1944 senesi mayısnıñ 18-20-nde NKVD-NKGB mahsus tedbirleri vaqtında Qırımdan Orta Asiya, Sibir ve Urağa bütün qırımtatarlar sürgün etildi (resmiy malümatqa köre – 194 111 insan). 2004-2011 seneleri Qurultaynıñ Mahsus komissiyası «Unutma» umumhalq aktsiyasını keçirip, sürgünlik şaatlarınıñ 950-ge yaqın hatırlavını topladı. Qırım.Aqiqat arhivlerdeki hatıralarnı derc ete.
Men, Yağya Bekirov, qırımtatarım, 1928 senesi Qırım Muhtar Sovet Sotsialistik Cumhuriyetiniñ Aqmescit şeerinde (Artilleriyskaya soq., 74) doğdım.
Eski Sovet Sotsialistik Cumhuriyetler Birliginiñ Stalin kommunist rejimi tarafından kerçekleştirilgen qırımtatar sürgünligini kördim.
1944 senesi mayısnıñ 18-nde NKVD mahsus tedbirleri neticesinde anam Gülsum Bekirova (d.s. 1901), tatam Şefiqa Bekirova (d.s. 1925), men, Yağya Bekirov (d.s. 1928), qardaşım Yaqub Bekirov (d.s. 1930) ibaret qorantamız ve Aqmescitte yaşağan semetdeşlerim Qırımdan quvuldıq.
Tahminen 10-12 kün devam etken yolda tren toqtadı, qaravul çoq turacağımıznı aytıp, suv almağa izin berdi. Anam Gülsum Bekirova ve qardaşım Yaqub Bekirov bir şeyler pişirmek içün vagondan çıqqanlar. Men hasta edim ve vagonda qaldım. 10-15 daqqa keçmedi, tren areket etti. Anam, qardaşım ve daa beş kişi Balaşov şeeriniñ tren vokzalında (Rusiye Sovet Federativ Sotsialistik Cumhuriyetiniñ Saratov vilâyeti – QA) qalğanlar.
Anda qorqunç şaraitlerde qırımtatarlar endi bar edi: ormannı yıqa ediler, olarğa qıcıtqan şorbası berile edi
Böylece, sürgünlik vaqtında ailemiz coyuldı, qırımtatarlar sürgün etilgen üç farqlı yerde qaldı. Anam Gülsum Bekirova ve qardaşım Yaqub Bekirov Mariy Muhtar Sovet Sotsialistik Cumhuriyetine tüşkenler, tatam Şefiqa Bekirova Özbekistannıñ Begovat şeerine tüşti. Men ise Sverdlovsk vilâyetine, Novaya Lâlâ şeerine tüştim.
1944 senesi dekabrniñ 19-nda meni ve daa beş insannı qaçmağa tırışqanımızda qabaatlap, Serebrânka ceza qasabasına yollağanlar. Anda qorqunç şaraitlerde qırımtatarlar endi bar edi: ormannı yıqa ediler, olarğa qıcıtqan şorbası berile edi, 600 gramm ötmek berile edi, bu un şorbasını satın almaq içün 200 gramm ötmek satmaq kerek edi.
Men dayanamayıp, sürgünlik yerinden qaçtım. Keri qaytacammı dep sorağanlarında mında qalmaq yerine apishanede vefat etsem daa yahşı olur, dedim.
Soñra daa bir kere qaçtım, bu sefer sağ-selâmet qaçtım, beş yıl sovetlerde qıdırıldım
1945 senesi dekabrniñ 16-nda men ve daa yedi qırımtatarı 1932 senesi iyülniñ 2-nde çıqarılğan buyruqqa köre ayrı toplaşuvda çağına yetmegen olaraq eki yılğa azatlıqtan marum etildi. Soñra daa bir kere qaçtım, bu sefer sağ-selâmet qaçtım, beş yıl sovetlerde qıdırıldım – şahsiy davamda da yazılğan – meni Stalinniñ ölümi qurtardı.
Qorantam bu kommunist vebadan çoq çekti.
1926 senesinden berli babam taqip etildi, eñ büyük tuccar – eşyalarını yazıp alğan ediler. 1935 senesi emcem İdris Bekirovnı kelip alğanlar, «mühtekirlik sebebinden» 10 yılğa üküm etildi ve Komsomolsk-na-Amure şeerine sürgün etildi. Blagoveşçensk şeerindeki lagerlerde yattı, 1944 senesi mayısnıñ 14-nde ondan mektüp aldıq, anda da ğayıp oldı.
1992 senesi Rusiye Federatsiyasınıñ Baş prokurorına meni reabilitatsiya etmek ricasınen mektüp yazdım, ve 1995 senesi reabilitatsiya etildim. Men, Yağya Bekirov, reabilitatsiya etilgenime dair eki vesiqa berem. Bir vesiqa qalmadı – 15 daqqada ne ala bilir edik?
Sürgünlik taqdirimde bar edi ve şaatlığımnı bu beyanatnıñ ayırılmaz parçası dep saymağa rica etem.
Krasnoperekopsk şeerinde yaşayım.
(2009 senesi sentâbrniñ 12-nde yazıp alınğan hatırlavlar)
Elvedin Çubarov, Qırım tarihçısı, Qurultaynıñ qırımtatar halqı genotsidini ögrenüv ve aqibetlerini yeñüv Mahsus komissiyasınıñ reis muavini azırladı