Ukrainanıñ ABD elçihanesi, Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kulebanıñ Foreign Affairs Amerika mecmuasında işğal etilgen Qırımda «bahtlı» yaşayış aqqında ikâye etken «Rusiyege sevginen» adlı maqalesine bergen izaatlarını derc etti. Ukraina naziri, işğal altındaki yarımada insan aqlarına riayet etüv meselelerinde «qara teşik» olıp qala, dep israr ete. Onıñ fikirince, «birileri hırsızlanğanda, apiske alınğanda ya da öldürilgende, başqalarınıñ bahtını ölçemek» şübhelidir.
Kuleba, al-azırda Qırımda cemaat fikriniñ içtimaiy tedqiqatı tarafsız yapılmağanınıñ sebeplerini Amerika oquyıcılarına tarif ete.
«Qanunsız işğal vaqtında cemaat fikrini ölçevnen bağlı bir qaç esas problem bar. Qırımda siyasiy baqışlarını bildirmege mümkün olğan, em de bu fikirler Kremlge qarşı çıqsa, serbest bir müit yoq», – dep qayd ete nazir.
O, Rusiye telepropagandasını ve soñki altı yıl devamında yarımadada alternativ malümat menbası olmağanını qayd ete. Nazir, qırımtatarlar, Ukraina tarafdarları taqip etilgenini, Reşat Ametovnıñ öldürilüvini ve rejissör Oleg Sentsovnıñ apiske alınğanını hatırlattı.
«İşğalci akimiyet Qırımnı insan aqlarına riayet etüv meselelerinde «qara teşikke» çevirdi, 2016 senesinden 2019 senesine qadar BM Baş assambleyasınıñ bir çoq qararı bunı tasdıqlağan edi», – dep qayd etti nazir.
Kuleba, 2014 senesinden soñ Qırımdaki vaziyetke «yañı baqış» şekillendirmek ıntıluvlarına şübhenen yanaşmağa tevsiye ete.
«Böyle revizionizm olsa, Ukraina topraq bütünligini ğayrıdan tiklemek fursatından marum etilecek, halqara toplulıq ise adalet ve halqara uquq ve insan aqlarına ürmetke irişüv fursatını coyar», – dep tüşüne Kuleba.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova, Rusiye apishanelerinde tutulğan ukrainalı siyasiy mabüslerniñ farqlı sayısını aydınlatqan edi: 113-ten 115-ke qadar. Qırımtatar resurs merkeziniñ cedvelinde 86 qırımlı siyasiy mabüs bar. Qırım aq qorçalayıcı gruppası da aynı raqam aqqında ayta.
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
