Rusiyede 15 yılğa azatlıqtan marum etilgen «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» («Aqyardaki dört») mabüsi Ruslan Zeytullayev Qırımdaki vaziyetni aydınlatqan jurnalistlerge muracaat etti. Onıñ muracaat metnini derc etemiz.
Az küneşli Başqırtistandan epiñizge sıcaq selâmlar ve hayırlı künler. Menim işlerim lager ayatınıñ normalarına uya. Olıp keçken adise-vaqialar aqqında yazıp, Qırım tışında bulunğan jurnalistlerge muracaat etmege ister edim.
Ebet, ne yazıq ki, bugünde-bugün Rusiyedeki mustaqil jurnalistikadan pek az şey qaldı. Mında jurnalistika degen şeyni, maña köre, «insanlarnı aldatuv» ya da daa doğrusı – «yañlış tüşüncenen baş aylandıruv aleti» dep adlandırmaq mümkün. XXI asır «informatsion» ola, ve bir çoq devlet dünyadaki informatsion boşluğı içün areket ete. Maliye on qat arttırıldı. İnformatsion boşluqtaki lirderlik raqipligini çoq aytmaq mümkün. Amma muracaatımnıñ maqsadı başqa. Bir ibare bilem: «Malümatı olğan biri dünyağa saip çıqa».
Rusiyede ve eski sovet memleketlerde olğan o «mustaqil» ya da bugünde-bugün «vatandaş» jurnalistikasına muracaat etem. Bir qaç müim şeyni aytmağa isteyim.
1. Qırımda dört yıldan berli olğan adden aşır şeyler. Jurnalistikanıñ umumiy cevabı ve jurnalistlerniñ ayrı cevabı.
2. Qırımdaki adise-vaqialarğa dair haberler kimler vastasınen dünyağa aydınlatıla.
3. Bugünki «informatsion dünyağa» emiyet berilse, Qırım yeterli qadar aydınlatılamı. Bu mevzularnen oğraşqanlar ne içün az.
Birincisi. Bugünki künde Qırımda «mustaqil jurnalistika» yoq desem, kimse şaşmaz. Mında olıp, er şey ne qadar fena ve qıyın olğanını talil etip olamayım, amma, uquqçı, baş konsullıq ve ömür arqadaşımdan Qırım yarımadasınıñ vaziyeti aqqında haberler alam, bir şeyni tam aytmaq mümkün: dünyada bu region ne qadar az aydınlatılsa, zulum o qadar da çoq ola: «ektremizm ve terrorizmde» qabaatlav, din ya da millet mensüpligi sebebinden basqı, hususan qırımtatarlarğa qarşı. Bunıñ sebebi – olarnıñ zulumğa faal surette qarşı çıqması ve uquq qoruyıcı hızmetleriniñ cezasız qalmasıdır. Bu ve daa çoq şey bugün de devam ete.
Bütün qıyınlıqlarğa baqmadan, faal olmalısıñız. Dünyada Qırım yarımadasınıñ meselesi nasıl kösterilecek siziñ işiñizge bağlı
Jurnalistlerge muracaat etip, ne aytmaq ister edim. Bütün qıyınlıqlar ve «suv altı taşlarğa» baqmadan, faal olmalısıñız. Dünyada Qırım yarımadasınıñ meselesi nasıl kösterilecek siziñ işiñizge bağlı. Qırımnıñ vaziyeti yañı tarihımızda qalacaq. Amma bu tarihnı halqlar bilsin dep, o, gazeta, mecmua, ayrı maqale, levha, haber kanallarında aydınlatılmalı. Bütün bular daimiy sürette «mustaqil jurnalistika» dep adlandırılğan şeynen bağlı bir şey Qırımda olmağanını köstere.
Aytmaq istegenim ekinci şey – bugünde-bugün bu meseleni vatandaş jurnalistleri aydınlata. Olar qabaatlağanlardan, qıyınlıqlardan qorqmayıp, er kün uquq qoruyıcılarnıñ yapqanlarını aydınlata. Şu sebepten sıq-sıq tutula, misal olaraq, Nariman Memedeminov kibi uydurılğan davalar boyunca apiske alına. Çoqusı allarda vatandaş jurnalistleriniñ uquq qoruyıcılarnıñ zulumını çıqarğan bütün tehnikası çekip alına. Bu tehnikanı ise vatandaş faalleri ve vatandaş jurnalistleri öz parasına satın ala.
Buña baqmadan, olar boldurmayıp, malümatnı yayınğa bere. Bu malümatnı qullanğan bir çoq «siyasetçi» ise PR-kampaniyalarını keçire. Adiy vatandaşlar ise daimiy basqı altında buluna. Bütün bular belli fikirler doğura.
Bugün Qırımnıñ tışında olğan kütleviy haber vastaları pek az çalışa. Bu regionnı aydınlatmağa istegen jurnalistler ise qıyın vaziyetke oğray ve desteksiz qala. Bu kederli bir şey.
Teslim olmañız. Biliñiz ki, küreşimiz devam etse, adalet yeñecegine daima bir ümüt bar
Üçüncisi. Bugünde-bugün Qırım aqqında pek az malümat bar. Elbette, dört yıldan berli mında olıp, dünyadaki infomatsion boşluqta Qırımğa olğan munasebetniñ doğru talilini bererim, dep tüşünmeyim. Bir şey qayd etmege isteyim, dünya kütleviy haber vastaları Qırım ve vatandaşları aqqında pek az ayta. Ebet, bir şey yapmayıp, bu regionnı bilgen oyuncığa er şeyni yüklemek qolay. Amma men bunıñ yañlış olğanını tüşünem. «Mustaqil kütleviy haber vastalarına» muracaat etip, şunı aytmağa isteyim: bu regionda olacaq halq vaziyetni aydınlatmağa devam etecek. Amma siz – Qırımnıñ tışında olğanlar – çetten baqıp otursañız, tezden halqnıñ resursları biter. Neticede biz kene «milletçilik» ve «din» sebebinden kütleviy zulumğa oğraycaqmız.
Soñunda insanlarnıñ taqdirine lâqayt qalmağanlarğa şunı aytmaq isteyim. Bu regionnı aydınlatuv işini qaldırmañız. Duşmannıñ bu region etrafında qurmağa istegen divarnı öz işinen yıqmağa tırışıñız. Müsbet bir netice olmasa, teslim olmañız. Biliñiz ki, küreşimiz devam etse, adalet yeñecegine daima bir ümüt bar. Bugünki künde informatsion boşluqnı toldurğan yalannı inkâr etiñiz. Bizler ise mında olıp, özümizni ve daa iç bir şey bitmegenini hatırlatacaqmız.
Er daim adalet ve aqiqat tarafdarlarınıñ yanındam.
Ruslan Zeytullayev, vicdan mabüsi, qırımtatarı, Rusiyede 15 yılğa üküm etilgen musulman.
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün