Pavlo Kazarin
Yanukoviç qaçıp ketken soñ, Kiyev kanallarınıñ biri yayınğa davet etti. Ukraina ve Rusiye bütünligi aqqında laqırdı etmek içün anda kettim. Bunıñ yerine yarım saat devamında Ukrainada ekinci devlet tilini qabul etmek kerekligini añlatıp oturdım. Qırımda o vaqıt referendumnıñ qoqus bile yoq edi, cenüp-şarq regionı şaşmalap, sözni diñley edi. Devlettte bir qaç resmiy tilniñ tarafdarı olğan – men ile efirden soñ, eki dost lafetmey qaldı.
Meni, alıp barıcınıñ Qırım ukrain narazılığına qol tutmadı, suali qozğalattı. Añlatmağa tırıştım: Ukrainada yaşağan ruslar içün devlet işlerinde iştirak etip, öz menliginden vazgeçmemege müim. Ve er türlü «regionlar firqaları» til mevzusında ayın-oyunlarnı keçire bilecegi, Maydan ise, bu meseleni öz qoluna almaq kerek ve ondan qorqqan adamlarnı tınçlandırıp, küreş olarğa qarşı degil, "altın ötmeklerge" qarşı alıp barılğanını bildirmeli. Maydannıñ Aman-aman yarısı rus tilinde qonuşqanda, Ukraina ruslaşmaz, aksine resursını arttırır, dedim. Kanalnıñ saytında yerleştirilgen video tübünde izaatlarda maña «pütinniñ trolli» dep lağap qoydılar.
O vaqıt Moskva yañı ukrain akimiyetinden eki tilni kirsetmege daa talap etmegen edi. O künleri bu adım şimaliy-şarqiy basqısı altında degil, Kiyevniñ isteginen belgimek mümkün edi. Amma, bir künden soñ, Rada Kivalov-Kölesniçenkonıñ qanunını lâğu etkeni belli oldı. Üç aftadan soñra, qorqu içinde qalğan Qırım quvana-quvana «yeşil adamçıqlarnı» qarşıladı. Daa bir keçkeninen, cenüp-şarq regionlarında üç renkli bayraqlardan közler qamaşıp qaldı.
Şimdiki vaqıtta içtimaiy ağlarda Donbasstaki vaqialar artında – yat arbiyler turğanı ikâye etile. Aynı olar binalarnı, silânı zapt eteler, yerli sakinler ise, yalıñız sayını köstermek içün iştirak eteler. Bu mevzuda munaqaşa etmege istemeyim. Men añlayım, şarq-cenüpteki vaqialr Maydandan tübü-tamırınen farqlaşa. Kiyevde narazıcılarnıñ qolunda silâ olmağanı ve arbiylernen kötekleşkende, sade adamlar olğanları körünip turdı. Eñ müimi bunda degil, ne içün şarqiy regionlarnıñ sakinleri er alda olıp keçken adiselerge qol tutalar. Cevapnı, bir buçuq ay evelsi devlette eki resmiy til olması kerekligi aqqında ğayeni eşitken alıp barıcınıñ şaşqınlığında qıdırmaq kerek.
Biz 23 yıl devamında devlet ekige: ruslaşqan sanayi cenüp-şarq ve milletçi ğarpqa bölüngenini bile edik. Ortada ise, merkez bulunıp, içinde qarama-qarşı fikirler birleşken. Maydan Yanukovçinıñ Avropağa yol almaqtan red etkeni içün peyda oldı – soqaqlarğa biñlerce adamlar çıqtı. Amma, Maydannıñ ğalebesi tek bir qısım vatandaşlarnıñ ğalebesi olğan olsa, şarq ta buña qol tutacaq, dep bellemek yañlış olğandır.
Olıp keçecek prezident saylavlarında ekisi de ğarp yaqlı namzetler – Timoşenko ya da Poroşenko yeñecegeni beklep oturmaq… Şarq-cenüp sakinleriniñ duyğularını añlamaq içün tasavvur etiñ, Yanukoviç vazifesinde qalıp ta, prezident saylavlarında ekinci namzet Petr Simonenko kibi bir şahıs kösterilse edi… Tasavvur ettiñizmi? Ukraina iñqilâbında özüni yeñilgenlerge qoşqan cenüp-şarq, yañı al-vaziyetke de tamam böyle davrana.
Belli bir alğa qaldıq – devlet eki kürsü üstünde oturalmadı. Qırım işğalinden soñ, Ukraina deñişti. Erte-keç NATO ile yaqınlaşma meselesi turacaq, yekâne kilse ve avropalı qurumlarınıñ şemsiyesi astına keçüv aqqında söz yürütilecek. Bu deñişmeler ödemelerni talap etecek: rusiyeli ticareti içün çalışqan şarq-cenüpniñ sanayısından vazgeçmek kerek olacaq. Yañı devir başlancaq. Ukrainanıñ bir qısımı bunı istey, digeri yoq.
Tahmin eteyik, Kiyev «yeşil adamçıqlardan» üstün çıqtı ve memuriy binalarnı qaytardı. Tahmin eteyik, Moskva prezident saylavlarınıñ keçirilüvine keder etip olamadı ve Ukraina yañı prezidentni elde etti. Tahmin eteyik, cenüp-şarqınıñ zenginleri öz menfaatlarını közge almay, yañı akimiyetke yemin ettiler. Soñra ne olacaq?
Maydannı – «faşistler topluluğı» kibi qabul etken, ondan qorqqan ve nefret etkenlernen ne yapmalı? Nasıl etip islâatlarnı keçirmeli? Çünki, içtimaiy ödevlerniñ qısqartıluvı «rus baari» içün intiqam kibi körünecek. Yañı akimiyet yerlilernen añlaşmağa azırmı? Ve añlaşmalarnıñ sıñırı qayda?
Bu qolay bir şey degil – binalarnı zapt etkenlerge yemek alıp ketken cenüp-şarq sakinlerinen nasıldır beraber yaşamaq,daa doğrusı, olarnen laqırdı etmek ve añlaşmaq mecbur ar bugün Dobkin ve Kernesni quvıp, olarnıñ adından çıqış yapmamaqnı talap eteler. olacaqlar. Yaqın zamanda Ahmetovnı körecek közleri olmaycaq, Tarutanı da quçaqlap qarşılamazlar. Yaqın vaqıtta bu region ile bir kimse añlaşıp olmaz, bir qaç aftadan soñ, ukrain siyasetinde Donbass vekilleri vazifesine yarış ilân etmege mümkün oladajq.
Elbette, şarqiy vilâyetlerniñ sakinlerini isyancılar, dep adlandırmaq mümkün, atta, ordunı yollap, ufaq bir cenk yapmağa imkân bar. Lâkin, ep bir mesele çezilmey qalır. Asılında o çezile bilecekmi?
Millet – bu yekâne territoriya, yekâne til degil. Birinciden, istenilgen kelecekke bir nazarnen baqmaq lâzim. Bütün Ukrainanı alsaq, o kelecekni aynı şekilde köremi ya yoq? Cenüp-şarq destekni duyamı? Elbet, o qorqu içinde, keleceginden saqına, qorqular da çoqusı allarda yersizdir. Amma, Ukraina adım-adım bu şübelerni tasdiqlay bere.
Men añlayım, Ukrainanıñ federalizatsiyası – bu feodolizatsiyağa taba bir adım. Onıñ içün men, bir buçuq ay evelsi devlette eki resmiy til olmaq kerek dep aytqan edim. Çünki, bu bütün Ukraina içün bir işaret ola bilecek edi: Maydannıñ ğalebesi, bütün devletniñ ğalebesidir. Em de qorqu içinde yaşağan cenüp-şarq içün eyi davranış olur edi. Bunı yapmaq içün, parlamente eñ azı 300 villi brandt tapılmaq kere edi. Tapılmadı, işte.
Yayınımıznıñ soñunda alıp barıcı soravnıñ neticelerini bildirdi. Aytqanına köre, ukrainlilerni qasevetlendirgen meseleler cedvelinde til meselesi 27 –nci yerde bulunmaqta. Sorav evelden keçirilgen edi, o vaqıt, «deşetli faşistler» aqqında laf daa açılmağan edi. Men, ise, eñ yaqın zamanda bu soravnıñ neticeleri BAM-başqa olacağını dep, cevap berdim.
Eyi seyir etmeler.
Pavlo Kazarin, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
Yanukoviç qaçıp ketken soñ, Kiyev kanallarınıñ biri yayınğa davet etti. Ukraina ve Rusiye bütünligi aqqında laqırdı etmek içün anda kettim. Bunıñ yerine yarım saat devamında Ukrainada ekinci devlet tilini qabul etmek kerekligini añlatıp oturdım. Qırımda o vaqıt referendumnıñ qoqus bile yoq edi, cenüp-şarq regionı şaşmalap, sözni diñley edi. Devlettte bir qaç resmiy tilniñ tarafdarı olğan – men ile efirden soñ, eki dost lafetmey qaldı.
Meni, alıp barıcınıñ Qırım ukrain narazılığına qol tutmadı, suali qozğalattı. Añlatmağa tırıştım: Ukrainada yaşağan ruslar içün devlet işlerinde iştirak etip, öz menliginden vazgeçmemege müim. Ve er türlü «regionlar firqaları» til mevzusında ayın-oyunlarnı keçire bilecegi, Maydan ise, bu meseleni öz qoluna almaq kerek ve ondan qorqqan adamlarnı tınçlandırıp, küreş olarğa qarşı degil, "altın ötmeklerge" qarşı alıp barılğanını bildirmeli. Maydannıñ Aman-aman yarısı rus tilinde qonuşqanda, Ukraina ruslaşmaz, aksine resursını arttırır, dedim. Kanalnıñ saytında yerleştirilgen video tübünde izaatlarda maña «pütinniñ trolli» dep lağap qoydılar.
O vaqıt Moskva yañı ukrain akimiyetinden eki tilni kirsetmege daa talap etmegen edi. O künleri bu adım şimaliy-şarqiy basqısı altında degil, Kiyevniñ isteginen belgimek mümkün edi. Amma, bir künden soñ, Rada Kivalov-Kölesniçenkonıñ qanunını lâğu etkeni belli oldı. Üç aftadan soñra, qorqu içinde qalğan Qırım quvana-quvana «yeşil adamçıqlarnı» qarşıladı. Daa bir keçkeninen, cenüp-şarq regionlarında üç renkli bayraqlardan közler qamaşıp qaldı.
Şimdiki vaqıtta içtimaiy ağlarda Donbasstaki vaqialar artında – yat arbiyler turğanı ikâye etile. Aynı olar binalarnı, silânı zapt eteler, yerli sakinler ise, yalıñız sayını köstermek içün iştirak eteler. Bu mevzuda munaqaşa etmege istemeyim. Men añlayım, şarq-cenüpteki vaqialr Maydandan tübü-tamırınen farqlaşa. Kiyevde narazıcılarnıñ qolunda silâ olmağanı ve arbiylernen kötekleşkende, sade adamlar olğanları körünip turdı. Eñ müimi bunda degil, ne içün şarqiy regionlarnıñ sakinleri er alda olıp keçken adiselerge qol tutalar. Cevapnı, bir buçuq ay evelsi devlette eki resmiy til olması kerekligi aqqında ğayeni eşitken alıp barıcınıñ şaşqınlığında qıdırmaq kerek.
Biz 23 yıl devamında devlet ekige: ruslaşqan sanayi cenüp-şarq ve milletçi ğarpqa bölüngenini bile edik. Ortada ise, merkez bulunıp, içinde qarama-qarşı fikirler birleşken. Maydan Yanukovçinıñ Avropağa yol almaqtan red etkeni içün peyda oldı – soqaqlarğa biñlerce adamlar çıqtı. Amma, Maydannıñ ğalebesi tek bir qısım vatandaşlarnıñ ğalebesi olğan olsa, şarq ta buña qol tutacaq, dep bellemek yañlış olğandır.
Olıp keçecek prezident saylavlarında ekisi de ğarp yaqlı namzetler – Timoşenko ya da Poroşenko yeñecegeni beklep oturmaq… Şarq-cenüp sakinleriniñ duyğularını añlamaq içün tasavvur etiñ, Yanukoviç vazifesinde qalıp ta, prezident saylavlarında ekinci namzet Petr Simonenko kibi bir şahıs kösterilse edi… Tasavvur ettiñizmi? Ukraina iñqilâbında özüni yeñilgenlerge qoşqan cenüp-şarq, yañı al-vaziyetke de tamam böyle davrana.
Belli bir alğa qaldıq – devlet eki kürsü üstünde oturalmadı. Qırım işğalinden soñ, Ukraina deñişti. Erte-keç NATO ile yaqınlaşma meselesi turacaq, yekâne kilse ve avropalı qurumlarınıñ şemsiyesi astına keçüv aqqında söz yürütilecek. Bu deñişmeler ödemelerni talap etecek: rusiyeli ticareti içün çalışqan şarq-cenüpniñ sanayısından vazgeçmek kerek olacaq. Yañı devir başlancaq. Ukrainanıñ bir qısımı bunı istey, digeri yoq.
Tahmin eteyik, Kiyev «yeşil adamçıqlardan» üstün çıqtı ve memuriy binalarnı qaytardı. Tahmin eteyik, Moskva prezident saylavlarınıñ keçirilüvine keder etip olamadı ve Ukraina yañı prezidentni elde etti. Tahmin eteyik, cenüp-şarqınıñ zenginleri öz menfaatlarını közge almay, yañı akimiyetke yemin ettiler. Soñra ne olacaq?
Maydannı – «faşistler topluluğı» kibi qabul etken, ondan qorqqan ve nefret etkenlernen ne yapmalı? Nasıl etip islâatlarnı keçirmeli? Çünki, içtimaiy ödevlerniñ qısqartıluvı «rus baari» içün intiqam kibi körünecek. Yañı akimiyet yerlilernen añlaşmağa azırmı? Ve añlaşmalarnıñ sıñırı qayda?
Bu qolay bir şey degil – binalarnı zapt etkenlerge yemek alıp ketken cenüp-şarq sakinlerinen nasıldır beraber yaşamaq,daa doğrusı, olarnen laqırdı etmek ve añlaşmaq mecbur ar bugün Dobkin ve Kernesni quvıp, olarnıñ adından çıqış yapmamaqnı talap eteler. olacaqlar. Yaqın zamanda Ahmetovnı körecek közleri olmaycaq, Tarutanı da quçaqlap qarşılamazlar. Yaqın vaqıtta bu region ile bir kimse añlaşıp olmaz, bir qaç aftadan soñ, ukrain siyasetinde Donbass vekilleri vazifesine yarış ilân etmege mümkün oladajq.
Elbette, şarqiy vilâyetlerniñ sakinlerini isyancılar, dep adlandırmaq mümkün, atta, ordunı yollap, ufaq bir cenk yapmağa imkân bar. Lâkin, ep bir mesele çezilmey qalır. Asılında o çezile bilecekmi?
Millet – bu yekâne territoriya, yekâne til degil. Birinciden, istenilgen kelecekke bir nazarnen baqmaq lâzim. Bütün Ukrainanı alsaq, o kelecekni aynı şekilde köremi ya yoq? Cenüp-şarq destekni duyamı? Elbet, o qorqu içinde, keleceginden saqına, qorqular da çoqusı allarda yersizdir. Amma, Ukraina adım-adım bu şübelerni tasdiqlay bere.
Men añlayım, Ukrainanıñ federalizatsiyası – bu feodolizatsiyağa taba bir adım. Onıñ içün men, bir buçuq ay evelsi devlette eki resmiy til olmaq kerek dep aytqan edim. Çünki, bu bütün Ukraina içün bir işaret ola bilecek edi: Maydannıñ ğalebesi, bütün devletniñ ğalebesidir. Em de qorqu içinde yaşağan cenüp-şarq içün eyi davranış olur edi. Bunı yapmaq içün, parlamente eñ azı 300 villi brandt tapılmaq kere edi. Tapılmadı, işte.
Yayınımıznıñ soñunda alıp barıcı soravnıñ neticelerini bildirdi. Aytqanına köre, ukrainlilerni qasevetlendirgen meseleler cedvelinde til meselesi 27 –nci yerde bulunmaqta. Sorav evelden keçirilgen edi, o vaqıt, «deşetli faşistler» aqqında laf daa açılmağan edi. Men, ise, eñ yaqın zamanda bu soravnıñ neticeleri BAM-başqa olacağını dep, cevap berdim.
Eyi seyir etmeler.
Pavlo Kazarin, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün