Refat Çubarov: «Bizim vazifemiz – qırımlılarnıñ kelecegini Ukrainada körmesidir»

Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy 2019 senesi mayıs ayında sekizinci çağırılış Ukraina Yuqarı Radasınıñ vekâletlerini bitirdi. Şu sebepten parlament Qırım işğali ve Donbasta cenk başlağan soñ Ukraina devleti ögünde peyda olğan meselelerni çezmege mecbur oldı. Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov – o çağırılışta yarımadanı temsil etken deputatlardan biridir. Qırım.Aqiqat Çubarov ile yapılğan intervyünıñ ekinci qısmını derc ete, mında Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy ile işbirligi ve yarımadanı işğalden qurtaruv üzerindeki iş aqqında aytıla.

– Siziñ fikiriñizce, yañı Ukraina parlamentinde qırımtatar muhtariyeti qanun seviyesinde ola bilemi?

– Er şey parlamentniñ ne qadar semereli çalışacağına bağlı. Ukrainanıñ yerini bütün tış siyaset yönelişlerinde ve ukrain cemiyeti içinde birlikni quvetleştirip olsa, bir mania körmeyim. Şunı añlamaq kerek ki, laf qırımtatarlar ve Qırım aqqında ketmey, daa çoq Ukraina aqqında aytıla. Ve bu qararlarnı qabul etken Ukraina devleti Qırım yarımadası üzerindeki suverenitetini ğayrıdan tiklev mevamlarını quvetleştire.

Bu (qırımtatar muhtariyetine dair Anayasa deñişmeleriniñ qabul etilüvi – QA) Ukraina tarafınıñ şübesiz delili olacaq. Yarımadanıñ tamır halqı kelecegini belgilev aqqını qullanmağa istey ve bunı Ukraina devleti terkibinde yapa bilecegini köre. Eminim, bu zamanlar yaqın. Qırımtatar halqınıñ sesi Qırımnıñ kelecek taqdirinde müim olacaq. Ve bu sesni körmemezlikke urmağa mümkün olmaycaq, çünki o, halqara uquqnıñ pek keniş qatına – tamır halqlarnıñ aqlarına – esaslanacaq.

– Qırımtatar halqı vekilleriniñ Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy ile körüşüvinde prezidentniñ qırımtatarlarnıñ işlerinden vekâletlisi vazifesini saqlap qalmaq teklifi seslendirilgen edi. Bu vazife ne bere ve qırımtatarlar içün ne qadar müim?

– Sabıq prezidentniñ memuriyet erkânındaki mesleatçı qurulışlarda prezidentniñ qırımtatar halqınıñ işlerinden vekâletlisi vazifesi bar edi. Onıñ açılması kerek edi ve bunıñ sebepleri bar edi. Aynı bu idare vastasınen prezident işğal etilgen Qırımdaki vaziyetke tesir ete bilgen, mesüliyetli olğanlarnen işbirligi yapqan edi. Bu apparat prezidentke tek haberdar olmaq içün degil, Qırımğa ve hususan qırımtatarlarğa nisbeten siyasetni belgilemek içün kerek edi.

Yañı saylanğan prezident memuriyetniñ şekli deñişkeni içün böyle qurulışnı daa tasdıqlamadı, şu sebepten Mustafa Cemilev (qırımtatar halqınıñ lideri – QA) onı saqlap qalmağa teklif etti. O, bu qurulışnı Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi idare etse, yahşı olur edi, dedi. Qarar Ukraina prezidentine qala.

– Nevbetten tış saylavlar neticesinde siz yañı çağırılış Ukraina parlamentine kirmediñiz. Yarımadanı işğalden qurtaruv işiñiz zorlaştırılacaqmı?

– Men başqa sual berir edim: «Parlamentte olsa ediñiz, işğalden qurtaruv tezleştirilir edimi?». Parlamentte olıp, anda iç bir neticege kelmemege mümkün. Deputat korpusınıñ vaziyeti saña kerekli kibi kelgen ve devletniñ inkişafına pek tesir etecek teşebbüslerni kerçekleştirmege keder ete bile.

Sıq-sıq qanun leyhalarınıñ teşebbüsçileri bir de bir qanunnıñ qabul etilüvi devletni quvetleştirecek ve cemiyet içün faydalı olacaq, dep sayğanını tüşünmege isteyim. Amma parlamentte bam-başqa menfaatlar çoq olsa, bir, eki, on deputatnıñ bulunması iç bir şeyni deñiştirmeycek. Eñ esası cemiyetniñ fikri ve halq deputatlarınıñ baqışları bir olmasa da, bir-birine yaqın olmaq kerek. Şunıñ içün Bir insannıñ iştiraki körüne bile ve belli yönelişlerni quvetleştire bile. Amma cemiyetniñ añlayışı olmasa, ne Qırımnı, ne diger topraqlarnı işğalden qurtarmağa imkân olmaycaq.

– Siziñ fikiriñizce, yarımada ilhaqından soñ qırımlılar esas Ukrainadan ayırıldımı ya da daa yaqın oldı?

– Farqlı ola: işğalniñ ilk künleri, ilk aftaları özüni nasıl is etkenlerine bağlı. Bu ıstılanı (qırımlı – QA) qullandıñız, ve men de onı qullanacam, pek begenmesem de. İşğalni ayatlarını eyiliştirmege yardım etecek deñişme olaraq körgen «qırımlılar» mustaqil Ukraina ve Rusiye Federatsiyasınıñ manasını añlamay. Olar bugün de Rusiyeniñ siyasiy rejimi ne qadar qıyın olğanını ve Qırımnı neler beklegeniniñ farqına barmay.

Özüni o istilânıñ duşmanları olaraq köstermege yetiştirmegen insanlar vaziyet deñişir ve Ukraina qaytar, dep ümüt ete, dep tüşünem, böyle insanlar az degil. Rusiye istilâsına açıq-açıq qarşı çıqqanlar küç qullanmasa da, Ukraina qaytacağını beklegen birinci insanlardır. Rusiye işğaline razı olmamağa ve qarşı çıqmağa mecbur etken qorquları tolusınen doğru oldı. Olarğa qarşı repressiyalar yapıla.

Rusiye kelgenine quvanğanlarnıñ eyforiyası bitti. Amma Rusiye kelgenine quvanğanıp, daa soñra peşman olğan bir çoq insan Ukrainağa daa inanmay. Bizim vazifemiz – bu insanlarğa Rusiyeniñ siyasiy rejimi ne qadar çirkin olğanını kösterip, kelecekleri Ukraina terkibinde ola bilecegini añlatmaqtır.