Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov BM Tamır halqlar meseleleri Daimiy forumınıñ 20-nci sessiyası toplaşuvında çıqışta bulunıp, Rusiyeniñ maqsadı qırımtatar halqını işğal etilgen Qırım yarımadasından tamamen çıqarmaq ola, dep ayttı.
Bu aqta Çubarovnıñ Facebook saifesinde derc etken çıqış metninde aytıla.
«Qırımnıñ Rusiye işğali Qırım yarımadasınıñ unikal toprağı içün felâketli aqibetlerniñ sebebi ve tamır halqları – qırımtatar, qaray ve qırımçaq halqlarınıñ kelecegi içün telüke oldı. Rusiye Federatsiyasınıñ maqsadı tamır qırımtatar halqını işğali altındaki Qırım tışına çıqarmaq ola», – dep qayd etti Refat Çubarov.
Onıñ bildirgenine köre, Rusiyeniñ Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini yasaqlaması Qırımnıñ tamır halqına qarşı yapılğan «daimiy repressiya ve taqipler şaraitlerinde qırımtatarlarnı qorquzuv ıntıluvı» ola.
Refat Çubarov, Moskva, Rusiyeni Qırımtatar Milliy Meclisini yasaqlav qararını lâğu etmege mecbur etken 2017 senesi aprelniñ 19-nda qabul etilgen BM Halqara mahkemesiniñ buyruğını yerine ketirmey, dep hatırlattı.
«Biz Birleşken Milletlerni er angi istilâcı devletni yügenleycek semereli mehanizmlerni tapmasına çağıramız. Em de Rusiye Federatsiyası kibi Telükesizlik Şurasınıñ daimi azası istilâcı olsa. Tamır halqlarnıñ aqları meseleleri mahsus maruzacısını devletlerara zıddiyetler neticesinde topraqları işğal etilgen tamır halqlarnıñ vaziyetine ayrıca diqqat etmesine çağıramız», – dep ayttı Meclis reisi.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar BM tamır halqlar meseleleri daimiy forumınıñ 20-nci sessiyası çerçivesinde işğal etilgen Qırımda tamır halqlarnıñ aqları «sert ve sistematik şekilde bozula», dep bildirdi.
Hatırlatamız, New Yorkta aprelniñ 19-nda aprelniñ 30-na qadar devam etecek Tamır halqlar meseleleri daimiy forumınıñ yigirminci sessiyası açıldı.
2021 senesi mart ayında ABD Devlet departamenti 2020 senesiniñ insan aqları maruzasınıñ «Ukraina – Qırım» bölüginde «quvet qurulışlarınıñ suistimalları, insan hırsızlavları ve işkenceler» aqqında haber etti. Esabatta «barışıq toplaşuvlarnıñ serbestligine ve birleşme serbestligine, hususan Qırımtatar Milliy Meclisine kirişkenleri; din kütme serbestligi sert şekilde sıñırlana» dep qayd etile.
2016 senesi aprelniñ 26-nda Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi işğal altındaki yarımadada Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini yasaqladı. Meclisniñ imayesi Rusiye Yuqarı mahkemesine istinaf şikâyetini yolladı. Lâkin 2016 senesi sentâbrniñ 29-nda Rusiye Yuqarı mahkemesi bu istinafnı red etip, Meclis faaliyetiniñ yasağını tasdıqladı.
2017 senesi aprelniñ 19-nda BM Halqara mahkemesi Ukrainanıñ Rusiyege qarşı davasında ara qarar çıqardı. Gaagadaki mahkeme Kyivniñ Terrorizmni maliye etüv yasağı şartnamesi çerçivesinde Rusiyege qarşı muvaqqat tedbirler talaplarına qol tutmadı. Amma Moskvadan qırımtatarlarnıñ ve etnik ukrainlerniñ aq bozuluvını toqtatması, Meclisni ğayrıdan tiklemesi ve işğal etilgen Qırımda ukrain tilinde tasil temin etmesini talap etildi.
Rusiye Tış işler naziri Sergey Lavrov işğal etilgen Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvı aqqında laflar uydurıla, dep bildirgen edi.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
