Qırımnıñ Rusiye şaraitlerinde kütleviy aktsiyalarnıñ keçirilmesi sıñırlanğan, koronavirus pandemiyası ise olarnıñ yasaqlanmasında akimiyet içün daa bir sebep oldı. Amma bu zor vaziyette bile qırımlılar memurlardan belli problemlerniñ al etmesini talap ete. 2020 senesi Qırım soqaqlarına kimler ve ne içün çıqtı, maqalemizde tarif etile.
Koronavirusnen bağlı sıñırlavlarğa esaslanıp, 2020 senesi qırımlılarğa kütleviy aktsiyalarda toplaşmağa izin bermegen ediler. Kütleviy aktsiyalarnıñ red etilgenine dair vesiqalarda memurlar baarde ilân etilgen yüksek seviyeli rejim devam etkenine esaslana.
Faqat yarımadada qolay olmağan vaziyet qırımlılarnı yasaqlarğa baqmadan soqaqlarğa çıqmağa mecbur ete.
Suv sebebinden narazılıqlar
Sentâbr ayında Qırımnıñ Rusiye parlamenti ögünde qırımlı faal Sergey Akimov bir kişilik narazılıq aktsiyasını keçirdi. Bunıñ sebebi yarımadadaki suv problemi ve yerli akimiyetniñ onı çezip olamağanı oldı.
Faalniñ qollarında yazuvlı şiar bar edi: «Mavı çapçaq problemni çezmey. Suv beriñiz», «Devlet şurası istifağa ketsin! Qırımğa kreslodaki Konstantinov (Qırım parlamentiniñ spikeri – QA) degil, kanaldaki suv kerek».
Şimdi suv saatqa köre berile ve ket-kete daa beter olaSergey Akimov
«Vladimir Konstantinov altı yıldan berli bu suvdan elinden kelgeni qadar vazgeçken edi. Aksine yapmaq kerek edi, muzakereler (Ukraina akimiyeti ile Qırımğa Dnipro suvınıñ berilmesinen bağlı – QA) keçirmek kerek edi. Bilgenime köre, bir vaqıtlar böyle muzakereler olğan edi. Amma o, (Rusiye kontrolindeki Qırım akimiyeti – QA) bizge Şimaliy-Qırım kanalından suv kerekmey, dep aytqan eken. Ve şimdi suv saatqa köre berile ve ket-kete daa beter ola», – degen edi o vaqıt Sergey Akimov.
Aqmescit rayonınıñ Tolban (Opuşki) köyüniñ sakini Sergey Vasilyev de suv teminlevi meselesini çezmegen Qırımnıñ Rusiye ükümetiniñ reberlerini istifağa yollamaq talabınen Aqmescitte bir kişilik narazılıq aktsiyasına çıqqan edi. Vladimir Konstantinov ve Qırım akimiyetiniñ diger vekilleri bu narazılıq aktsiyalarına açıq cevap bermedi.
Oktâbr ayında narazılıq aktsiyalarınıñ iştirakçilerine «kütleviy tedbir keçirüv nizamını bozğanları» içün para cezaları berildi. Olarnen beraber Qırımda yaşağan ve bu bir kişilik narazılıq aktsiyalarını videoğa çıqarğan rusiyeli faal İlya Bolşedvorov da para cezasını aldı. Faaller qabaatlarını tanımadı ve aqlarını qorumağa niyetleneler.
Qırımlı analarnıñ narazılığı
2020 senesi qırımlı analar da soqaqlarğa çıqmağa mecbur oldı – olar mesken sertifikatları devlet programmasınıñ iştirakçileri ola. Küzde Qırımda koronavirus pandemiyasınen bağlı iqtisadiy problemler sebebinden mesken sertifikatları çerçivesinde para bermediler. Bu sertifikatlar esasında balalı qorantalar ev almaq ya da kenişletmek içün bücetten para ala.
Bir çoq qırımlı aile bunı beklemegen edi: birileri para beklep, ev içün kredit alğan, digerleri bu parağa işanıp, bala doğurdı.
Vaziyet qırımlı analarnı akimiyetke açıq şekilde muracaat etip, problemniñ çezilmesini rica etmege mecbur etti. Kefede ve Yedi Quyu rayonında analar soqaqlarğa balalarınen çıqıp, beraber video muracaatlarını qayd etti.
Neticede Qırımnıñ Rusiye ükümeti mesken sertifikatları çerçivesinde paranıñ bir qısmını yılnıñ soñuna qadar bermege qarar aldı.
Qırımtatarlarnıñ narazılığı
Noyabr ayında Aqmescitniñ merkezinde Sergey Aksenovnıñ pencerelerine qırımlı siyasiy mabüslerniñ bir qaç on soyu, qırımtatar milliy areketiniñ veteranları keldi.
Rusiye quvetçileri semetdeşleri – Qurmandaki «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» mabüsleriniñ («Memorial» aq qorçalayıcı merkezi olarnı siyasiy mabüs dep adlandıra) ükmü çıqarılacaq qomşu Rusiyege mahkeme oturışuvına ketken tahminen eki yüz insannı Keriç köpründe bir qaç saat tuttı.
Sergey Aksenov quvetçilerge bu tedbirleri içün teşekkürler bildirip, «terrorizmni desteklev» Rusiye qanunlarını boza, dep qayd etti.
Toplaşqanlar bunı «qırımtatar halqını aqaretlev» sayıp, Sergey Aksenovnen körüşmege istedi.
Kelgenlerge uquq qoruyıcılar gruppası, Ekstremizm ile küreş merkezi ve FSB vekilleri yollanıldı, olar kelgenlerni qayd etip, ziyaret maqsadlarını soradı.
Sergey Aksenov yerine insanlarnıñ yanına Qırımnıñ Rusiye ükümetiniñ milletlerara munasebetler devlet komitetiniñ yolbaşçısı Albert Kangiyev çıqtı, o, aktsiya iştirakçilerine beş vekilini belgilemege teklif etip, başqa künü «Sergey Aksenovnen körüştirecek», dep söz berdi.
Amma bu körüşüv öyle de olmadı.
Qırımtatar teşebbüs gruppası Qırım musulmanları diniy idaresi Sergey Aksenovnıñ laflarına nasıl baqqanını eşitmege istedi. Müfti muavini Raim Gafarov dindaşlarınen laf etip, «apiske alsalar, bir sebebi bardır» dedi ve «ateşnen oynamamağa» tevsiye etti, dep bildirgen edi «Qırım birdemligi».
İş adamlarınıñ narazılıqları
Bu yıl Kefede iş adamları soqaqlarğa bir qaç kere çıqqan edi. Biznesnen oğraşqanlar yazda şeerniñ Rusiye memuriyetiniñ yolbaşçısı Sergey Bovtunenkonıñ istifasını talap etip, o, «Putinniñ itibarını boza», dep aytqan edi.
Olar ticaret noqtalarınıñ toprağını resmiyleştirgende qıyınlıqlarğa rastkelgen soñ bunı ayttı.
İş adamları Sergey Bovtunenkonıñ istifası içün imzalar toplap, talapları yerine ketirilmese, miting keçirecekler, dep aytqan edi.
Şeer memuriyetiniñ yolbaşçısı yılnıñ soñuna qadar bütün iş adamları eski añlaşmalarğa köre çalışacaq ve «kimse kimseni tiymey», dep vade etti.
Bir qaç aydan soñ insanlarnıñ soqaqqa çıqması içün daa bir sebep peyda oldı. Üç iş adamınıñ başına küzde belâ keldi – olar bazarda çıqqan yanğın sebebinden işsiz qaldı. Eki kere Qırım akimiyetinden açıq şekilde yardım etmege mecbur ediler.
İlk seferinde Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenovdan meselege kirişmesini rica etti, çünki yerli akimiyetke işanmaylar.
Bu muracaatqa cevap berilmedi, şunıñ içün tezden ekinci video muracaatı qayd etildi – yanğan iş yerlerinde.
Er kün qorantalarımıznıñ alı belli olmay ve kelecek sene de çalışıp olamaycağımıznı köstereKefeli iş adamları
«Bilemiz, meselemiz çezildi, dep haber etildi, amma bu böyle degil. Memuriyet kerek olsa, biznen beş yıl körüşip toplaşuv yapmağa azır. Olar bücetten aylıq alalar ve mukâfat içün yapalar. Amma er kün qorantalarımıznıñ alı belli olmay ve kelecek sene de çalışıp olamaycağımıznı köstere», – dep bildirdi iş adamları Sergey Aksenovğa.
Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısınıñ matbuat hızmeti Qırım.Aqiqatqa video muracaatınıñ müellifleriniñ problemini bileler ve cevabını açıq menbalarda berecekler, dep söz bergen edi. Amma şimdilik böyle bir şey aydınlatılmadı.
İşçilerniñ narazılığı
İyün ayında «Zaliv» Keriç zavodınıñ emek istisal hanesiniñ işçileri işni taşladı. Bu malümatnıñ ne qadar doğru olğanı belli degil: müessise reberligi hadimleriniñ narazılıq aktsiyası aqqında malümatnı inkâr ete, Qırım.Aqiqat menbaları ve faal İlya Bölşedvorov ise bir qaç saat iş olmadı, dep bildireler.
Bunıñ ögüne zavod hadimleri yerli kütleviy haber vastalarına aylıqları kesile, müessiselerde işten boşatılğanlar bar, Rusiye akimiyeti vade etken mudafaa sımarışları ise diger müessiselerge kete, dep bildirgen edi.
Neticede hadimlerge mudafaa sımarışı ve para vade etildi.
Daa evel 2019-nCoV olaraq belli SARS-CoV-2 koronavirusı Qıtayda keçken yılnıñ soñunda qayd etildi.
O, COVID-19 hastalığınıñ sebebi oldı. Hastalıq yengil keçe bile, bazı insanlarda suvuqlanuv ve gripp alâmetleri, yüksek sıcaq ve öksürüv körüne bile. Bu ölüm sebebi ola bilgen pnevmoniyağa keçmesi mümkün. Hastalarnıñ ekseriyeti tüzele; çoqusı allarda immunitet sisteması zayıf olğan insanlar, hususan qartlar vefat ete.
2020 senesi martnıñ 11-nde Dünya sağlıq teşkilâtı yañı koronavirus sebebinden başlağan hastalıq qırğınlığını pandemiya olaraq tanıdı.
