Qırımdaki akimiyet Sergey Aksenovğa qanunsız şekilde keçkeninden aman-aman beş yıl keçti. Farqlı kütleviy haber vastalarınıñ menbaları bildirgenine köre, akimiyet 90-ıncı yıllarnıñ Goblin lağabı ile sabıq brigadiriniñ eline keçti.
Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısınıñ keçmişi idare usullarında bir çoq şeyni añlata. Tek baş «reiske» boysunmaq kerekligini bile ve özüni «prezidentniñ askeri» dep adlandıra.
«Reis» bunı begenip, «askerine» sıñırsız vekâlet berdi, o, ise soyunı zenginleştirmek içün olarnı qullandı. Sergey Askenovnıñ tuvğanları ve dostları yüksek seviyeli vazifeler aldı, onıñnen bağlı şirketler ise yüksek kâr qazanmağa başladı. Bu idare tarzı Aksenovnıñ soylarına yaşayış seviyesini semereli köterse de, adiy qırımlılar fayda körmey.
Keçken beş yıl devamında yüz biñlernen qırımlınıñ yaşayış seviyesi pek fenalaştı, onıñnen beraber ise Aksenovnıñ reytingi de tüşti. Federal maqsat programmalarınıñ muvafaqiyetsizligi, vazife tertipsizligi, habarcılıq qavğaları, Qırımnıñ mustaqil cemaatçılığı ile artqan tirelüv – bütün bular Putinniñ diqqatını celp ete, o, ister-istemez Qırımdaki vaziyetni yaqından közete. Rusiye kütleviy haber vastalarında basılğan malümatqa köre, Rusiye prezidenti «askerini» begenmey qala.
Putin işğal altındaki Qırımda «askerini» deñiştirmege isteydir
Elbette, Rusiye uquq qoruyıcıları Aksenov ve yaqınlarınıñ yapqanları aqqında qalın-qalın cüzdanlar toplağandır, amma olar masada qala, çünki Putin «Qırım baariniñ qaramanına» qarşı cinaiy dava açılmasına izin bermey. Lâkin cüzdanlar qalınlaşqanınen Putin işğal altındaki Qırımda «askerini» deñiştirmege isteydir.
Birden bir qaç menbada haber aydınlatıldı, bu sene küzde sentâbr ayında yerli şura ve Qırımnıñ Rusiye parlamenti saylavları keçirilgen soñ Aksenovnıñ yerini Rusiye prezidentiniñ Cenübiy federal okrugındaki vekâletli vekiliniñ muavini Anatoliy Safronov ala bile. Safronovnıñ yedekteki general-mayor rutbesi bar.
Cenk tedbirlerinde iştirak etkeni içün «Rusiye qaramanı» unvanını aldı, Afğanistanda cenkleşti, eki çeçen kampaniyasında iştirak etti. Onıñ arbiy ihtisaslaşuvı – uçucı-nişancı, şu sebepten «mergin nişancı» lağabını aldı. Rostov vilâyeti valisiniñ muavini vazifesinde hocalıq idare tecribesi de bar. Lâkin Putin «nişancını» tek bu sebeptenmi sayladı?
«Nişancınıñ» vazifelerinden biri qırımtatar tirelüvini daa sert bir şekilde bastırmaq ola bile
Bazı kütleviy haber vastalarınıñ bildirgenine köre, Kremlniñ artqan raatsızlığınıñ esas sebeplerinden biri Qırımda Qırımtatar Milliy Meclisiniñ zayıflamağan ve aksine artqan tesiri oldı. Qırımtatarlarğa qarşı bütün repressiyalar qırımtatarlarnıñ tirelüv ruhunı yoq etmedi ve, aksine, quvetleştirdi. Repressiyalarğa oğrağan bir faal yerine bir qaç yañı soyu kele. Qırımtatarlar Mecliske işana, ve halq lideri Mustafa Cemilev ve Meclis reisi Refat Çubarov semetdeşlerini faal narazılıqqa çağırsa, halq 2014 senesi fevralniñ 26-nda yapqanı kibi soqaqlarğa çıqar. Kreml bundan pek qorqa. Şu sebepten «nişancınıñ» vazifelerinden biri halqara cemaatçılıq ve halqara uquqqa köre işğal etilgen topraq olaraq tanılğan Qırımda qırımtatar tirelüvini daa sert bir şekilde bastırmaq ola bile.
«Nişancınıñ» bir vaqıtları Şimaliy Kavkazda lafta terrorist birleşmelerni bastıruv tecribesi bar. Bes-belli, Kreml bu tecribeni Qırımda da köstergenini isteycek. Belki de, şu sebepten qırımtatar halqını yañı sert sınavlar bekley. Lâkin, belli olğanı kibi, eñ qaranlıq geceniñ sabası bar.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün