Cemaat jurnalisti ve qırımlı bloger Nariman Memedeminov terrorizmge açıq sürette çağırğanında qabaatlanıp, 2 yıl ve 6 ay yaşav tarzı koloniyasında qalmasına üküm etildi. Bu qararnı Rostov-na-Donudaki Rusiye Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesi çıqardı. Nariman Memedeminov qabaatını tanımadı.
Blogerni taqip etüvniñ sebebi daa Rusiyeniñ Qırım işğalinden evel çıqqan eki YouTube levhası oldı. Rusiye Ceza kodeksiniñ 205-inci maddesiniñ 2-nci qısmına istinaden qabaatlav aydınlatıldı – «İnternet ağını qullanıp, terror faaliyetini kerçekleştirmek çağıruvları». Rusiyeniñ «Memorial» aq qorçalayıcı merkezi Memedeminovnı siyasiy mabüs olaraq tanığan edi.
Nariman Memedeminov soñki sözünde, ya da özü aytqanı kibi, daa bir sözünde onıñ ükmü Rusiye adliyesiniñ şablonlarından birine mensüp:
«Şablon uquqı ya da şablon mahkemeleri – Rusiye Federatsiyasınıñ mahkemeleri ve uquqını böyle adlandırmaq mümkün… 2003 senesi Yuqarı mahkemeniñ qararı bar – «Hizb ut-Tahrir» ya da «Hizb ut-Tahrirnen» bağlı bir şey aqqında ayttıñmı? Oldı! Terrorizmni açıq sürette aqlağan ekensiñ! Saçmamı? Razım! Amma bu absurd sebebinden bir buçuq yıldan berli men apiste yatam! «Şablon uquqınıñ» daa bir misali: «Qırımtatar Milliy Meclisini ekstremist teşkilâtı olaraq tanımaq». Oldı! Meclis azası olasıñmı ya da Mecliske duyğudaşlıq etesiñmi – mına saña 282-nci madde – ekstremizm. Nasıl olur? Amma qırımtatarlarnıñ milliy areket tarihı on yıllar devam etip, on biñlernen insandan ibaret… Qana, susıñız! Ne bar, kimler bar, meraqlı degil, añlaşıldımı?! Qarar bar: «Meclis ekstremistler», sen de ekstremistsiñ demek! Bugün bizge – Qırımnıñ musulman qırımtatarlarına – terrorist ve ekstremist aytmaq kimseniñ aqqı yoq, çünki bu yalan! Çıqarğan vesiqalarıñızda olğan raqam ve büyükligi müim degil, eminim, qarar insanğa ait degil».
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Rusiye mahkemesiniñ qararını «tamamen qanunsız» dep saya.
– Elbette, bu Rusiye mahkemesi ve iç bir delilniñ emiyeti yoq. Nasıl olsa da, Rusiye mahkemesi bile Narimannıñ tutulması, apiske alınması, mahküm etilmesi içün sebep olaraq aydınlatılğan şeylerniñ boş olğanını kösterip olamadı. Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesi bu vaziyette qabaatlavnıñ boş olğanını gizlemek içün qarar çıqardı. Mabüslerni, hususan Nariman Memedeminovnı zat ettirmek içün işimizge devam etecekmiz.
Qırımlı advokat Edem Semedlâyev müvekkiliniñ «SİZOda olğan bir künni eki olaraq» saymaycaqlar, dep ayttı, çünki o, terror maddesine istinaden mahküm etildi – aks alda Memedeminov mahkemede azat etilecek edi. İmayeci mahkümniñ apis cezasınıñ müddeti daa arttırıla bile, dep qorqa:
«Nariman bu ükümni kene de şikâyet etecek. O, qabaatlı olğanını tanımay, onı aqlamaq kerek, dep tüşüne. Mence, prokuraturanıñ fikri de deñişmedi, prokuratura bu ükümni şikâyet etecektir, çünki altı yıl apis cezası berilmesini istegen edi. Nariman ükümge raat yanaştı, er keske teşekkür bildirdi – pek çoq adam keldi. Tünevin Kyiv şeerinde mitingge çıqqan zenaatdaşlarına minnetdarlıq bildirdi».
Nariman Memedeminovnıñ dostu Seytumer Seytumerov onıñ Qırımda cemaat jurnalistikasınen nasıl oğraşmağa başlağanını hatırlay.
Narimannıñ küreşçi tabiatı er vaqıt bar edi: bir şeyni doğru saysa edi, bir şeyge baqmadan, buña ıntılğan ediSeytumer Seytumerov
– Bir-birimizni balalıqtan tanıymız, bir şeerde oqudıq. Men Aqyar milliy tehnik universitetinde oqudım, o – başqa aliy oquv yurtunda. Studentlik yıllarında pek sıq körüşken edik. Narimannıñ küreşçi tabiatı er vaqıt bar edi: bir şeyni doğru saysa edi, bir şeyge baqmadan, buña ıntılğan edi. 2014 senesi, Rusiye ordusı yarımadanı işğal etkende, repressiyalar başlandı. Nariman bunı aydınlatmaq kerekligini añlağan birinci insanlardan biri edi. Yani, o, bu aqta aytmaq kerek olğanını añlağan edi. Birinci Aqyar davası («Hizb ut-Tahrirde» iştirak etüv ile bağlı – QA) başlağanda mahkemege barmaq kibi bir şey daa yoq edi – Nariman ise mahkemelerge bara edi. İnsanlarnı kirsetmey, bir sıra zorluq çıqara ediler, amma o, bara edi.
Seytumer Seytumerovnıñ aytqanına köre, Nariman Memedeminov onıñ fotoresimnen oğraşqanını bilip, dostundan Qırımdaki mahkeme esnaslarını aydınlatmasını rica etti.
Güzel Qırım manzaralarından siyasiy mabüslerniñ qorantalarına, mahkeme esnaslarına keçkenimniñ sebepçisi oldıSeytumer Seytumerov
– Güzel Qırım manzaralarından siyasiy mabüslerniñ qorantalarına, mahkeme esnaslarına keçkenimniñ sebepçisi oldı. O vaqıt «Qırım birdemligine» qoşulğan edim, beraber bunı aydınlatqan edik. Söz sırası, Nariman apiske alınğan kününe qadar bir çoq işaret alğan edi. Quvetçiler evlerge sürip kirgende tintüvlerde olmağa kelgeni içün bir qaç memuriy dava açılğan edi. Tutulmazdan evel onıñ da evi tintildi. Bularnı onı sustırmaq ya da ketmege mecbur etmek içün yapılğan basqı dep sayam. Nariman da bunı yahşı añlay edi, amma men, o, daa birisi indemese – işğalciler istegenine irişecegini añlay edi. Şunıñ içün o, bir şeyden qorqmayıp, Qırımdaki repressiyalarnı printsipial şekilde aydınlatmağa devam etken edi.
Nariman Memedeminovnıñ ömür arqadaşı Lemara Memedeminova Qırımda oña apiske alınğan aqayınen körüşmege izin berilmey edi, dep tarif ete.
Qırımda apiske alınğan soñ bir resmiy körüşüvimiz olmadı: tahqiqatçı ruhset bermey edi ve bittiLemara Memedeminova
– O, er vaqıt er kesni tüşünecek adamdır. Onıñ birinci körüngen çizgisi – insaniyetliligidir. Elbette, bu meni ayrette qaldırğan edi, pek tez evlendik – eki-üç ay keçken edi. Ömür arqadaş olaraq er daim diqqatlı edi, baba olaraq – pek tırışqan edi, vaqtı pek az edi. O, eki işte çalışıp, 2014 senesinden başlap ise er vaqıt çıqıp çıqarsa da, maña, balalarğa vaqıt ayırmağa tırışa edi. Ya yardım etmek, ya qorantanen olmaq içün vaqıt ayıra edi. Nariman – büyük yürekli adam, Allahqa aqayım içün şükürler olsun. Qırımda apiske alınğan soñ bir resmiy körüşüvimiz olmadı: tahqiqatçı ruhset bermey edi ve bitti. Birinci körüşüvimiz Rostovda oldı, bir aydan soñ, onı alıp ketkenlerinde. Mında ayda eki kere eki-eki buçuq saatlıq körüşüvler ola.
Qırımlı aq qorçalayıcı ve faal Lutfiye Zudiyevanıñ qayd etkenine köre, mahkümniñ ailesine qırımtatar cemaatı qoltutacaq.
– Siyasiy mabüsler, şu cümleden dostumız ve zenaatdaşımız Nariman Memedeminov bugünde-bugün qırımtatar halqınıñ diqqatını celp eteler, olarğa er ceetten – em maneviy, em maddiy – yardım kösterile. Halqımıznıñ sürgünlikte, Qırımğa qaytqanda olğan taqım ruhı bugün de saqlanıp qaldı. Şu sebepten er birimiz şimdi bu qorantalarnıñ yanında olmaq maneviy ve ahlâqiy borcumız ola, dep tüşüne.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Nariman Memedeminov – qırımtatar blogeri, vatandaş jurnalisti. Rusiye quvetçileri onı 2018 senesi martnıñ soñunda tutıp aldı. Memedeminovnı Rusiye CK-nıñ 205 maddesiniñ 2-nci qısmına ait olğan cinayette (İnternet vastasınen terrosistik areketlerge açıq çağıruvlar) qabaatladılar.
Rusiye quvetçilerini Memedeminovnıñ 2013 senesinden 2015 senesine qadar alıp barğan YouTubedaki videoblogu açuvlandırdı. Anda siyasiy adise-vaqialarnıñ izaatları ve islâm normalarına riayet etmek çağıruvları, Rusiye devlet bayramları – Vatan imayecisi künü, Dünya qadınlar künü, Bala künü ve digerleri – aqqında fikirler mevcut.
2018 senesi martnıñ 23-nde QMC prokuraturası, Ukraina Cinaiy kodeksiniñ 146-ncı maddesiniñ 2-nci qısmı (insannı qanunsız olaraq azatlıqtan marum etüv ya da alıp qaçuv) ve 162-nci maddesiniñ 2-nci qısmında (mesken toqunılmazlığınıñ bozuluvı) qayd etilgen cinaiy qanun bozuluvlarınıñ alâmetleri boyunca malümatnı Mahkemeden eveldki tahqiqatlarnıñ umumiy cedveline kirsetti.
Ukraina Milliy jurnalistler birligi (UMJB) Qırımda Memedeminovnıñ tevqif etilmesine «fikir serbestligi ve, cümleden İnternet ağı vastasınen, informatsiyanı serbest almaq ve darqatmaq aqqınıñ bozuluvı» dedi.
Aleksandr Yankovskiy, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ müellifi ve muarriri
