2024 senesiniñ başında deñişim olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye esirliginden 230 Ukrayina vatandaşı qaytarıldı. Esirlikten azat etilgenlerniñ çoqusı arbiyler, şu cümleden Mariupol ve Azovstalinıñ qoruyıcılarıdır, amma Ukrayinanıñ işğal etilgen topraqlarında qanunsız şekilde apiske alınğan daa altı vatandaşı da bar. Olarnıñ arasında qırımlı siyasiy mabüsler yoq.
Aynı mehanizmniñ yardımı ile Qırım mabüslerini, ilk evelâ Rusiye apishaneleri ve cezahavelerinde ciddiy sağlıq problemleri olğan ve anda saqat ola bilecek ya da öle bilecek mabüslerni azat etmek mümkünmi? Rusiye bunıñnen meraqlanacaqmı? Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ efirinde alıp barıcı Sergey Mokruşin Qırım uquq qoroyıcı gruppasınıñ idare yolbaşçısı Olğa Skrıpnık ve "Kremlniñ siyasiy mabüslerniñ tuvğanları birleşmesiniñ" reisi İğor Kotelatsnen laf etti.
О том, кто остро нуждается в обмене, и остается ли надежда на освобождение у родных и близких политзаключенных, рассказали координатор «Крымской солидарности» Лутфие Зудиева и отец осужденной российским судом гражданской журналистки Ирины Данилович Бронислав Данилович.
Deñişüvge kimniñ muhtac olğanı ve siyasiy mabüslerniñ tuvğanları ve yaqınları azat etileceklerine ümütleri barmı yoqmı "Qırım birdemliginiñ" koordinatorı Lutfiye Zudiyeva ve Rusiye mahkemesi tarafından mahküm etilgen cemaat jurnalisti İrına Danılovıçnıñ babası Bronıslav Danılovıç ikâye ettiler.
Halqara gumanitar uquqı cenk esirleriniñ meselelerini idare ete, dep ayta Qırım uquq qoroyıcı gruppasınıñ idare yolbaşçısı Olğa Skrıpnık. Rusiye esirliginde tutulğan vatandaşlar içün ise azat etüv mehanizmi yoq. Bu, Rusiye tarafından siyasiy sebeplerden taqip etilgenlerge de aittir, dep qayd ete Olğa Skrıpnık.
''Rusiye kibi aqılsız memleket biñlernen vatandaşnı tutıp alması köz ögünde tutulmay. Belli bir mehanizm yoq. Yalıñız vatandaşlarnı esir almağa yasaq. Amma, teessüf ki, Rusiye onı boza ve biñlernen adamlarımıznı alıp kete", - dedi uquq qoruyıcı Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.
Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük cenki başlanğan soñ uquq qoruyıcılar ukrayin vatandaş esirlerini siyasiy ve siyasiy olmağan esirlerge ayırmay. Eñ esası bütün vatandaşlarnı qaytarmaq, dey Olğa Skrıpnık. Amma Rusiye, qoluna silâ almağan insanlarnı tutıp, halqara uquqnı bozğanını añlap, olar aqqında malümatnı gizlemege tırışa, dep iddia ete uquq qoruyıcı. Vatandaşlar deñiştirilgen olsalar bile, Rusiye olarnı sıq-sıq cenk esirleri olaraq bere.
''Qırımda Herson ya da Zaporojjâ vilâyetlerinde hırsızlanğan bir çoq insanımız bar, olar 2022 senesinden soñ açılğan 2-nci SİZO, 8-nci SİZOğa avuştırıldı. Ve bu insanlarnıñ bir qısmı inkommunikado, yani bir de bir tasdıqlama olmadan tutula. Yani Rusiye anda tutulğanlarını tanımay. Rusiye bu insanlarnı tasdıqlamağa red etkende, er angi cedveller aqqında aytmaq qıyın", - dep tarif etti Olga Skrıpnık.
Skrıpnıknıñ aytqanına köre, vaziyetni deñiştirmek içün yekâne yol - Rusiyege halqara basqı yapmaq. Bunıñ içün Ukrayinanıñ halqara ortaqlarını olıp keçkenler aqqında haberdar etmek kerek. Uququ qoruyıcı qayd etkenine köre, Rusiye ile munasebetlerini toqtatmağan memleketlernen bağ qurmaq pek müimdir. Birleşken Milletler Teşkilâtı da öz rolüni oynaya bile, eger o öz işini faalleştirse.
''Biz bilemiz ki, Rusiyeniñ esas maqsadı Ukrayinanıñ yoq etmege qalacaq. Şunıñ içün öz-özüñiznen samimiy olmalısıñız, qolay qararlar olmaycaq. Bu mevzunı halqara seviyede kötermek, bu mıtlaqa yapmaq kerek olğan şey. Halqara teşkilâtlarnı kirişmege ve faal olmağa mecbur etmek. Rusiye ile laf etişecek memleketlerni qıdırmaq. Bu adımlar yardım ete bile", - dey Olğa Skrıpnık.
"Qırım birdemligi" uquq qoruyıcılar birleşmesiniñ koordinatorı Lutfiye Zudiyeva Qırım.Aqiqat Radiosına bergen izaatında, bütün siyasiy mabüsler azat etilmeli, amma bu insanlar arasında birden qurtarılmaq kerek olğanlarnı ayırmaq mümkün. Bular 60 yaşından büyük olğan ve ağır hastalıqları olğan insanlardır. Uquq qoruyıcılarnıñ cedvellerinde böyle 20 insan bar.
Lutfiye Zudiyevanıñ fikirince, "bu raqam bar ve Ukrayina ve Rusiye devletleri arasında muzakerelerniñ mevzusı ola bile, tabiiy ki, başqa devletlerniñ yardımınen".
Lutfiye Zudiyeva dey ki, bu cedvelde 1961 senesi doğğan Enver Ömerov bar. O, Vladimir tsentral cezahanesinde buluna ve acele tibbiy yardımğa muhtac. Bu 62 yaşında Servet Gaziyev de ola. Novoçerkassk SİZO-sında mikroinsult keçirdi. 65 yaşındaki Zekeriya Muratovnıñ alı ağır. O, üçünci grupa saqatı.
"Şunı qayd etmek kerek ki, bu insanlarnıñ, tibbiy problemlerine baqmadan, olarnı ziyaret etken advokatlar ciddiy sağlıq problemleri olğanını bildirse de, bu insanlar sabırnen azatlıqnı bekleyler ve siyasiy irade olacağını bekleyler, soñunda olar azatlıqqa çıqacaqlar", - dep qayd etti Lutfiye Zudiyeva.
Qırımlı faal ve cemaat jurnalisti İrına Danılovıçnıñ vaziyeti aqqında onıñ babası Bronıslav Danılovıç Qırım.Aqiqat Radiosına bergen izaatında tarif etti. Onıñ aytqanına köre, 2022 senesi tutulğanından berli qulaq iltihabı olğan İrına kerekli tibbiy yardımnı almadı, bu ise tezden saqatlıqqa ketire bile. Cezahanede tibbiy baqıluv şekliy edi, dep saya babası.
Tedaviylev keç oldı şimdi tek bir çare bar - sol qulaq sağırlığıBronıslav Danılovıç
''Bugün, bir buçuq aydan berli, oña iç bir ilâc berilmedi. Diagnoz qoyulmadı. Bir şey qoyulsa bile, İrınağa aytmadılar. O, bir şey bilmey, amma koloniyanıñ tibbiy bölüginden alğan malümatına köre, oña böyle dediler: tedaviylev keç oldı, ilk eki afta devamında tedaviylev kerek edi, şimdi keç, şimdi tek bir çare bar - sol qulaq sağırlığı. Sağır olğan soñ sesler de, sızlavlar da, er şey de keçecek eken. Bunıñ ile er şey bitti", - dedi Bronıslav Danılovıç.
Bronıslavnıñ aytqanına köre, İrınanıñ apishanesinde şarait qıyın. Apishanede atta sıcaq suvda yuvunmağa imkânları yoq.
''Qadınlarnıñ ilk ihtiyacı, er vaqıt olğanı kibi, issi ya da sıcaq suvdır. Anda böyle bir şey yoq. Kerçekten de bar, amma tek teşkerüv kelgende açıla. Teşkerüv olmasa, olar suvuq suvda yuvunalar. Tışarıda yuvunalar, buznı qırıp, yuvunalar", - dep tarif etti İrına Danılovıçnıñ babası.
Danılovıçnıñ aytqanına köre, qızı ile telefon ile laf etmek mümkün. İrına deñişim ümüdi ile özüni qandırmağa tırışa. Amma babasınıñ böyle bir ümüdi yoq.
''Onı tutıp esir ettii, iskencelerge oğrattıp, 7 yıl apis cezasına mahküm etip şimdi azat eteceklermi?! Men bellesem, bu FSB-niñ tertip-nizamı, pek qorqunçlı bir şey. Bir sebepten cazahane - bu tüzetüv müessisesi, dep tüşünmege alıştıq, insan mahküm etilse bile, qanunsız mahküm etilse de, onen er alda terbiye tedbirleri keçirile. Yoq. Ne tarih, ne din, ne bir şey aytılmay. Anda, nasıl deyler, insannı kötekleyler, onı şahsiyet olaraq basıp taşlaylar, ve men başqa bir şey körmeyim", - dey Bronıslav Danılovıç.
Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı istilâsından evel 100-den ziyade siyasiy mabüs aqqında belli edi, dep bildire Kremlniñ siyasiy mabüslerniñ tuvğanları birleşmesiniñ yolbaşçısı İğor Kotelânets. Şimdi biñlernen sayıla. İşğal etilgen topraqlarda Rusiye quvetçileri tarafından tutulğan er bir Ukrayina vatandaşı siyasiy mabüs sayıla bile, dep ayta İgor Kotelânets.
''Misal içün, Zaporojjâ vilâyetinde vatandaşlar işğalci akimiyetke sadıq olmağanları içün apiske alınğanları aqqında ikâye, bu sadıqsızlıqnı bir şekilde köstere ediler: Rusiye pasportını almağa istemegenler ya da Ukrayina tarafdarı olğanlarını bildirgenler. Bu da siyasiy sebep. Asılında, şimdi siyasiy mabüslerniñ sayısını tahmin etmek mümkün", - dep ayta İğor Kotelânets.
Onıñ qayd etkenine köre, 2022 senesi azat etilgenlerniñ tahminen yüzde 7-si adiy vatandaşlar edi. Olardan iç birisi Rusiyede siyasiy sebeplerden mahküm etilmedi. İğor Kotelânetsniñ aytqanına köre, bu mesele arbiy esirlerniñ azat etilmesi muzakerelerinden ayrı baqılmalı.
''Bu paralel esnaslar olmalı, Rusiye ile, belki de, bazı paralel gruppalarnen, başqa şaraitlerde muzakereler keçirilmeli. Böyle esnaslarğa üçünci taraflarnı celp etmek kerek olğanını añlaymız. Azat etilmeler ve üç memleketnen muvafaqiyetli muzakereler olğanını bilemiz. Bu Türkiye, Qatar ve Saudiy Arabistan", - dep tarif etti Qırım.Aqiqat Radiosınıñ efirinde İğor Kotelânets.
Onıñ malümatına köre, İnsan aqları vekâletlisiniñ ofisi Cenk esirlerinen munasebet meseleleri koordinatsion ştabınıñ yanında vatandaşlarnıñ azat etilmesi içün ayrı gruppanıñ teşkil etilmesi üzerinde çalışa.
"Ükümette vesiqalarnı tasdıqlamaq çoq vaqıt aldı. Ümüt etem ki, bu sene böyle iş gruppası teşkil etilmesi ve vatandaşlarnıñ, şu cümleden siyasiy mabüslerniñ cedvellerinen oğraşması ve muzakerelerniñ diger formatlarını qıdırması içün bütün sebepler peyda olur, çoqusı Rusiye Federatsiyasında terrorizm, casuslıq, diversiya içün qabaatlanğan ve uydurılğan davalar açılğan vatandaşlarnı azat etmek içün", - dep ayttı o.
Ertelemek ayatqa bedel, dey o. Rusiye apishanelerinde ukrayinalı mabüslerge tibbiy yardım kösterilmey.
''Bu red passiv, yalıñız olarnıñ muracaatlarını körmemezlikke urmaqtır. Bazıda bu Rusiye vatandaşlarınıñ hususiyetleri olğan vaqialar ola, siyasiy mabüsler ekimniñ yanına barıp, Ukrayina vatandaşı olğanını bilip, oña hızmet etmekten vazgeçeler, bazıda bunı - ''Sizni, hoholarnı, öldürmek kerek''. Böyle şeyler de oldı'', - dep ikâye etti o.
«Gafarov-Şiring cedveli»: Rusiyede apis etilgen qırımlılarğa tibbiy yardım kösterilmey (fotoresimler)
Keçken sene eki qırımlı siyasiy mabüsniñ ölümi aqqında belli oldı. Qırımtatar faali Cemil Gafarov Novoçerkassk SİZO-sında vefat etti. Rusiye mahkemesi onı "Hizb ut-Tahrir" teşkilâtınıñ faaliyetine alâqası bar olğanında qabaatlap, cezahanege yolladı. Gafarov 60 yaşında edi. Onıñ büyrek yetmezligi diagnozı bar edi. 2022 senesi noyabr ayında o, yürek hastalığına oğradı. Gafarov, SİZO memuriyeti oña tibbiy yardım köstermege red etkenini iddia ete edi. Konstantin Şiring Novotroyitsk şeeriniñ cezahanesinde vefat etti. O, "Ukrayina faydasına casuslıq yapqanı içün" apis cezasını çekken edi. O, 61 yaşında edi. Qırım uquq qoruyıcılarınıñ aytqanına köre, onıñ yürek-damar hastalığı bar edi, cezahane reberligi bunı bile edi. Lâkin mabüs kerekli tedaviylevni almadı.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
