Qırımdaki Rusiye akimiyetiniñ resurs «yağı» ve karantin vaqtında biznes işiniñ yasağını saqlap qaluv coşqunlığı biteyata. Ket-kete müessiseler açıla. Amma qırımlılar «özüni izolâtsiya etüv» rejiminden tezden çıqarılmaycağına oşay.
Yahşı yerler boş qalmay. Bu söz er devirge ve er vaziyetke kelişe. Qırım ilhaqından soñ Kyiv yarımada ile naqliyat seferlerini toqtatqanını hatırlayım, amma qanunsız taşıyıcılar birden peyda oldı, olarnıñ sayesinde insanlar Qırımdan esas Ukrainağa ve andan mında kelmege devam etti. Şimdi de öyle: qırımlılarnıñ soqaqqa çıqması yasaqlandı, ketirüv hızmeti pek tez inkişaf etip başladı. İçtimaiy ağlarda ve çoq daireli evlerniñ kirişlerinde ilân tahtalarında ne isteseñ ve qayda isteseñ ketirecekler dep yaza. Bazar qaidesi er vaqıt çalışa: istek barmı – teklif de bar.
Koronavirus yuqunçınıñ tarqaluvına qarşı operativ ştab toplaşuvında da Qırımnıñ Rusiye akimiyeti mayısta Qırım müessiseleriniñ çoqusı açılacaq, dep aytıp başladı. Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov Qırım federal merkezden alışqanları kibi artıq para almaycağını yahşı añlay. Pandemiya sebebinden buhran dünya iqtisadiyatına tesir etti, amma «benzin kolonkası memleketine» çoq tesir etti. Energiya menbalarınıñ ihracından qazanğan keliri olmasa, Rusiye toplağan parasını coyar. Bu vaziyette yağ degil, yaşav meselesi bardır. Şunıñ içün Aksenov buhran ile küreş ve Qırımnıñ bütün saalarına qol tutmaq içün tek 3 milliard rublesi (o da inkişaf programmalarından alındı) olğanını qabul ete, ve bu para belli olmağan müddetke yetmeli, çünki başqa parası olmaycaq.
Aprelniñ 23-nde ştab toplaşuvında Aksenovnıñ vaziyet alışqan normaları tışına çıqqanından nervalanmağa başlağanı körüne edi. Çetel ziyaretlerinden qaytqan turistler aqları aqqında aytıp başlağanına açuvlanıp anayasa-çulğavlarını çıqarıp başladılar, dep ayttı. Soñra añlap, fevqulâde vaziyette angi anayasa aqqında aytasıñız, dep qoştı. Lâkin Sergey Valeryeviç fevqulâde vaziyet ilân etilmegenini unuttı. İlân etken «özüni izolâtsiya etüv» rejimi ise qırımlılarnı tek öz evlerinde izolâtsiya etilmelerini talap ete. Aytacağım, «ğalipler taqımı» kontrolini coya…
Qırımnıñ Rusiye parlamentiniñ spikeri, qırımlı «Yedinaya Rossiya» lideri Vladimir Konstantinov da olıp keçken adise-vaqialardan ciddiy qasevetlengenini bildire. Ştabnıñ er toplaşuvında keliri az olğan qırımlılardan yüzlernen hayriye yardımı istegi kele ve olarnı ket-kete memnün etmek daa zor ola, dep bildire. Ebet, qartanalarnıñ «sarafan radiosı» yahşı çalışa: biri aldı, dostlarına ayttı – ve başlandı. Spikerniñ (aprelniñ 23-nde ştab toplaşuvında) qayd etkenine köre, şimdilik bütün yardım deputatlarnıñ şahsiy parasına yapıla. Toplaşuv soñunda Konstantinov öyle bir laf etip başladı ki, qırımlılar koronavirusnen bağlı sıñırlavlar şaraitlerinde daa çoq yaşaycağını gizlemedi.
Añlaşılğanına köre, spikerniñ teşebbüsinen qurucılıq müessiseleri mecburiy boş turuvdan çıqarıldı. Aynı vaqıtta, bazı qurucılar paydaşlarını tenbilep, meskenni teslim müddeti «yañı koronavirus yuqunçınıñ tarqaluvı sebebinden» daa keç bir vaqıtqa qaldırıla, dep bildirdi.
Sıra diger müessiselerde. Qırımnıñ Rusiye akimiyeti resursları sıñırlanğanda ve kelecegi belli olmağanda vaziyetni kontrol altında tutıp olamaycağını añladı.
Pandemiya yavaşlamasa, bu kelecek pek kederli ola bile. Ştab toplaşuvında Konstantinov Qırım iqtisadiyatı yıqıluv telükesi altında buluna, dep qabul etti.
Qırım iqtisadiyatını aytıp olamayım, amma qırımlılarnıñ qoranta bücetleri biteyata. Devlette çalışqanlarnıñ vaziyeti bir qarar olsa, öz işinen oğraşqanlarnıñ vaziyeti zor. Vaziyet yavaş olsa da kerginleşe…
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün