«Qırımtatarlarnı qorquzmaq içün siyasiy tayaq»: Rusiyeniñ Mustafa Cemilevge qarşı yañı qabaatlavları nedir

Bu afta Rusiye quvetçileri qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilevge qarşı yañı qabaatlavlarını bildirdi. Advokat Nikolay Polozovnıñ aytqanına köre, laf üç madde aqqında kete: Rusiye devlet sıñırından qanunsız keçüv, nariye silâsını diqqatsız saqlav ve onı qanunsız aluv, em de patronlarnı saqlav.

Mustafa Cemilev mayısnıñ başında işğal etilgen Qırımğa «Menlik yürüşi» yapılacaq dep ilân etken edi, lâkin şimdilik aktsiya belli olmağan vaqıtqa qaldırıldı. Qırımtatar halqınıñ liderine qarşı yañı qabaatlavlar ve yarımadanıñ memuriy sıñırında barışıq aktsiyasınıñ istiqbalini Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Elvina Seitbullayevanen Mustafa Cemilev, rusiyeli advokat Nikolay Polozov, Ukraina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy vekili Anton Korınevıç ve rusiyeli aq qorçalayıcı Aleksandr Podrabinek muzakere ettiler.

– Mustafa ağa, Rusiye quvetçileri tarafından birden üç yañı qabaatlavnı nasıl añlaysıñız?

Cemilev: Daa 2016 senesiniñ yanvar ayında ğıyabiy apiske alınmam aqqında qarar çıqardılar. Şimdi aytılğan maddeler anda yoq edi. Yaqında yañı qabaatlavlar Refat Çubarovğa qarşı da bildirildi. Yüz fayız eminliknen ayta bilem ki, bu bir qorquzuv: Qırım sıñırından keçseñiz, bu qabaatlavlarıñız bildirilecek, bu maddelerge köre apiske alınacaqsıñız. Maddeler saçma, ebet: meselâ, Rusiye sıñırından qanunsız keçüv. Qırım Rusiye degildir, ve onıñ sıñırından keçmedim. Silâ aluv ve saqlav da saçma. 1990-ıncı seneleri olğanını aytalar: o vaqıt Rusiyeden işçin alacaq edim yoqsamı? Tüfek iznim bar. Qırımğa kirişim yasaqlanğan soñ Rusiye quvetçileri evimde onıñ içinde patron taptı – olarnıñ izni yoq eken, öyle de cinaiy dava açalar. Olmaycaq bir şey.

– Planlaştırğan «Menlik yürüşiñizniñ» maqsadını añlatıñız, lütfen.

Cemilev: Ğaye şudır: farqlı deputat ve cemaat erbaplarınen memuriy sıñırğa barıp, bütün sıñırlar alınsın ve Ukraina topraq bütünligi temin etilsin dep talap etmek. Yürüş iştirakçileri silâsız olacaq, yarıp keçmege niyetimiz yoq. Közeticiler bu işğalci sistemanı körsin dep, insanlar yaqınlaşacaq. İşğalciler ne yapacaq – belli degil, çünki adekvat olmağan bir devletke rastkeldik. Çeşit variantlar bar: BM, Avropa Birligi, PACE ile laf etip, nezaretçileriniñ yollamasını istedik. Yürüşke bir çoq siyasiy erbap, Avropa parlamentiniñ deputatı kelecek, dep bekleymiz.

– Mayısnıñ 3-ü aqqında aytqan ediñiz, amma koronavirus pandemiyası sebebinden yürüş başqa vaqıtqa qaldırıldı. Ne qadarğa? Rusiye akimiyeti daa ne yapa?

Cemilev: Yañı künni aytıp olamayım, çünki azırlıq toqtatıldı – bu karantin ne vaqıt bitecek belli degil. Şimdilik karantin aprelniñ 30-ndan soñ da uzatılacaq dep körüne, bundan soñ da vaqıt kerek. Kremlniñ cevabını aytacaq olsaq – tabiiy ki, olar Qırım aqqında böyle hatırlatuvlarnı istemey, böyle aktsiyalar olarğa kerekmey. Rusiye Tış işler naziri Sergey Lavrov yürüş bizim içün yaramay bitecek dep ayttı, Qırımda qırımtatarlarnı yürüş iştirakçilerini qarşılamağa çıqmasınlar dep qorquzalar. Rusiye quvetçileri bu repressiyalarnı devam ettirecek, çünki terror, totalitar, işğalci rejim tek qorquğa bağlı. Olar boyun egmemizni istey – insanlar bir yerge çıqmasın ve aktsiyalarda iştirak etmesin.

– Sağ oluñız. Sergey Lavrov Qırımtatar Milliy Meclisi keçirecek olğan yürüş aqqında böyle dedi:

«Közeticilerniñ kirsetilüvini talap etkenler istegenler çoqtan kelip körgenini körmemezlikke ura – ğayeleriniñ siyasiy tabiatını qayd etmek içün tek Ukrainadan kirmelerini istey. Bu insanlar mayısnıñ başında Qırımğa barıp toqtamaycağını aytqan Mustafa Cemilevniñ ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ diger liderleriniñ cinaiy meramına qol tutacaqlardır… Qırımtatar problemine böyle yanaşuvnıñ ğarp, çetel tarafdarları soñu yaramay ola bilecek bunıñ kibi teşebbüslerge qol tuta. Eñ azından, qırımlılarnıñ telükesizligini bozmağa imkân bermeycekmiz».

SEE ALSO:

Qırım yürüşi: Meclisniñ planları ve Poklonskayanıñ qorquzuvları

– Nikolay, Mustafa Cemilevge qarşı bildirilecek yañı qabaatlavlarda onı temsil etmek içün aprelniñ 13-nde Qırımğa barmağa niyetlenesiñiz. Anda ne olacaq?

Polozov: Bu mahkeme oturışuvı degil, Qırımdaki Rusiye Tahqiqat komitetiniñ Baş idaresinde qapalı tahqiqat areketleri olacaq. Aslında, anda tek men ve tahqiqatçı olacaqmız – o, Mustafa Cemilevge berilecek bir sıra vesiqanı maña köstermeli. Amma şimdi bile ayta bilem ki, qabaatlav işğal etilgen Qırımda Rusiye akimiyeti tarafından siyasiy sebepli areket ola. Bundan evel «fevral 26 davasını» yañıdan qullanıp, Refat Çubarovnı cinaiy mesüliyetke çekmek istegenlerini kördik. Bu, Rusiye akimiyetiniñ qırımtatarlarnı ve Qırımda Ukrainağa qoltutqan diger vatandaşlarnı qorquzmaq içün qullanğan siyasiy tayaq ola. Nevbetteki areketlerni aytsaq, tahqiqatçınıñ, yolbaşçılığınıñ ve Kreml akimiyetiniñ qararına baqacaqmız. Dava farqlı yönelişlerde ilerilemesi mümkün, amma yaqın vaqıtta açıq diñlevler olmaycaqtır.

– Halqara qurulışlarğa muracaat eteceksiñizmi?

Polozov: Şübhesiz, Mustafa Cemilevge qarşı qullanılğan bütün maddelerni şikâyet etecekmiz. Rusiye yurisdiktsiyası çerçivesinde bütün uquqiy imaye vastaları qullanılğan soñ – halqara qurulışlarğa muracaat etmek içün mecburiy şart – Avropa insan aqları mahkemesine muracaat etecekmiz.

– Nikolay, sağ oluñız. Anton, Ukraina prezidentiniñ Qırım temsilciligi Rusiye quvetçileriniñ Mustafa Cemilevge qarşı yañı qabaatlavlarına ne dey?

Korınevıç: Olarğa birden cevap berip, içtimaiy ağlardaki saifelerimizde beyanat yaptıq. Fikrimiz bir: qırımtatar halqınıñ liderine qarşı uydurılğan sebeplerden sahte taqip insan aqlarını ve halqara gumanitar uquq normalarını boza. Eminmiz ki, işğalci akimiyet Mustafa Cemilevniñ faaliyetine, Rusiye istilâsına köstergen qarşılığına ve Ukraina topraq bütünligi içün küreşine cevap berdi. Bu qabaatlavlarnı qabul etmeymiz ve Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası em milliy, em halqara seviyelerde mahkemelerni başlatmaq içün buña cevap berir, dep bekleymiz. İstilâcı memleketniñ yapqanlarını böyle köstermek mümkün. Refat Çubarovğa qarşı qabaatlavlar da aynı.

– Aleksandr, aq qorçalayıcı olaraq ne dersiñiz? Barışıq Qırım yürüşi Rusiye quvetçilerini o qadar qorquzdımı?

Podrabinek: Mustafa Cemilev içün büyük bir haber olğanını ve sovet ve Rusiye akimiyetiniñ ilk qabaatlavı olğanını tüşünmeyim. Kyiv kontrolindeki topraqta bulunğan vaqıtta resmiy uquqiy aqibetleri olmaycaq. Rusiye quvetçilerini tek Qırım yürüşi qorquzmay – olar Moskvadaki bir kişilik narazılıq aktsiyalarına bile sert cevap bere ve olarnı dağıta. Olar öz yerinde olmağanını añlap, akimiyet içün qasevetlene. Qırım yürüşiniñ er angi neticesi olarğa fayda ketirmeycek. Rusiye uquq qoruyıcı sisteması ise büyük iş yapqanını köstere, er vaqıt bir duşmanı olacaq. Totalitar, avtoritar rejimlerniñ episinde bu bar. Mustafa Cemilev, Refat Çubarov ve diger faaller – akimiyetimiz içün ideal duşmanlardır. Uzaqtalar, olarnı apiske almağa imkân yoq, amma memleketni qorumaq içün bir şey yapılğanını köstermek mümkün.

– Qırım yürüşi ğayesine nasıl baqasıñız? İştirak eteceksiñizmi?

Podrabinek: Güzel bir aktsiya olğanını tüşünem. Nasıl qoşulacağımnı daa aytıp olamayım. Koronavirus pandemiyası olğanı içün kelişmegen bir vaqıt, ebet. İleride bu yürüş ötkerilecek ve pek nümüneviy olacaq, dep tüşünem. Dünyağa Qırım ilhaq etilgenini er vaqıt hatırlatmaq kerek, dünya toplulığı buña razı olmamalı… Kreml tek küç, basqı ve sanktsiya tilini añlay. Ğarbiy liderler Rusiyede insan aqlarını ve Ukrainada topraq aqlarını qorçalavda ardı-sıra areket etse edi, er kes içün faydalı olur edi.

Amma halqara toplulıq tarafından Putinni sıqıştırmaq ve onı barışıqsever bir siyaset yapmağa zorlaştırmaq istegini körmeyim. Ğarp yaman barışıq yahşı cenkten daa eyidir dep tüşüne – amma bundan kimler zarar köre olar içün ekinci derece meselesi ola.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.

2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.

Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.