından aydınlatıla edi.
– Ukraina şimdi meraqdı bir alda buluna, bir taraftan çift grajdalığı olğan adamlarnıñ sayısı büyük, ve bu sebepten bu ceryan resmiyleştirilmesini talap ete, diger taraftan, Rusiye ukrainağa basqısını quvetleştire bile. Şimdiki vaqıtta, Ukrainada çift grajdanlıqnı kirsetmege ne derecede telükeli?
– Menimce, yañı qanunda ya da yañı Anayasada, ekinci vatandaşlıq olaraq er angi devletniñ grajdanlığı alınmamalı, yalıñız añlaşılğan yani belli bir devletniñ grajdanı olmaq mümkünligi qayd etilmeli.
Yani, teşviqatqa baqmadan Ukrainanıñ bütünligi içün ne Macaristan, ne de Romaniya telükeli degil... (umumen alğanda NATO azası qomşu devletke ücüm etip olamay) ve olarnen añlaşma tizmek mümkün . Em de, de –fakto Ukrainanıñ Prikarpatye, Zakarpatye regionlarınıñ sakinleri endi çoqtan ekinci pasport saipleridirler. İşte, Ükrina olğan vaziyetni resmiyleştire bile. Rusiyenen ise, bu kibi munasebet qurmaq mümkün degil ve qorqunçlı.
– Bizim Qırımımız bar, bu Ukrainanıñ territoriyası,işğal etilgen topraqları. Bu sebepten, bazıları ayatlarını saqlamaq içün ya da eki devletniñ arasında saylamaq kerekler ya da Rusiye grajdanlıgıını qabul etmek zorunda qalalar. Ya da Ukraina bu insanlarğa kene de ukrain vatandaşlığına keçmek aqqını nasıldır temin etmek kerek, çünki olar kendi devlet tarafından unutılıp bıraqıldı?
– Ebet ukrain akimiyeti bir qaç kere tekrarlap-tekrarlap ayttı, ukrain grajdanlıgıından resmiy olaraq vazgeçmegen şahıslar, Ukraina vatandaşları olaraq qabul etileler. Qırım içün bu müimdir.
– Şimdi Yuqarı Şurada çift grajdanlıq içün ceza belgilengeni aqqında qanun leyhası qayd etilgen. Adamlar bu meseleni nasıl çezecekler?
– Ümüt etem ki, onı qabul etmezler. Çünki men ekspertler, uquq-qrçalayıcı teşkilâtlarınıñ, ombudsmen Valeriya Lutkovskayanıñ fikirlerini bilem. Men işanam, çift grajdanlıq içün ceza belgilenmeycek. Bu em Ukraina içün, em de mecburen Rusiye vatandaşlığını qabul etken insanlar içün zararlı olur.
Ukrain vatandaşlarınıñ ekinci – Rusiye pasportu olğanı Ukraina buyunligi içün havflıdır. Mesele şunda ki, Rusiye, Cenübiy Оsetiya ya da Abhaziyada yapqan areketlerini tekrarlay bile. O vaqıt, Gürcistannıñ ealisine Rusiye pasportu dağıtılıp, soñra yerli sakinlerni Tblisiniñ siyasetinden «qurtara» ediler. Bu mevzuda telükesizlik, etnoslarara munasebet ve davalar boyunca ekspert Natalya Belitser söz yürüte. Aynı vaqıtta, ekspert ukrainlilerniñ qolunda eki pasport olması mümkü, dey, lâkin bu devletler Ukrainanıñ küçüni zayıflaştırmamalı.
– Natalya hanım, keçenlerde Çehiya eki vatandaşlıq içün ruhset berdi. Avropanıñ ekseriy devleti bu usulnı seçti. Ukraina mezkür yoldan kete bilemi, çünki aytalar ki, ukrainlilerniñ çoqusı de-fakto eki devlet vatandaşı olalar?
– Avropa Şurasınıñ erkânında bulunğan er angi devletniñ vaziyetini zemaneviy Ukrainanıñ alınen teñeştirmek yañlıştır. Ukrainağa baqqanda, Şarqiy ya da Merkeziy Avropanıñ devletleri, atta Baltika havfsızlıq şaraitlerinde bulunalar.
Ukraina 23 yıllıq mustaqil ayatı devamında eñ kergin vaziyetke tüşti. Ve grajdanlıq meselesi onıñ içün pek aktualdir. Bu yerde Cenübiy Оsetiya ya da Abhaziyanı hatırlayıq. Anda, grajdanlarnıñ ekseriyeti Rusiye vatandaşı edi. Bu ise, Rusiyege kendi grajdanlarını qorçalamaq ve olarnıñ aqları Gürcistan tarafından bozulğanı aqqında beyan etmege sebep berdi.
Rusiye, Qırım ve Ukrainanıñ şarqında kendi grajdanlığını bermege tırışqanını da hatırlayıq. Pasport alğan adamlarnıñ sayısını esaplamaq küçtir, çünki bunı ne resmiy strukturalar, misal içün Rusiye migratsion hızmeti, ne de pasport saipleri tarafından aydınlatıla edi.
– Ukraina şimdi meraqdı bir alda buluna, bir taraftan çift grajdalığı olğan adamlarnıñ sayısı büyük, ve bu sebepten bu ceryan resmiyleştirilmesini talap ete, diger taraftan, Rusiye ukrainağa basqısını quvetleştire bile. Şimdiki vaqıtta, Ukrainada çift grajdanlıqnı kirsetmege ne derecede telükeli?
– Menimce, yañı qanunda ya da yañı Anayasada, ekinci vatandaşlıq olaraq er angi devletniñ grajdanlığı alınmamalı, yalıñız añlaşılğan yani belli bir devletniñ grajdanı olmaq mümkünligi qayd etilmeli.
Yani, teşviqatqa baqmadan Ukrainanıñ bütünligi içün ne Macaristan, ne de Romaniya telükeli degil... (umumen alğanda NATO azası qomşu devletke ücüm etip olamay) ve olarnen añlaşma tizmek mümkün . Em de, de –fakto Ukrainanıñ Prikarpatye, Zakarpatye regionlarınıñ sakinleri endi çoqtan ekinci pasport saipleridirler. İşte, Ükrina olğan vaziyetni resmiyleştire bile. Rusiyenen ise, bu kibi munasebet qurmaq mümkün degil ve qorqunçlı.
– Bizim Qırımımız bar, bu Ukrainanıñ territoriyası,işğal etilgen topraqları. Bu sebepten, bazıları ayatlarını saqlamaq içün ya da eki devletniñ arasında saylamaq kerekler ya da Rusiye grajdanlıgıını qabul etmek zorunda qalalar. Ya da Ukraina bu insanlarğa kene de ukrain vatandaşlığına keçmek aqqını nasıldır temin etmek kerek, çünki olar kendi devlet tarafından unutılıp bıraqıldı?
– Ebet ukrain akimiyeti bir qaç kere tekrarlap-tekrarlap ayttı, ukrain grajdanlıgıından resmiy olaraq vazgeçmegen şahıslar, Ukraina vatandaşları olaraq qabul etileler. Qırım içün bu müimdir.
– Şimdi Yuqarı Şurada çift grajdanlıq içün ceza belgilengeni aqqında qanun leyhası qayd etilgen. Adamlar bu meseleni nasıl çezecekler?
– Ümüt etem ki, onı qabul etmezler. Çünki men ekspertler, uquq-qrçalayıcı teşkilâtlarınıñ, ombudsmen Valeriya Lutkovskayanıñ fikirlerini bilem. Men işanam, çift grajdanlıq içün ceza belgilenmeycek. Bu em Ukraina içün, em de mecburen Rusiye vatandaşlığını qabul etken insanlar içün zararlı olur.
