Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

Qırımlılarnıñ mektüpleri: Artıq toprağınıñ saibi olmağan horluq çekken halq


Daa bir mayıs 18-i, qırımtatarlarnıñ matem künü keçti. Altı yıldan berli bu kün daa kederli - Qırım ilhaqı şaraitinde keçe. Bu yıl pandemiya sebebinden o Qırımda asıl solğun keçti.

2014-ünci yılğace bu Matem künü ne qadar büyük bir şekilde keckenini yahşı hatırlayım. Mitingler, kolonnalar, aktsiyalar - bütün bular keñiş, eyecanlı, tesirli edi. Er şeerde ve büyük qasabalarda mitingler keçe edi, soñra adamlar avtobus ve maşnalarnen Aqmescitke kete edi, anda Nazirler Şurasınıñ ögündeki baş meydanda matem kününe nağışlanğan büyük merasim keçirile edi. Yalıñız Meclis azaları ve içtimaiy ve siyasiy yetekçiler degil, ükümet vekilleri de çıqışta buluna edi. Mında biñlerce adamlar toplana edi, bir yıl körmegen tanışlarınen rastkelişmek mümkün edi. Adamalr quvançlı ve kederli haberlernen paylaşa edi, sürgünlikniñ deşetlerini hatırlap ağlay edi.

Qırımtatar halqınıñ Qırımdan sürgüni qurbanlarınıñ añma künü, 2007 senesi, mayıs 18
Qırımtatar halqınıñ Qırımdan sürgüni qurbanlarınıñ añma künü, 2007 senesi, mayıs 18

Matemge baqmadan, bu künde er kes sürgünlikniñ bütün qıyınlıqlarından keçken ve vatanına daa pek birlerşip ve küçlü olıp qaytqan halqı içün ğurur duya edi. Biñlerce qırımtatarlarnı beraberlikte körmek sevinçli edi, birden halqnıñ bütün küçü, bütün potentsialı duyula edi. Köküs bu küç duyğusından, qırımtatarlarnı beklegen ümütlerden patlay edi. O vaqıt da qıyınlıqlar oldı, er şey tüm-tüz degil edi, hususan, "Partiya Regionov" akimiyetke kelgende, amma inkişaf bar edi, qırımtatarlar özlerini topraqlarınıñ saipleri olaraq is ete edi, özlerinde ve keleceklerinde emin edi.

Qırımtatarlarnı medeniy dünya red etmedi, amma bundan daa yaramay bir şey bar - olar artıq özlerini Vatan saipleri olaraq duymay


Amma bizni bundan marum qaldırğanlarınıñ altı yıl oldı. Şimdi mahkemelerde ve cenazelerde körüşemiz... Ümütler ve azatlıq ile er şeyimizni tutıp aldılar. Söz sırası, tek qırımtatarlardan degil, bütün qırımlılardan. Atta bücet aşlavı yanında olğanlar bile, bütün medeniy dünyadan tarafından red etilip yaşamaqnıñ ne qadar turğun olmağanını añlay. Amma olardan farqlı olaraq, qırımtatarlarnı medeniy dünya red etmedi, amma bundan daa yaramay bir şey bar - olar artıq özlerini Vatan saipleri olaraq duymay. Bu maneviy ceetten pek basa.

Soñki videolarında Aqmescit rayonından olğan qırımtatar faali Rolan Osmanov, karantin vaqtında camilerniñ qapalı, amma aynı vaqıtta kilselerde ibadetler yapılğanını numayış etti. Buña ne dersin? Sual ritoriktir.

Yaqında belli boyevik İgor Girkin ukrain jurnalist Dmitriy Gordonğa bergen intervyüsini baqtım ve şimdiki Rusiyede er şeyniñ ne qadar turğunsız olğanını kene de kördim. Er şey ne qadar tez deñişe bilecegini kördim ve, Girkinniñ özü intervyüde aytqanı kibi, yaqın vaqıtta Rusiye prezidenti Vladimir Putin ile Gaaga mahkemesinde ola bilecegini inkâr etmeyim. Rusiye topraq ayaqlı devdir, bütün dünya artıq bunı añladı, onıñ içün Rusiyeden qorqqan başqa kimse qalmadı. Bu baqıştan ilhaq yaqın vaqıtta bite bile.

O zaman Qırımğa ne olacaq? Bayağı qırımtatarlar kibi, men de Qırım - qırımtatarlarnıñ milliy muhtariyeti olacağına ümüt etem. Soñki 6 yıl içinde qırımtatar halqı Ukrainağa sadıqlığını tadıqladı ve Qırımda öz muhtariyetine saip olmaqnı qazandı. Amma bu meselenen endi şimdiden oğraşmaq kerek. Ukraina anayasasına deñişmelerni kirsetmek, QMC-niñ Nazirler Şurasını ve QMC-niñ Yuqarı Şurasını yañıdan teşkil etmek. Öyle alda deñişmeler daa semereli ve tegiz keçer.

Er şey keçe ve er şey deñişe, onıñ içün Qırım meselesinen bağlı bütün suallerge cevaplarımız endi şimdi olmalı.

2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.

2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.

Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.

Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)

«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün

XS
SM
MD
LG