Oleksandr Polçenko
Keçenlerde, Qırım qaçaqları Kiyevde birinci Bütünukrain qurultaynı keçirdiler. Qayda yaşamaq, oqumaq, tedaviylenmek, kimden muafaza ve yardım beklemek? - kibi sualler qurultay iştrakçilerni meraq etti. Qırım işğalinden soñ, qıtaiy Ukrainağa ketkenler, mında öz keçmiş ayatını ve bütün mülküni qaldırdılar.
Qırımda qalğanlar ise, şimdilik öz mal-mülkünen qaldılar, faqat, eyi yaşayış ve kelecekke ümütlerni keçmişte qaldırdılar. İşğal etilgen yarımadada qalğan ukrainler, aq-uquqları sıqışqanını duyıp, mantıq boyunca forumnı keçirmek mümkün ediler. Endi «davalı» topraqta yaşaraq ukrain azğınlıq olıp, til, medeniyet ve içtimaiy problemleri aqqında akimiyetke bildirtmek kerekler. Amma doğrusını aytacaq olsaq, şimdiki künde, yarımadada olğan qanunlarnen, bu fikirni ayatqa keçirmek içün şanslar çoq az. Buña baqmadan Qırım akimiyetine – oquv, iş yerleri, yaşayışnı nasıl devam ettirmek kibi meselelerni qoymaq kerek.
Ale daa bank varaqalarda qalğan paralarnı, em de aylıqlarnı almaq çaresi yoq. Bugünki fiyatlarnıñ köterelüvine baqqanda, aylıqlar o qadar küçük ki, atta, Rusiyede ölmege arz etken qartlar, yaqın zamanda grivnanıñ qaytarılmasını ağlap isteycekler.
Cemaat teşkilâtlarnıñ faaliyetinen bağlı qanunlar – bir adım solğa, bir adım onğa – ya büyük kölemde cöreme, ya da cinaiy işnen yekünlene bile. Rusiye Qırımnı zapt etkeni ile bağlı fikirlerni tek aşhaneñde seslendirmek mümkün.
«Yanı qurallarnı» qırımtatar milleti birinci olıp duydı, 1944 senesi sürgünlik sebebinden ölgen insanlarnı hatırlamaq içün 18 mayıs künü Matem mitingni keçirmege yasaq ettiler. Qırımlı jurnalist Lilâ Bucurova aytqanı kibi, sürgünlikniñ 70 yıllığı künü qırım «akimiyeti» ağlamağa bile yasaq etti.
Qırımda qabul etilgen ve hucur çalışqan «Qırım Cumhuriyeti»niñ «Anayasası»nda devlet tili olaraq, üç til – rus, qırımtatar ve ukrain tilleri belgilene, amma şimdilik bu tek kâğıt üstündeki ariflerdir. Ebet, slavân yazısı ve medeniyet künleri Qırımda şimdilik yasaq etilmedi. Amma, ne içündir, ukrain tilli sınıflarnı ve Aqmescitte yekâne olğan ukrain gimnaziyasını yoq etmekteler.
Bugünki künde, Kiyev patriarhatnıñ Ukrain pravoslav kilselerniñ episi qapatılmaq üzre.
Tantanalı kontsertlerde ukrain tüsü yoq olmaqta, sanada tek rus milliy urbalarnı köremiz, aqqain ve Russiye-anamız aqında yırlar eşitemiz. Kene de sovet milletlerara birligi: bir devlet, bir til, bir medeniyet, bir millet – eskiden sovet, şimdi ise rus milleti.
Avtobus aydavcısı salonda farqlı memleketlerniñ ya da futbol taqımlarnıñ emblemalarını, bayraçıqlarnı asqan künler keçmişte qaldı. Bugünki künde avtobus salonında tek georgiy şeritlerni körmek mümkün, tek olar haflı degil.
Nasıl olsa sarı-mavı timsaller Qırımda gizli yasaq altındadır – işaretçikler, bayraçıqlar, atta sarılı-mavı şerit Qırım imaye tarafından istilâ doğura, qaysılar şimdi büyük vazifelerni becereler – qorquzmaq, urmaq, qırsızlamaq ve ilâhre.
Qırımlılarnıñ hafızalarından er şeyni, atta, doğğan yer ve mustaqil Ukrainada keçirgen yıllarnı silmege isteyler. Amma, kök quşağındaki, yüreklerdeki sarı ve mavı tüslerni yoq etmek mümkünmi? Lesâ Ukrainka adına 5 sanlı mektebiniñ mezunları soñki çañ bayramına milliy urba kiyip keldiler. Bir yıl evelsi, bu adiy bir şey sayılır edi, amma, bugünde – bugün balalarnı qaraman saymaq mümkün.
Aqmescitte metep talebesi özü yapqan sarı-mavı tüsteki bilezliknen keldi. Daa tünevin iç bir kimse bunı körmemezlikke urır edi, bugün ise onı «çaqıp» mektepte «imaye» vekillerni davet ettiler.
Daa tünevin ukrain tilini alıp barğan ocalarnı, devletke yaqın olğanlardan birileri dep sayıla ediler, amma, bugünde bugün bir qısımı Qırımnı terk etti, qalğanları ise, yañı şaraitlerge alışmağa tırışalar ve Rusiyeni alğışlap, Ukrainanı yamanlaylar.
Bazıda er şey baş-başqa ola. Aqmescitte rus tili ve edebiyatı ocası, balalarğa «Men Ukrainağa nasıl etip yardım ete bilem?» serleva altında inşanı yazmağa bere.
Sınıfta ne olğanını tasavvur etip olamazsıñız? Bu kibi inşanı «rus Qırımda» yazmaq kerekmi? Sınıf, cemiyetimiz kibi bölündi. Yuqarı sınıfnıñ bazı talebeleri, rus kanallarını baqa-baqa, Ukrainanı faşist devleti olaraq adlağan soñ, oca dayanalmay, daa tünevin balalarnıñ memnüniyet ile Ukraina gimnini icra etkenlerini ve iç bir zaman cenkleşmegen demokratik devlette yaşağanlarına quvanğanlarını hatırlattı. Ocanıñ bu areketi adaletli ve doğru degil edimi?
2014 senesiniñ Qırım yazı ne qadar suvuq ve yağmurlı olsa da, bala yüreklerinde saqlanıp qalğan merhametlik yalanlarnı yeñer. Qırımda Lesâ Ukrainkanıñ icadına bağışlanğan «Zmagaymos za nove jittâ» 10-ncı şiiriyet yarışını keçirmege yasaq etkenlerden soñ, «Svіtanok» studiyası onı özü keçirdi.
Bugün de bugün, ukrain bayrağı, ukrain gimni kibi Lesânıñ sözü de Qırımda yañğıray. Mezkür tedbir yalıñız şiiriyet bayramı degil, 1991 senesi slavân yazısı ve medeniyeti qayd etilip kelgen künlerniñ devamı oldı, Lesâ Ukrainkanıñ «Іfіgenіâ v Tavridі» eserinden «A v sertsі tіlki ti, Ediniy mіy, kohaniy rіdniy krayu!» satırlarnı hatırlağan bir ukrainli sağ qalıp qurtarılsa ve bunı iç bir kimse toqtatamaz.
Oleksandr Polçenko, qırımlı jurnalist
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
Keçenlerde, Qırım qaçaqları Kiyevde birinci Bütünukrain qurultaynı keçirdiler. Qayda yaşamaq, oqumaq, tedaviylenmek, kimden muafaza ve yardım beklemek? - kibi sualler qurultay iştrakçilerni meraq etti. Qırım işğalinden soñ, qıtaiy Ukrainağa ketkenler, mında öz keçmiş ayatını ve bütün mülküni qaldırdılar.
Qırımda qalğanlar ise, şimdilik öz mal-mülkünen qaldılar, faqat, eyi yaşayış ve kelecekke ümütlerni keçmişte qaldırdılar. İşğal etilgen yarımadada qalğan ukrainler, aq-uquqları sıqışqanını duyıp, mantıq boyunca forumnı keçirmek mümkün ediler. Endi «davalı» topraqta yaşaraq ukrain azğınlıq olıp, til, medeniyet ve içtimaiy problemleri aqqında akimiyetke bildirtmek kerekler. Amma doğrusını aytacaq olsaq, şimdiki künde, yarımadada olğan qanunlarnen, bu fikirni ayatqa keçirmek içün şanslar çoq az. Buña baqmadan Qırım akimiyetine – oquv, iş yerleri, yaşayışnı nasıl devam ettirmek kibi meselelerni qoymaq kerek.
Ale daa bank varaqalarda qalğan paralarnı, em de aylıqlarnı almaq çaresi yoq. Bugünki fiyatlarnıñ köterelüvine baqqanda, aylıqlar o qadar küçük ki, atta, Rusiyede ölmege arz etken qartlar, yaqın zamanda grivnanıñ qaytarılmasını ağlap isteycekler.
Cemaat teşkilâtlarnıñ faaliyetinen bağlı qanunlar – bir adım solğa, bir adım onğa – ya büyük kölemde cöreme, ya da cinaiy işnen yekünlene bile. Rusiye Qırımnı zapt etkeni ile bağlı fikirlerni tek aşhaneñde seslendirmek mümkün.
«Yanı qurallarnı» qırımtatar milleti birinci olıp duydı, 1944 senesi sürgünlik sebebinden ölgen insanlarnı hatırlamaq içün 18 mayıs künü Matem mitingni keçirmege yasaq ettiler. Qırımlı jurnalist Lilâ Bucurova aytqanı kibi, sürgünlikniñ 70 yıllığı künü qırım «akimiyeti» ağlamağa bile yasaq etti.
Qırımda qabul etilgen ve hucur çalışqan «Qırım Cumhuriyeti»niñ «Anayasası»nda devlet tili olaraq, üç til – rus, qırımtatar ve ukrain tilleri belgilene, amma şimdilik bu tek kâğıt üstündeki ariflerdir. Ebet, slavân yazısı ve medeniyet künleri Qırımda şimdilik yasaq etilmedi. Amma, ne içündir, ukrain tilli sınıflarnı ve Aqmescitte yekâne olğan ukrain gimnaziyasını yoq etmekteler.
Bugünki künde, Kiyev patriarhatnıñ Ukrain pravoslav kilselerniñ episi qapatılmaq üzre.
Tantanalı kontsertlerde ukrain tüsü yoq olmaqta, sanada tek rus milliy urbalarnı köremiz, aqqain ve Russiye-anamız aqında yırlar eşitemiz. Kene de sovet milletlerara birligi: bir devlet, bir til, bir medeniyet, bir millet – eskiden sovet, şimdi ise rus milleti.
Avtobus aydavcısı salonda farqlı memleketlerniñ ya da futbol taqımlarnıñ emblemalarını, bayraçıqlarnı asqan künler keçmişte qaldı. Bugünki künde avtobus salonında tek georgiy şeritlerni körmek mümkün, tek olar haflı degil.
Nasıl olsa sarı-mavı timsaller Qırımda gizli yasaq altındadır – işaretçikler, bayraçıqlar, atta sarılı-mavı şerit Qırım imaye tarafından istilâ doğura, qaysılar şimdi büyük vazifelerni becereler – qorquzmaq, urmaq, qırsızlamaq ve ilâhre.
Qırımlılarnıñ hafızalarından er şeyni, atta, doğğan yer ve mustaqil Ukrainada keçirgen yıllarnı silmege isteyler. Amma, kök quşağındaki, yüreklerdeki sarı ve mavı tüslerni yoq etmek mümkünmi? Lesâ Ukrainka adına 5 sanlı mektebiniñ mezunları soñki çañ bayramına milliy urba kiyip keldiler. Bir yıl evelsi, bu adiy bir şey sayılır edi, amma, bugünde – bugün balalarnı qaraman saymaq mümkün.
Aqmescitte metep talebesi özü yapqan sarı-mavı tüsteki bilezliknen keldi. Daa tünevin iç bir kimse bunı körmemezlikke urır edi, bugün ise onı «çaqıp» mektepte «imaye» vekillerni davet ettiler.
Daa tünevin ukrain tilini alıp barğan ocalarnı, devletke yaqın olğanlardan birileri dep sayıla ediler, amma, bugünde bugün bir qısımı Qırımnı terk etti, qalğanları ise, yañı şaraitlerge alışmağa tırışalar ve Rusiyeni alğışlap, Ukrainanı yamanlaylar.
Bazıda er şey baş-başqa ola. Aqmescitte rus tili ve edebiyatı ocası, balalarğa «Men Ukrainağa nasıl etip yardım ete bilem?» serleva altında inşanı yazmağa bere.
Sınıfta ne olğanını tasavvur etip olamazsıñız? Bu kibi inşanı «rus Qırımda» yazmaq kerekmi? Sınıf, cemiyetimiz kibi bölündi. Yuqarı sınıfnıñ bazı talebeleri, rus kanallarını baqa-baqa, Ukrainanı faşist devleti olaraq adlağan soñ, oca dayanalmay, daa tünevin balalarnıñ memnüniyet ile Ukraina gimnini icra etkenlerini ve iç bir zaman cenkleşmegen demokratik devlette yaşağanlarına quvanğanlarını hatırlattı. Ocanıñ bu areketi adaletli ve doğru degil edimi?
2014 senesiniñ Qırım yazı ne qadar suvuq ve yağmurlı olsa da, bala yüreklerinde saqlanıp qalğan merhametlik yalanlarnı yeñer. Qırımda Lesâ Ukrainkanıñ icadına bağışlanğan «Zmagaymos za nove jittâ» 10-ncı şiiriyet yarışını keçirmege yasaq etkenlerden soñ, «Svіtanok» studiyası onı özü keçirdi.
Bugün de bugün, ukrain bayrağı, ukrain gimni kibi Lesânıñ sözü de Qırımda yañğıray. Mezkür tedbir yalıñız şiiriyet bayramı degil, 1991 senesi slavân yazısı ve medeniyeti qayd etilip kelgen künlerniñ devamı oldı, Lesâ Ukrainkanıñ «Іfіgenіâ v Tavridі» eserinden «A v sertsі tіlki ti, Ediniy mіy, kohaniy rіdniy krayu!» satırlarnı hatırlağan bir ukrainli sağ qalıp qurtarılsa ve bunı iç bir kimse toqtatamaz.
Oleksandr Polçenko, qırımlı jurnalist
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün