Qırım.Aqiqat leyhasınıñ beş yıllığına Kyivde “Mıstetskıy Arsenal”da “Ukraina cemiyeti ve Qırım - kelecekke baqış” açıq muzakeresi keçti. Spikerlerniñ birisi jurnalist Vitaliy Portnikov edi. O, Qırım ilhaqınıñ sebepleri, onıñ kelecegi ve Ukraina yarımada üzerinde nezaretini qaytarıp olsun dep, kerekli şartlar aqqında ayta edi. Qırım.Aqiqat Vitaliy Portnikovnıñ esas qaydlarını ayırdı.
İlhaq zeminleri
Bu sade cenk işğali degil. Bu - Ukrainanıñ özü Qırımda qurğan institutlarnıñ yardımınen becerilgen mahsus operatsiya
Uquq ceetinden Qırım ilhaqı ne içün mümkün olğanını öyle de añlamadıq. Bu sade cenk işğali olmağanını epimiz unutamız. Bu - Ukrainanıñ özü Qırımda qurğan institutlarnıñ yardımınen becerilgen mahsus operatsiya. Ne içün öyle olıp çıqtı? 20-nci yıllarda sovet Qırım cumhuriyeti tiklenilgende, bolşevikler sabıq imperiyada milliy areketlerniñ emiyetini añlay edi. Onıñ içün Qırım cumuriyeti peyda oldı, onıñ esas maqsadı - Qırımda yaşağan halqlarnıñ, hususan qırımtatarlarnıñ, aq-uquqlarını ömürge keçirmektir. Ebet, o sadece resmiyet edi, amma medeniyet, gazeta, milliy vekilliklerniñ seviyesinde o çalışa edi.
Bütün Ukraina prezidentleri, qırımtatar halqınıñ meclisini siyasetten çette qaldırmaq içün onen oynadı
Qırımtatarlar ve Qırımnıñ başqa halqları sürgün etilgende muhtariyet yoq etilmegence, böyle edi. Ve muhtariyetni ğayrıdan tiklegende, o endi evelkisi kibi degil edi. Aslında, bizde rus tilli muhtariyet oldı. Ve Ukraina mustaqilligini ilân etkeninden osñ, bu vaziyet tek kerginleşti. O zaman Qırım muhtariyeti - Qırımnıñ cinayet klanlarınıñ muhtariyeti demek edi. Bütün Ukraina prezidentleri, qırımtatar halqınıñ meclisini siyasetten çette qaldırmaq içün onen oynadı, deseñ olur. Neticede muhtariyetniñ rus tilli qısmı Rusiye qısmı oldı.
Qırımnıñ kelecegi aqqında
Ukraina başqaca yapa bile - Rusiye Federatsiyası tamır halqnıñ aq-uquqlarını bozğanı aqqında aytsa. Bu bizim yekâne kozumız.
Biz anayasa qapqanındamız, em de onı sadece Ukraina halqınıñ çoqusı degil de, Rusiye halqınıñ çoqusı da añlamay. Öyle şey başqa kimsede daa olmağan edi. Eki Avropa devletiniñ anayasasında aynı topraqlar qayd etilgen. Rusiye Qırımnı qanunsız yazıp qoydı desemiz bile, ne ise, o anda bar.
Ne Rusiye, ne Ukraina yarımadanı öz anayasalarından sızıp almaz. Amma Ukraina başqaca yapa bile - Rusiye Federatsiyası tamır halqnıñ aq-uquqlarını bozğanı aqqında aytsa. Bu, Qırım kelecegi aqqında olacaq Rusiye Federatsiyasınen añlaşmaq içün bizim yekâne kozumız. Añlaşıla ki, Putinnen degil, ve onıñ yerine keçeceknen degil. Amma evolütsiya etecek Rusiyenen.
Qırımnı tek birleşken, suveren devlet qaytarıp olur. Mında 2014 senesi qadar olğan şey, tek Qırımnı qaytarmaq degil de, zavallı Tuzlu belini de qorçalap olamadı. Bu qanunlar ise (til qaninları - QA) Ukrainadan birleşken uzviyet yapa. Böyle ülke, iç olmadan, ne oğrunda küreşkenini añlay. Qırımnı, öz topraq bütünligini deger sayğan devlet tek qaytarıp olur.
(Metinni Katerina Kovalenko azırladı)
