Keçken sene Rusiye akimiyeti Kreml mabüslerini «kötere satış» taktikasını qullanmağa başladı. Moskva, mabüslerni almaştırmaq içün tüşürilgen MH-17 uçağı davasında emiyetli şaatnı aldı, em de «normand dördü» körüşüvini keçirmek içün Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıynıñ Ofisinden davalı «Ştaynmayyer formulasına» razılıq aldı. Soñki adise-vaqialarğa baqılsa, Rusiye akimiyeti aqımdaki sene de qırımlılarnı «satmağa» devam etecek.
Rusiye kontrolindeki işğal etilgen Qırımnıñ insan aqları vekâletlisi Larisa Opanasük, Ukraina quvetçileri 41 qırımlını apiste tuta, dep bildire. «Resmiy malümat alıp olamaymız, şunıñ içün kütleviy haber vastalarından ya da sıñırda ya da Ukrainada yaqalanğanlarnıñ tuvğanlarından muracaatlar kelgen soñ malümat aldıq. Umumen yaqalanğanlar cedvelinde 41 insan bar. Olarnıñ arasında büyük apis cezalarına üküm etilgenler bar – 12-15 yıl», – dep bildirdi Opanasükniñ aytqanlarını Rusiye kütleviy haber vastaları.
Aytqanlarınıñ ne qadar doğlu olıp olmağanı – belli degil, çünki Ukraina quvetçileri Opanasükniñ malümatına şimdilik cevap bermedi. Bu tutulğan şahıslarnıñ adları da belli degil. Larisa Opanasük tek Qırım ve Herson vilâyetiniñ memuriy sıñırında tutulğan aqyarlı İvan Antonovnıñ yaqalanmasını qayd ete. Er adamnıñ tuvğanları Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenovdan yardım istedi.
Yanvarniñ 9-nda Herson mahkemesiniñ qararı esasında İvan Antonov qanunsız «Qırım samooboronası» teşkilâtında iştirak etkeninden şübheli sayılıp apiske alındı. Ukraina telükesizlik hızmetiniñ malümatına köre, er adam 2014 senesi Aqyardaki Ukraina Arbiy-deñiz quvetleri ştabınıñ zapt etilmesinde iştirak etip, yarımada işğaline yardım etti. İvan Antonovnıñ imayesi, onıñ «samooboronanen» iç bir alâqası yoq, dep israr ete.
Apiske alınğan qırımlınıñ taqdiri Rusiye insan aqları vekâletlisi Tatyana Moskalkovanı qasevetlendirdi. O, Antonovnıñ yaqalanması ve apiske alınması onı «pek qasevetlendire», dep bildirdi. «Antonov İ.V. ne sebepten yaqalandı ve oña qarşı o qadar sert sıñırlav tedbiri ne içün saylandı, tutulğan şaraitler, saqatlığı olğanı içün kösterilgen tibbiy yardımnıñ keyfiyeti ve sayısı, em de imaye aqqınıñ teminlevi aqqında malümat bermege rica etem. Malümat eñ qısqa vaqıt içinde berilse, minnetdar olurım», – dep aytıla Moskalkovanıñ Ukraina ombudsmeni Lüdmila Denisovağa yollağan muracaatında.
Asılında ne oldı? İlk evelâ, cumhuriyetniñ Rusiye akimiyeti aytqanı kibi, 41 qırımlı «tutulsa», aqyarlınıñ apiske alınması Moskalkovanı ne içün o qadar qasevetlendire degen sual peyda olmalı. Misal olaraq, Rusiye memurları Qırımnıñ memuriy sıñırında aynı şekilde tutulğan «Yedinaya Rossiya» faali İgor Kuçerâvıy (o da aqyarlı) aqqında şimdilik hatırlamadı. Herson akimiyeti onı Ukraina topraq bütünligine qast etüvde şübheli sayıp apiske aldı.
Tatyana Moskalkovanıñ Lüdmila Denisovağa yazğan mektübi, em de Opanasükniñ beyanatı Kremlniñ Prezident ofisini Kyiv içün elverişli olmağan gizli muzakerelerge celp etüv oyunınıñ bir parçası ola bile. Tutulğan qırımlılar ise tek manaçıq ola. Ukraina insan aqları vekâletlisiniñ malümatına köre, Rusiye apishanelerinde 113-ten 115-ke qadar insan tutula, olardan 80-i – qırımtatarıdır. Rusiye akimiyeti olarnı öz «vatandaşları» olaraq saya ve bir şey istemeyip bermeycek.
Versiyalardan birine köre, Moskva olarnı esas Ukraina tarafından qamaçavnıñ lâğu etilmesini talap etip deñiştirmege istey. Ne yazıq ki, amma bu Ukrainanıñ devlet itibarını tüşürmek ve 2014 senesiniñ qanunsız «referendum» neticelerini tanımağa mecbur etmek içün ayneci oyunnıñ bir parçası ola bile.
Rusiye reberligi «samooborona» azalarınıñ taqdirini qırımlılarnıñ menfaatlarını qorumaq müim olğanını tüşüngeni içün soramay. Telükesizlik hadimleri içün Moskva tarafından yarımadada faal qullanılğan qanunsız yarı arbiy qurulışlarınıñ iştirakçileri arasında öz itibarını saqlamaq müim ola
Rusiye reberligi «samooborona» azalarınıñ taqdirini qırımlılarnıñ menfaatlarını qorumaq müim olğanını tüşüngeni içün soramay. Telükesizlik hadimleri içün Moskva tarafından yarımadada faal qullanılğan qanunsız yarı arbiy qurulışlarınıñ iştirakçileri arasında öz itibarını saqlamaq müim ola. Çünki böyle insanlar kelecekte daa kerek ola bile. Rusiye prezidenti Vladimir Putin onıñ memleketine alâqası olmağan «kerçek rus» topraqlarını qaytaruv ğayesinden vazgeçmedi de.
Moskvanıñ «mütehassıslarını» bir sıcaq noqtadan digerine avuştıruv misali yüksek rutbeli diversant Vladimir Antüfeyevniñ tercimeiyalı ola bile. O, Rusiye vatandaşı olıp, tanılmağan Pridnestrovye cumhuriyetiniñ «devlet telükesizligi naziri» oldı, Qırım ilhaqında iştirak etti, soñra da «DNR baş naziriniñ muavini» olğan edi. Kreml, Ukrainanıñ devlet itibarını tüşürmek içün vatandaşlar Antonov ve Küçerâvıynıñ azat etilmesine irişmeli. Eki qırımlı esas Ukrainağa ketkende (Küçerâvıy biometrik pasportnı yapacaq edi) Ukraina uquq qoruyıcılarınen problem olmaycaq dep tüşüngendir. Belki, tanışları ya da zenaatdaşlarından birisi Herson vilâyetine problemsiz keçti. Qırımlılarnıñ Ukraina vesiqalarını faal resmiyleştirgeni kimse içün sır degildir.
Kreml olarnı Euromaydan vaqtında insanlarnı öldürgeninde qabaatlanğan «Berkutnıñ» sabıq hadimlerini teslim ettirgen sehma boyunca azat etmege tırışacaq: prezident Volodımır Zelenskıynı zıt adım atmasına mecbur etecek.
Bu köntekstte Moskvanıñ eñ büyük vazifesi – Kyivden ilhaq vaqtında «körüngen» qırımlılarğa esas Ukrainada toqunılmaycağına ya da Rusiye akimiyetiniñ belli mecburiyetleri qarşısında işğal etilgen topraqqa gizli qaytarılacağına dair kefalet almaqtır. Olarnı FSB tarafından qanunsız tutulğan qırımlılarğa da deñiştire bileler.
«Berkut» azaları siyasiy qarar esasında yiberilgen soñ, qırımlı satqınlarğa qarşı aynı usul ne içün qullanılmaycaq? Prezidentniñ ofisi buña razı olsa, avropalılar içün Ukrainada mustaqil mahkeme sisteması olmağanınıñ ve Kyivniñ işğal etilgen topraqlarnı qaytarmaq içün areket etmege niyeti olmağanını signalı olacaq. Kreml buña ümüt etedir.
Sergey Stelmah, qırımlı siyasiy közetici (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
