Qırımda yaşamaq ket-kete daa qorqunç ola. Sebepler çoq, amma siyasetten eñ uzaq olğanlardan birinde toqtalacam: Qırımda yaşamaq daa paalı ola, pensionerlerniñ ve adiy işçilerniñ parası ilk ihtiyaclarına bile yetmey. Bu kerçekten qorquza. Yaşayış ileride de tez paalılaşsa, ne olacaq?
Qırımğa qomşu Rusiyeden arbiy pensionerler, şimalden pensionerler çoq keldi, Qırımğa baqqanda olarnıñ pensiyaları pek yüksek. Qırımğa o qadar çoq insan keldi ki, bazıları yüz biñlernen insan olğanını ayta. Aqmescitte kvartal artından kvartal qurula ve bütün daireler satın alına! Rusiye arbiyleri pensiyağa çıqqanda olarğa Rusiyeniñ er angi regionında ev satın almaları içün üç million ruble berile. Amma şimdi Qırımnı da öz regionı dep sayalar, böylece, soñki beş yıl içinde bu genç pensionerlerniñ büyük qısmı sıcaq Qırımda ev aldı. Yahşı pensiyalardan ğayrı yahşı vazifede olmaq içün yaşları da kelişe (qırqtan biraz çoq). Qırımlılarnı er taraftan sıqıştıralar.
Olar sebebinden fiyatlar tez arta. Qırımlılar içün paalı olğan şeyler kelgenlerge pek kelişe. Satıcılar fiyatlarnı kötermege başladı. Bu künleri balıq tükânına kirdim, eñ ucuz balıq palamut 200 ruble, keçken seneniñ soñunda ise 150 ruble edi. Ve er yerde öyle. Kene de şu balıq tükânında bir qadınnıñ satıcığa aytqanlarını eşitem: «Ğrıvnânen daa yahşı edi». Satıcı nefes alıp razı oldı, çünki özü de bütün kün ayaqta tura – ayda 15 biñ ruble ala.
Şunı da unutmamaq kerek ki, qırımlılarnıñ pensiyanıñ üçte biri ve atta yarısı ilâclarğa kete. Az qala. Şunıñ içün Qırımda Rusiyeniñ beş yılı «bayramında» pensionerler pek az edi. Bayram vaqtı degil, nasıl yaşaycaqlarını tüşüneler.
Qırımlı pensionerler Rusiye akimiyetiniñ sanktsiyalar altında ya da vesiqaları olmağan, ya da qullanuv müddeti bitken mallarnı nasıl yoq etkenini televizorda seyir eteler. Ve tek pensionerler degil. Qırımlı iş adamı Oleg Zubkov bu mevzuda maña mına ne ayta.
«Rusiyede mallarnıñ vandallıq yoq etilüvi meni çoqtan raatsızlay. Keriç civarındaki ocaqlarda 180 tonna brazil tuvar etiniñ teslimatçınıñ bütün vesiqaları olmağanı içün yaqılğanını hatırlayım. Et yahşı ve aşalğanını er kes bile edi. Qırımdaki Rospotrebnadzor, gümrükhane vekilleri ve veterinarlarnıñ toplaşuvları biri-biri artından keçirile edi, et buzdolabı kameralarında qala edi. Etni «Taygan» arslanlar parkına arslan, qaplanlarğa bermege rica etken edim. Öyle de bermediler, maşina şinalarını qoyıp yaqqanlar. Tek Qırımda onlarnen örnek bilem. Et on tonnalarnen yoq etile, bazı vaqıtları esas sebep satuv müddetiniñ bitmesi ola. Memurlarnıñ fikirince, Afrikadaki arslanlar tek birinci nev etini aşay. Memlekette o qadar ayvan hocalığı, ayvanat bağçası bar!
Bizden soñ tufan ola bile – zemaneviy Rusiye reberliginiñ şiarıdırOleg Zubkov
Maña köre, Rusiyedeki sistema o qadar çürügen ve habarcılıq tolu, kimse kimsege inanmay. Olarnıñ (memurlarnıñ – müel.) fikirince, ihtiyarlar evine berilgen isviçre qaşqavalı ya da sucuğı kene tükânlarnıñ raflarına qaytıp, Rusiye iqtisadiyatına tüzetilmeycek zarar ketirecek. Apishane, arbiy bölüklerge beriñiz ve yerli Rospotrebnadzor vekilleri, cemaatçılıqnıñ yardımınen bu mallarnıñ qullanıluvını teşkeriñiz. Er bir büyük vilâyet merkezinde qullanuv müddeti bitken mallar içün laboratoriya olacaq ve keyfiyati teşkerilecek işlev müessiselerini quruñız. Misal olaraq, insanlar aşap olamağan etten köpek ve mışıqlar içün güzel konserva, kürpelerden köy hocalığı ayvanları içün qarışıq yem yapıla bile. Vaqtı keçken süt mallarını domuzlar yahşı aşay ve er kün öse. Er bir çoçqa çiftligi ayvanlar içün meyva, sebze, deñiz mallarını, ötmek ve tatlılarnı ala bile. Ya musadere olğan qara havyar, buzlatılğan mersin balıqlarınıñ tonnalarnen yoq etilüvi nasıl bir şey! Memlekette bunı aşaycaqlar yoqmı? Uzaq Şarqta havyarı çıqarılğan biñlernen tonna lososniñ tayga, deñiz, batırılğan barjalarğa atılğanını kördiñizmi? Men bularnı kördim. Bu memleket bir künlik yaşay, tek varvarlar devleti buña yol bere bile.
Bunı nasıl toqtatmaq mümkün dep soraysıñızmı? Bu problem Rusiyede yekâne olsa edi, onıñ al etilmesine halqnı ayaqqa turğızmaq mümkün edi. Ne yazıq ki, böyle toqallıq ve varvarlıq – Rusiyede aman-aman er şeyde ve er yerde. Tayganıñ acımasız kesilüvi olsun, faydalı qazıntılarnıñ qazıv çıqarıluvı olsun, balıqçılıq olsun. Bizden soñ tufan ola bile – zemaneviy Rusiye reberliginiñ şiarıdır», – dep paylaşa fikiriñni iş adamı.
Artıq bizler, qırımlılar, da bu Rusiye devlet toqallığınıñ reineleri oldıq. «Ğrıvnânen daa yahşı edi» – tükândaki adiy qadınnıñ bu ibaresi er şeyni añlata. Qırımdaki yaşayış ise devam ete, masalda olğanı kibi: ket-kete daa qorqunç ola…
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün